Халықаралық несие нарығы қанша түрге бөлінеді?

         Қазіргі жағдайда халықаралық несиелер – бір жағынан, жеке және мемлекетаралық несие түрінде қарастырылған. Енді осы екі несие формаларын жеке қарастырайық.

Біріншісі халықаралық сауданы экспорттық несилерден ерекшеліктері – онда кредитор елінен экспорттық жабдық тауарымен өзара байланысты болып келуі, бұл несиелерді халықаралық несие нарығындағы ерекше котегория ретінде бөліп қарау негі болады. Бұл жерде импорттыер мен экспортерлер де өздерінің шетелдік  контрагенттерінен немесе оларға қызметкөрсетуші банктердің тікелей несие алады. Несиенің берілуі сыртқы сауда контрагентісінің жасалуымен байланысты. Несиенің көлемі, оның мерзімі пайызды төлеу мен  қайтару шарты экспортер мен импортер еліндегі экономикалық және саяси жағдайларға, тауардың түріне, екі жақтың өзара қарым – қатынасына тәуелді.

Экспорттық несиелер өнеркәсібі дамыған елдер арасында жиі қолданылады. Экспортық несие берудің көлемі ғана несиелік құралдар пайда болып, несиелік операцияларға қатысушылар құрамы кеңейді, қатысушылардың өзара қатынасу жүйесі жетілдірілді, кейбір қаржыландыру көздерінің ролі мен маңызы төмендеді. 

Импортерлерге өнім жабдықтаушының беретін несиелері, сондай-ақ импортерлердің ұзақ мерзімді несиелерді коммерциялық банктерден тікелей алу (коммерциялық несиені) салыстырмалы түрде қарағанда сирек болатын құбылыс. Ең бастысы, сыртқы сауда кейде қолма – қол ақшаға, кейде қысқа мерзімді есеп айырысу формалары негізінде жүзеге асады.

3. Халықаралық валюта – несие институттары. Европалық қайта құру және даму бакі негізгі мақсаты бұрынғы социалистік жүйедегі елдегі жаңадан экономикалық және әлеуметтік жағдай жасауға, инвестиция, жекешелендіру, қайта құру, инфрақрылымды кеңейтуге табиғатты қорғауға көмек береді.

6. ЕҚДБ қаншасыншы жылы, не үшін құрылған?

ЕҚДБ 1990 жылы Орталық және Шығыс Европа елдерінің нарықтық экономикаға өтуіне көмек көрсету мақсатында құрылған. Қазақстан Европалық банкке 1992 жылы мүше болып кіреді.

7.  ЕҚДБ-ға қандай елдер мүше болып кіреді?

Мүше елдер: барлық Европа елдерімен қоса, Албания, АҚШ, Канада, Марокка, Мексика, Египет, Израиль, Жаңа Зеландия, Австралия, Жапония, Оңт. Корея, Европалық инвестиция банкісі жатады.

8. Азия даму банкінің маңызы неде?

Азия даму банкісі – бұл банкінің қаржысы тек қана мүше болған елдердің экономикасы мен әлеуметтік инфрақұрылымын дамыруға жасағанжобаларға жұмсалады. Азия даму банкі – Азия, Тынық мұхиты аймағандағы халықаралық қаржылық мекеме. 1966 жылы құрылған. Азия даму банкіне 54 ел мүше.  Штаб пәтері – Манилада.

9. Дүниежүзілік банктің міндеті қандай?

Дүнеиежүзілік банкі. Негзігі міндеті – экономикалық дамуды қаржыландыру, яғни соғыс кезіндегі қираған елдерді қалпына келтіру. Халықаралық сауда жасау үшін ықпал ету. Бұл банк инвестициялық банк болып есептеледі. Инвестиция алушылар арасында делдалдық жұмыс атқарады, біреуіне  алып, екіншісіне несие береді.  Банктің мүшелері міндетті түрде халықаралық Валюталық қор мүше болу керек.

Негізгі  терминде

1.                        Қаржы нарығы;

2.                        Жалпы ұлттық өнім;

3.                        Валюта;

4.                        Несие;

5.                        Институт;

6.                        Экспорт;

7.                        Импорт;

8.                        Банк.

Бақылау сұрақтары

1.     Әлемдік қаржы нарығының маңызы неде?

2. Әлемдік қаржы нарығы қанша түрге бөлінеді?

3. Қазіргі валюталық нарықта қандай ағымда бөліп қарауға болады?

4. Валюталық операциялар көлеміне, сипатына және пайдалануына байланысты қандай түрге болады?

5. Халықаралық несие нарығы қанша түрге бөлінеді?

6. ЕҚДБ қаншасыншы жылы, не үшін құрылған?

7.  ЕҚДБ-ға қандай елдер мүше болып кіреді?

8. Азия даму банкінің маңызы неде?

9. Дүниежүзілік банктің міндеті қандай?

 

Әдебиеттер:

1. Мамыров Н.Қ.,Тілеужанова М.Ә. “Макроэкономика”,  Экономика, Алматы, 2003 ж.

2.     Әудакиров   “Әлеуметтік экономика негіздері”, Экономмика баспасы, Алматы 2002 ж.

3.     Смагулова Р.О. “Қаржы нарығы”, Алматы, Қазұлтагру, 2001 ж.

4.     Ілиасов Қ.Қ., Құлпыбаев С.  “Қаржы”, Алматы, 2003 ж.