11.Қандай қаржы институттары келісім негізінде қамтамасыз ететін жинақ мекемелеріне жатады?

Сақтандыру компаниялары жђне зейнетақы қоры келісім негізінде қызмет ететін жинақ мекемелеріне жатады. Бұл қаржы институттары сақтандыру полистерін ұстаушылар мен зейнетақы қор шот иелерініњ тұрақты тџсіп отыратын құралдармен сипатталады. Олар ұзақ мерзімге, жоѓары табысты қаржы құралдарын инвестициялауѓа мџмкіндігі бар.

12.Қаржы компаниялардыњ коммерциялық банктерденер екшеліктері неде?

Қаржы компанияларыљз қаржы құралдарын, яѓни коммерциялық вексельдер, акциялар. Облигациялар шыѓару арқылы құралатын немесе қысқа, ортамерзімді несиелерді тұтынужђне коммерциялық қажеттіліктерді ұсыну жолымен сипатталады. Қаржы компаниялары ірі ссудаларды ұсынатын жђне депозиттерге кішігірім ақшалай қаражаттар сомаларын жинақтайтын коммерциялық банктерге қараѓанда жоѓары тђуекелді несиелерді жиі ұсынады. Бұл институттардыњ заемдық капитал џлесі љте жоѓары жђне меншікті капитал кљлемінен асыптџсуі мџмкін.

13.Тђжірибеде қандай қаржы компанияларыныњ тџрлері бар?

Қаржы компанияларыныњ екі тџрі анықтылѓан: сауда                  (тұтыну) жђне бизнес аясында жұмыс істейтін компаниялар. Сауда- қаржылық компаниялары клиенттерге љндірушілерден немесе ђртџрлі сатушылардан тауар сатып алуѓа несиелер ұсынады. Бұл компаниялар тұтынушы несие аясында коммерциялық банктермен бђсекелеседі. Сауда қаржы компаниялары сатып алу жерінде несиені дер кезінде рђсімдеп, клиенттіњ несие алу проблемасын жењілдетеді.

Бизнес саласындаѓы компаниялар факторингтік, операцияларды жџзеге асырумен жђне лизингтік қаржыландырумен айналысады. Қаржы компаниялары холдингтік компанияларѓа жататын жеке меншік корпорациялар, ашық акционерлік қоѓам формада құрылу мџмкін.

14.Инвестиицялық банктердіњ коммерциялық банктерден ерекшелігі неде?

Инвестициялық банктер љз атауына қарамастан, дђстџрлі банктер қатарына жатпайды: салымдар ашпайды, несиені келтіруге тартылѓан қаржылардықолданбайды. Олар тікелей қаржыландыруды ұйымдастырады. Олар инвестициялық қаржыландыруѓа мемлекетке жђне бизнеске баѓалы қаѓаздарын орналастырады. Құнды қаѓаздарды сатып біткеннен кейін инвестициялық банктер, брокерлер жђне диллерлер рљлінде бола отырып,осы құнды қаѓаздар џшін қосымша нарықты қалыптастырады.

Инвестициялық банктер жања эмиссияларды орналастырудыњ кепілдемелері немесе жања компаниялар, мекемелер ретінде болады. Инвестициялық банктер жалпы шаруашылық стратегия мђселелері бойынша эксперттер, қаржылық кењесшілер ретінде болады.

Негізгі терминдер :

Қаржы нарығы

Ақша нарығы

Қапитал нарығы

Бағалы қағаз нарығы

Қаржы құралдары     

Қаржы компаниялары

Әдебиеттер :

Ілиясов Қ. Қ., Қүлпыбаев С. Қаржы: Оқулық – Алматы: 2003.-448 бет.

Смагулова Р. Қаржы нарқы : Оқулық – Алматы : 2001- 108 бет.

Финансы в вопросах и ответах : Учеб. Пособие Под. Ред. д.э.н . проф. Иванова,

д.э.н . проф. В.В. Ковалева М: 2003 – 272 с.

1.Бақылау сұақтары :

1.Қаржы нарығының ерекшеліктері неде?

2.Қаржы нарығының құрылымы қандай ?

    3.Қаржы нарығының жұмыс істеуінің қандай шарттары бар ?

    4.Қаржы нарығының маңызы неде ?

    5.Қаржы құралдары дегеніміз не?

    6.Қаржы институттары қаржы нарыѓында қандай қызмет атқарады?

    7.Қаржы делдалдарына қандай қаржы институттары жатады

   8.Коммерциялық банктердіњ нарықтық экономикада ролі  қандай?

 9.Қандай қаржы институттары жинақтаушы институттарына жатады?

10.Несие одақтарын құру ерекшеліктері мен қызметтерініњ мђні қандай?

11.Қандай қаржы институттары  жинақ мекемелеріне жатады?

12.Қаржы компаниялардыњ  екшеліктері неде?

13.Тђжірибеде қандай қаржы компанияларыныњ тџрлері бар?

14.Инвестиицялық банктердіњ коммерциялық банктерден ерекшелігі неде

             

                    Қор биржасының Халықаралық ұғымы

Бағалы  қағаздардың екінші реттегі нарығының қайнаған ортасы қор биржасы белгілі бір сипатта ұйымдастырылып, мұнда бағалы қағаздарды сатып алу, сату ісі жүреді. Бұл биржалардың  пайда болуы нарықтық қатынастардың дамуының объективті салдары. Мұндай институттардың өмірге келуі ішкі зат, ауыл шаруашылығы тауарлары, соңынан бағалы қағаздарды сатудың ұлғаюымен түсіндіріледі. Аталған тауарлардың белгілі  ерекшеліктері бұлардың биржалық тауарға ауысуын сипаттайды. Белгілі бір ережелермен сипатталатын ұйымдық құрылымы саудаласу,  нақты  сату, тауарды  көрсетпей-ақ  жүргізуге  мүмкіндік береді. Биржа мынадай қызметтер  атқарады:

- құнды қағаздарды сатып алушы мен сатушыларды  кездестіреді;

- құнды қағаздар курсын тіркейді;

- акция түрлерімен облигацияларға инвестордың қатынастарын жинақтайды;

- бағалы қағаздарды тікелей сату мен сатып алу жүретін орнын белгілейді. Капиталдың бір саладан (кәсіпорыннан) басқа салаға ауысуының  механизмін  зерттейді.

Бүкіл елдің және жекелеген салаларының іскерлік белсенділігінің экономикалық барометрі саналатын биржалар экономиканың құрылымдық бағытын қайта бағалауға көмектеседі. Биржаны акционерлік қоғам ретінде, яғни жеке кәсіпкерлік шарт бойынша немесе мемлекеттік мекеме ретінде ұйымдастыруға болады. Бірінші жағдайда олар акционерлер меншігінде, екіншісінде мемлекеттік меншігі, оның жұмысы жарғы негізінде жүреді. Мұнда биржаны ұйымдастырумен қызметі анықталады, мүшелерді, оларды қабылдау белгіленеді. Биржаны биржа комитеті басқарады.

Қор биржасы дегеніміз - бағалы қағаздар /акция, облигация/ сатылатын және сатып алатын, өзінінің тұрақты орыны мен жұмыс уақыты бар, қатаң белгіленген тәртіппен тұрақты түрде әрекет жасайтын қаржы мекемесі. Қор биржасы, негізіне шығарылған және айналыста жүрген қағаздарды қайта сататын екінші кезектегі бағалы қағаздар нарығына қызмет етеді. Биржаға биржа коммерциясының мұқият тексеруінен /экспертиза/ өтетін бірінші класты бағалы қағаздар жіберіледі.

Нарықты экономиясының маңызды элементі бола тұра, қор биржасы бағалы қағаздарды сату арқылы уақытша бос ақша құралдарын жинақтап таратуға мүмкіндік жасайды. Биржада бағалы қағаздарды сатып  алу - сату биржалық курс негізінде жүзеге асырылады. Биржалық курс - бұл қор биржасында айналыста жүрген бағалы қағаздардың сатылу бағасы. Биржалық курс дивидендтің шамасынан тікелей тәуелділікте, ал қарыз процентінен кері  тәуелділікте  болады. Оны мына формула түрінде көрсетуге болады:

Бұл формуланың экономикалық мағынасы мынада: егер акцияны сатып алушы банкте дивидендіне тең кіріс алғысы келсе,  банкте  акция нарқына тең сома салуына тура келер еді.

Мысалы, акцияның ең төменгі (номинальды) бағасы 100 теңге делік. Ал оған алынатын дивидендтің шамасы - 10 теңге. Қарыз процентінің шамасы - 5 процент. Онда акцияның нарқы немесе сатылу бағасы 200 теңге /A = 10 : 5 ∙ 100% болады. Басқаша айтқанда,  биржалық курс соғұрлым жоғары болады, неғұрлым акционерлік кәсіпорынның табыстылығы /рентабельділігі/ жоғары болса. Қарапайым акцияның биржалық курсы облигацияның және артықшылықтарымен пайдаланылатын акциялардың курсына жоғары болады, себебі - ол акциялар бойынша табыстың шамасы алдын-ала белгіленбейді, сондықтан олар коньюктуралық ауытқуларға сезімтал келеді. Тіркелген биржалық курс биржа бюллетеньдерінде жарияланады және мерзімді баспасөзде қайта басылып отырады.