Билет 1

1. ФГ хар-ка Віцебскага Паазер’я

2. Растлумачце ход ізатэрм самага халоднага месяца па тэрыторыі Беларусі.

Цеплавы рэжым вызначаецца зімой – атмасфернай цыркуляцыяй.

Сярэдняя t паветра ў студзені:

Паўночны ўсход - 8,4оС Паўднёвы захад - 4,2оС

Мінімальная t паветра ў студзені:

Паўночны ўсход - 44оС Паўднёвы захад - 36оС

Сярэдняя t паветра ў студзені:

Паўночны ўсход - 4,3оС (+4,1оС)

Паўднёвы захад - 1,6оС (+2,6оС)

Працягласць зімы (t ніжэй за 0 оС):

Паўночны ўсход 145 сут. Паўднёвы захад 100 сут.

Працягласць адліг (8-9 штогод):

Паўночны ўсход 25 сут. Паўднёвы захад 50 сут.

Пераход праз 0 оС вясной:

Паўночны ўсход - 1-5.04 Паўднёвы захад - 5-10.03

Экзаменацыйны білет № 2

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Браслаўскага Паазер’я.

2. Растлумачце ход ізатэрм самага цёплага месяца па тэрыторыі Беларусі.

Цеплавы рэжым вызначаецца летам - прытокам сонечнай радыяцыі.

Сярэдняя t паветра за год:

Паўночны ўсход +4,4оС Паўднёвы захад +7,4оС

Сярэдняя t паветра ў ліпені:

Паўночны ўсход +17оС Паўднёвы захад +19,5оС

Максімальная t паветра ў ліпені:

Паўночны ўсход +35оС Паўднёвы захад +37оС

Сярэдняя t паветра ў ліпені:

Паўночны ўсход +17,4оС (+0,4оС)

Паўднёвы захад +20,0оС (+0, 5оС)

Пераход праз 0 оС вясной:

Паўночны ўсход - 1-5.04 Паўднёвы захад - 5-10.03

Працягласць перыяду з t вышэй за 5 оС:

Паўночны ўсход 180 сут. Паўднёвы захад 208 сут.

Працягласць перыяду з t вышэй за 10оС:

Паўночны ўсход 140 сут. Паўднёвы захад 160 сут.

Сума тэмператур вышэй за 5 оС:

Паўночны ўсход - 2325 Паўднёвы захад - 2900

Сума тэмператур вышэй за 10 оС:

Паўночны ўсход - 2015 Паўднёвы захад - 2550

Гадавая амплітуда тэмператур: 26 оС – усход; 23 оС - захад

Экзаменацыйны білет № 3

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Падзвіння.

2. Ахарактарызуйце тэрытарыяльнае размеркаванне ападкаў у Беларусі.

На нізінах – 550-600 мм; На ўзвышшах – 650-750 мм.

Навагрудскае ўзвышша – максімум (звыш 750 мм).

Засушлівыя гады – 300 мм; вільготныя – 1000 мм.

Цёплы перыяд – 70% ападкаў (ліпень – мах).

Колькасць сутак з ападкамі – 160 - 190 .

Студзень - снежань - 17-20 дней;Май – 12-14 дней.

70-80 % ападкаў – дождж; 9-16 % - снег; астатнія – змешаныя.

За год фіксуецца 25-33 навальніцы; 1-2 разы град.

Снегавое покрыва: Магутнасць – 15-35 см.

Колькасць дзён са снегавым покрывам – ад 75 (69) ПдЗ да 130 (115) ПнУ.

Экзаменацыйны білет № 4

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Нарачана-Ушацкага Паазер’я.

2. Растлумачце асаблівасці атмасфернай цыркуляцыі ў Беларусі па сезонах года.

Заходні перанос паветраных мас.

Лета – паўночна-заходнія ветры; зіма – паўднёва-заходнія.

Паветраныя масы:

Марскія ўмераныя, Кантынентальныя ўмераныя, Арктычныя, Трапічныя.

Чаргаванне цыклонаў і антыцыклонаў - няўстойлівасць надвор’я.

Экзаменацыйны білет № 5

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Цэнтральнай акругі Беларускага ўзвышша.

2. Растлумачце размеркаванне гадавой сумарнай сонечнай радыяцыі па тэрыторыі Беларусі.

Паўночны пункт – 56о10 пн.ш. Паўднёвы пункт – 51о16 пн.ш. На працягу года: Вугал падзення сонечных прамянёў змяняецца на 47о. Працягласць дня - больш чым на 10 гадзін (поўнач – з 7г.10хв. да 17г.25хв.) (поўдзень – з 7г.42хв. да 16г.19хв.).

Прыток сонечнай радыяцыі:

Лета - поўнач = поўдзень Зіма - поўнач < поўдзень.

Працягласць сонечнага ззяння:

Поўнач – 1730 гадзін. Поўдзень – 1950 гадзін. Цёплае паўгоддзе – 68-71 % гадавой сумы. Зіма – 10-20% ад магчымага. Лета – 50-60%

Сумарная сонечная радыяцыя:

Поўнач – 3500 МДж/м2. Поўдзень – 4150 МДж/м2. Чэрвень у 15 разоў > снежня. Доля прамой сонечнай радыяцыі: Лета – 52 %, чэрвень – 54 %. Зіма - 26 %, снежань – 17 %. Год – 47 %.

Экзаменацыйны білет № 6

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Панямоння.

2. Растлумачце размеркаванне радыяцыйнага баланса па тэрыторыі Беларусі.

Паўночны пункт – 56о10 пн.ш. Паўднёвы пункт – 51о16 пн.ш. На працягу года: Вугал падзення сонечных прамянёў змяняецца на 47о. Працягласць дня - больш чым на 10 гадзін (поўнач – з 7г.10хв. да 17г.25хв.) (поўдзень – з 7г.42хв. да 16г.19хв.).

Радыяцыйны баланс:

Паўночны ўсход - 1500 МДж/м2. (43 % ад Q) Паўднёвы захад - 1850 МДж/м2. (45 % ад Q) Лістапад – люты (3 - 4 месяцы R адмоўны). 84 % R расходуецца на выпарэнне; 16 % - турбулентны абмен.

Экзаменацыйны білет № 7

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Паўднёва-заходняй акругі Беларускай грады.

2. Растлумачце як і чаму змяняецца працягласць веснавога разводдзя Прыпяці і Нёмана.

Разводдзе: Пд.з. – 1 палова сакавіка Пн.усх. – канец сакавіка – пачатак красавіка Працягласць: ад 30 да 120 дзён; Нёман – 30 – 50 дзён.

Пад’ём узроўня: 15 - 20 дзён; Спад узроўня: 30 – 40 дзён.

Вышыня ўзроўня вады: Зах.Дзвіна – 5 - 9 м;

Дняпро – 3 - 8 м;

Максімальны пад’ём узроўню вады фіксаваўся на Заходняй Дзвіне ў 1929, 1931, 1956, 1970 і 1994 гадах.

28 красавіка 1931 г. Віцебск - узровень вады паднімаўся до 12,68 м,

у г.п. Улла – да 13,29 м,

у Полацку 25 красавіка 1956 г. – да 13,18 м,

а ў Верхнядзвінску – да 13,52 м адносна рэпера.

Максімальны пад’ём узроўня ад 0 графіка

р. Дняпро ў г. Орша 23 красавіка 1931 г. – да 9,49 м

Максімальны пад’ём узроўня

Р. Заходняя Дзвіна – г.п. Улла – 9,29 (13,29 – 4,0)

р. Дняпро - г. Орша – 7,24 (9,49 – 2,25)

Экзаменацыйны білет № 8

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Заходняга Перадпалесся.

2. Растлумачце як і чаму змяняецца вышыня пад’ёму узроўня вады пад час веснавога разводдзя ў Прыпяці і Заходняй Дзвіны.

Разводдзе: Пд.з. – 1 палова сакавіка Пн.усх. – канец сакавіка – пачатак красавіка Працягласць: ад 30 да 120 дзён; Нёман – 30 – 50 дзён.

Пад’ём узроўня: 15 - 20 дзён; Спад узроўня: 30 – 40 дзён.

Вышыня ўзроўня вады: Зах.Дзвіна – 5 - 9 м;

Максімальны пад’ём узроўню вады фіксаваўся на Заходняй Дзвіне ў 1929, 1931, 1956, 1970 і 1994 гадах.

28 красавіка 1931 г. Віцебск - узровень вады паднімаўся до 12,68 м,

у г.п. Улла – да 13,29 м,

у Полацку 25 красавіка 1956 г. – да 13,18 м,

а ў Верхнядзвінску – да 13,52 м адносна рэпера.

Максімальны пад’ём узроўня ад 0 графіка

р. Прыпяць у г. Петрыкаў 3 красавіка 1979 г. – да 9,33 м

Максімальны пад’ём узроўня

Р. Заходняя Дзвіна – г.п. Улла – 9,29 (13,29 – 4,0)

р. Прыпяць г. Мазыр – 5,0 м (7,42 – 2,52)

Экзаменацыйны білет № 9

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Усходняга Перадпалесся.

2. Растлумачце змяненні структуры жыўлення рэк па асноўных басейнах.

Змешанае жыўленне: снегавое, грунтавое, дажджавое.

Большасць тэрыторыі – перавага снегавога (больш 50 %);

Паўднёвы захад – перавага грунтавога (каля 40 %); снегавое – 30 %

Экзаменацыйны білет № 10

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Падняпроўя.

2. Растлумачце, чаму ў складзе лясной расліннасці Беларусі пераважае хвоя.

Хваёвыя лясы – самыя распаўсюджаныя ў Беларусі. 52,9 %.

Хвоя – інтразанальная парода. Адрозненні ў падлеску, наглебавым покрыве.

13 тыпаў, 94 асацыяцыі.

Прадукцыйнасць – 200 – 220 м3/га.

Сярэдні ўзрост – каля 45 гадоў.

Светлахвойныя. Падзяляюцца на 3 групы:

1) Бары - на пясках;

2) Субары – на супесках і суглінках;

3) Забалочаныя хвойнікі – на вярховых і пераходных балотах.

Экзаменацыйны білет № 11

1.Фізіка-геаграфічная характарыстыка Брэсцкага Палесся.

2. Растлумачце размеркаванне розных тыпаў азёрных катлавін па тэрыторыі Беларусі.

1. Ледавіковыя:

А) Падпрудныя - Нарач, Дрывяты, Лісна, Асвейскае;

Б) Лагчынныя (Экзарацыйныя) - Доўгае, Гінькава, Свір, Балдук, Сора;

В) Эварзійныя - Рудакова, Веркуды, Вісяты, Жэнно;

Г) Тэрмакарставыя (прасадачныя) - Чэтверць, Усомля, Густаты, Канашы;

Д) Складанага тыпу - Крывое, Лепельскае, Недрава, Снуды

2. Карставыя - Сомінскае (33 м), Вулькаўскае (24,5 м);

3. Суфазійныя - Свіцязь (15 м);

4. Старычныя - Больш 8000 азёр;

5. Рэліктавыя - Чырвонае, Межужал, Выганашчанскае, Медзазол

Экзаменацыйны білет № 12

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Прыпяцкага Палесся.

2. Растлумачце асаблівасці размяшчэння вадасховішчаў па тэрыторыі Беларусі.

Аб’ём вады: ў вадасховішчах > 1 млн.м3;

ў сажалках < 1 млн.м3;

На тэрыторыі Беларусі:

140 вадасховішчаў; S агульная – 740 км2;

>1500 сажалак, S агульная – 300 км2;

? Вілейскае – 75 км2;

? Заслаўскае – 31,1 км2.

Па ўтварэнню: Азёрныя, Рэчышчавыя, Наліўныя

Прызначэнне: арашэнне,Водазабяспячэнне,Добраўпарадкаванне тэрыторыі, Рыбагадоўля, Рэкрэацыя, Сажалкі-ахаладжальнікі

Вілейскае – 260 млн. м3, Лукомскае – 243 млн. м3, Заслаўскае – 109 млн. м3, Асвейскае – 104 млн. м3. 16 – больш 50 млн. м3

Вілейскае вадасховішча

Самае вялікае па плошчы вадасховішча - 63,8 км2.

Створана ў 1976 г. у Вілейскім раёне.

Вадасховішча рэчышчавага тыпу на рацэ Вілія, там дзе зліваюцца рэкі Сэрвеч, Ілья, Красутка.

Аб'ём воды - 260 млн.м3.

Максімальная даўжыня - 27 км, шырыня - 3 км. Даўжыня берагавой лініі - 137 км. Максімальная глыбіня - 13 м. Плошча вадазбору - 4120 км2.

Ваганні ўзроўня вады на працягу года - 2 м.

Замярзае з снежня па сярэдзіну красавіка. Максімальная таўшчыня лёду - 70 см.

Празрыстасць вады - 2,5 м.

10 Астравоў. Берагі пераважна нізкія пясчаныя з пляжамі, схільныя да эразійных працэсаў

Створана зона адпачынку Вілейка. Працуе Вілейская ГЭС.

Заслаўскае вадасховішча (Мінскае мора, Ганалес)

Другое па плошчы (без азёрных) вадасховішча - 26,9 км2.

Створана ў 1956 г. у Мінскім раёне, у 1977 г. рэканструкцыя.

Рэчышчавага тыпу на р. Свіслач (упадзенне р. Вяча, Ратамка, Чарняўка)

Аб'ём воды - 103 млн м3.

Максімальная даўжыня - 9,2 км, шырыня - 4,5 км. Даўжыня берагавой лініі - 38,2 км.

Максімальная глыбіня - 8 м. Плошча вадазбору - 562 км2.

Ваганні ўзроўня вады на працягу года - больш 1 м.

Замярзае з пачатку снежня па пачатак красавіка (120-130 дзён). Максімальная таўшчыня лёду - 70 см.

Налічваецца 11 астравоў агульнай плошчай каля 0,29 км2.

Берагі спадзістыя пясчаныя з пляжамі шырынёй 20-50 м.

Экзаменацыйны білет № 13

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Мазырскага Палесся.

2. Растлумачце асаблівасці размяшчэння па тэрыторыі Беларусі і экалагічныя праблемы яловых лясоў

Яловыя лясы – займаюць 10,6 %. Елка – занальная парода. Адрозненні ў падлеску, наглебавым покрыве.

12 тыпаў, 114 асацыяцыі.

Прадукцыйнасць – да 300 м3/га.

Узрост – да 300 гадоў.

Цёмнахвойныя – з бедным падлескам і наглебавым покрывам.

На Палессі не ўтвараюць арэалаў;

на поўначы – да 17 %

Экзаменацыйны білет № 14

1. Фізіка-геаграфічная характарыстыка Гомельскага Палесся.

2. Ахарактарызуйце галоўныя працэсы глебаўтварэння на тэрыторыі Беларусі.2. Ахарактарызуйце асаблівасці размяшчэння па тэрыторыі Беларусі розных па грануламетрычнаму складу глебаўтваральных парод.

1. Падзолісты 2. Дзярновы 3. Балотны 4. Буразёмны 5. Карбанатна-саланчаковы

Тып - Дзярнова-карбанатныя

Размяшчэнне – менш 0,1% ворыва

Працэс глебаўтварэння - дзярновы

Характэрныя рысы - На карбанатных пародах, 3-6% гумусу, магутнасць гумусавага гарызонта больш 25 см, рН – нейтральная

Бал - 76-100

Падтыпы - 1.Тыповыя, 2.Вышчалачаныя, 3.Ападзоленыя

Тып - Бурыя лясныя

Размяшчэнне - Пад шыракалістымі лясамі (0,002% с\г зямель)

Працэс глебаўтварэння - Буразёмны

Характэрныя рысы - Слабая дыферэнцыяцыя на гарызонты, рН – 4,5-5,0; 6-9% гумусу

Бал - не ацэньваліся

Падтыпы – не выдзяляюцца

Тып - Падзолістыя

Размяшчэнне – менш 3% тэрыторыі на поўдні

Працэс глебаўтварэння - Падзолісты

Характэрныя рысы - На тэрасах пад хвойнымі лясамі, менш 1% гумусу, рН 4,5-5,0; шмат Fe і Al, мала N, P, K

Бал - 17-27

Тып - Дзярнова-падзолістыя

Размяшчэнне - 34 % с\г. зямель

Працэс глебаўтварэння – Дзярновы, падзолісты

Характэрныя рысы - На ўсіх глебаўтваральных пародах, спрыяльныя водна-фізічныя ўласцівасці; 1-3% гумуса; рН нейтральная, слабакіслая. На лёсах дзярнова-палева-падзолістыя.

Бал - 18-69

Падтыпы – Дзярнова-палева-падзолістыя, Уласна д-п, д-п эрадзіраваныя, д-п акультураныя, д-п часова пераўвільгатнёныя

Тып - Дзярнова-падзолістыя забалочаныя

Размяшчэнне - 37 % с\г зямель

Працэс глебаўтварэння – Дзярновы, падзолісты, балотны

Характэрныя рысы - Пашыраны на поўначы – 52%; працяглы перыяд пераўвільгатнення, розная ступень пераўвільгатнення, высокая кіслотнасць 3-4,5, мала Р і К, больш гумусу.

Бал - 20-40

Падтыпы – Д-п паверхнева-аглееныя (глееватыя і глеевыя);Д-п грунтова-аглееныя (глееватыя, глеевыя, з ілювіяльна-гуму-савым гарызонтам

Тып - Дзярновыя забалочаныя

Размяшчэнне - 10,2 % с/г зямель

Працэс глебаўтварэння – Дзярновы, балотны

Характэрныя рысы - Пашыраны на поўдні, высокая патэнцыяльная ўрадлівасць, шмат разнавіднасцяў, рэакцыя слабакіслая; гумусу да 6%,

Бал -

Падтыпы – Дзярнова-паверхнева-глеяватыя; Дзярнова-паверхнева-глеявыя; Дзярнова-грунтова-глеяватыя; Дзярнова-грунтова-глеявыя; Дзярнова-паверхнева-глеевыя і глеяватыя асушаныя; Дзярнова-грунтова-глеяватыя і глеевыя асушаныя;

Тып - Балотна-падзолістыя

Размяшчэнне - Слаба пад саснякамі

Працэс глебаўтварэння - Балотны, падзолісты

Характэрныя рысы - Тарфяны, падзолісты і ілювіяльна-гумусавы гарызон- ты, рН 2,4-3,7

Бал -

Падтыпы – Тарфяніста-падзоліст. паверхнева і грунтова аглееныя

Тып - Алювіяльныя дзярновыя і дзярновыя забалочаныя

Размяшчэнне - Каля 3,7 % тэрыторыі

Працэс глебаўтварэння - Дзярновы, балотны

Характэрныя рысы - У поймах рэк на поўдні, слаістасць, залішняе ўвільгатненне, 3-8% гумусу, слабакіслая і нейтральная рэакцыя

Бал -

Падтыпы – Алювіяльная неразвітая; Ал. дзярновая ападзоленая слабаглеяватая; Ал. дзярнова-глеяватая; Ал. дзярнова-глеявая; Ал. дзярнова-глеявая асушаная;

Тып - Алювіяльныя старапоймавыя дзярновыя і дзярнова-забалочаныя

Размяшчэнне - Тураўскае аполле

Працэс глебаўтварэння - Дзярновы, балотны

Характэрныя рысы - На астанцах першай надпоймавай тэрасы, магутны гумусавы гарызонт да 80 см, слаістасць, у мінулым алювіяльныя працэсы. Нейтральная рэакцыя

Бал -

Падтыпы – Старапоймавыя дзярновыя ападзо-леныя; Ст. дзярновыя слабаглеяватыя; Ст. дзярнова-глеяватыя; Ст. дзярнова-глеевыя;

Тып - Тарфяна-балотныя нізінныя

Размяшчэнне – 11,1 % с\г зямель

Працэс глебаўтварэння - Балотны

Характэрныя рысы - На паніжаных месцах, шмат арганічных рэчываў, N, P, K. Неабходна асушэнне. Высокая патэнцыяльная ўрадлівасць Па магутнасці торфу: тарфяніста-глеевыя (20-30см), тарфяна-глеевыя (30-50), тарфяныя маламагутныя (50-100), сярэднемагутныя (100-200), магутныя (>200).

Бал - 54-75

Падтыпы – Балотныя нізінныя тарфяна-глеевыя; Балотныя нізінныя тарфяныя; Тарфяна-глеевыя нізінныя асвоеныя, Тарфяныя нізінныя асвоеныя

Тып - Тарфяна-балотныя вярховыя

Размяшчэнне - 0,2 % с\г. зямель Беларусі

Працэс глебаўтварэння - Балотны

Характэрныя рысы - У паўночнай частцы, на водападзелах, нізкая зольнасць да 5%, рН 2,6-4;

Бал - <20

Падтыпы – Балотныя вярховыя тарфяна-глеевыя; Балотныя вярховыя тарфяныя; Тарфяна-глеевыя вярховыя асвоеныя; Тарфяныя вярховыя асвоеныя

Тып - Алювіяльныя тарфяна-балотныя

Размяшчэнне – Па далінах рэк

Працэс глебаўтварэння - Балотны, дзярновы

Характэрныя рысы - Прытэрасная частка поймы, большая зольнасць, розная магутнасць торфу.

Бал -

Падтыпы – Тарфяна-глеевыя; тарфяныя; тарфяна-глеевыя асушаныя, тарфяныя асушаныя

Тып - Антрапагенныя

Размяшчэнне – па ўсёй тэрыторыі РБ (3.3 %)

Працэс глебаўтварэння -

Характэрныя рысы - Падзяляюцца на 2 групы: 1). Рэкультываваныя мінеральныя, тарфяныя і штучныя насыпныя глебы. 2). Дэградзіраваныя трансфармаваныя, антрапагенна-парушаныя, антрапагенна-засоленыя, антрапагенна-другасна-забалочаныя.

Структура глебавага покрыва, фактары глебаўтварэння – Паўднёвая, Цэнтральная і Паўднёвая глебавыя правінцыі.

Кліматычныя асаблівасці – 7 глебава-кліматычных акруг.

Рэльеф, глебаўтвараючыя пароды і гаспадарчае выкарыстанне – 20 аграглебавых раёнаў і 12 падраёнаў.

Экзаменацыйны білет № 15