Инерцияның бас өctepi, бас momehttepi

Алдыңғы параграфта алынған 5.08, 5.09, 5.10 формулаларына қарап инерция моменттерінің тек бұрышына (5.5-сурет) тәуелді екенін байқауға болады. Олай болса, өстің инерция моменттерінің экстремальді, мәндеріне сәйкес бұрышының мәнін анықтауға болады. Ол үшін 5.08 немесе 5.09 өрнегінен біp рет туынды алып, оны нөлге теңестірсек болғаны.

осыдан

(5.11)

Алынған формула бойынша бұрышының екі мәні бар: біpі ao екіншісі 90°; демек инерция моменттерінің мәні экстремальды өзара перпендикуляр екі-ақ өс бар. Бұл өстер бас өстер деп аталады, оларға қарағандағы өстік инерция моменттері бас инерция моменттері деп аталады. Бас өстерге қарағандағы центрден тепкіш инерция моменті нөлге тең.

Енді 5.08 және 5.09 өрнектеріндегі -нің орнына қойып, бас инерция моменттерің анықтаймыз (5.5-сурет).

Өрнектерді тригонометриялық функциялардан босатып басты инерция моментерінің формулаларын келесі түрге келтіруге болады

. (5.12)

Өстік инерция моменті мен қима ауданының арасындағы байланыс арқылы табылатын шаманы

,

қиманың инерция радиусы деп атайды.

Жарты өстері бас инерция радиустеріне тең ( ), бас өстерге тұрғызылған эллипс – инерция эллипсі деп аталады, келесі теңдеумен өрнектеледі

Инерция эллипсінен кез келген центрлік өске карағандағы инерция моментін табуға болады. Мысалы, X_iөсіне қарағандағы инерция моментін табу үшін, осы өске параллель эллипске жанама жүргізіледі. Эллипс центрінен жанамаға түсірілген перпендикулярдың (СА) ұзындығы инерция радиусының (i_x) шамасына тең (5. 9-сурет). Инерция радиусы арқылы, инерция моментін келесі формуламен анықтауға болады

.

30.Толық, тік, жанама кернеулер. Орын ауыстыру және деформациялар

Толық кернеудің көлденең қима жазықтығына перпендикуляр өсіне түсірілген проекциясы тік кернеу деп аталып, әрпімен белгіленеді, ал қима бетіне түсірілген проекциясы жанама кернеу деп аталып, әрпімен белгіленеді.Әлбетте, тік және жанама кернеулердің шамалары Берілген нүктедегі ішкі күштердің қарқындылығын неғұрлым дәлірек білгіміз келсе, соғұрлым элементар қиманы бөліп алуымыз қажет. Элементар қиманың шексіз кіші ауданы нөлге ұмтылғандағы көрсетілген қатынастың шегі берілген нүктедегі толық кернеуді немесе нақты кернеуді береді .

31.Параллель осьтерге қарағандағы екпін (инерция)моменттерінің байланысы.

Бұл тәуелділікті анықтау үшін, ауданы қиманы (I.2.25 - сурет) қарастырайық. Қиманың ауырлық центрінен өзара перпендикуляр өстері жүргізілген. Ауырлық центрден өтетін өстерді центрлік өстер деп, ал центрлік өстерге қарағандағы екпін моменттерін центрлік екпін моменттерідеп атаймыз.

32.Бұралу деформациясы

бұрылу бұрышымен – қиманың алғашқы күйіне қарағандағы бұрылуы немесе оған тең серпімді сызыққа жүргізілген жанама сызығының деформацияланбаған арқалық өсімен құратын бұрышы. тек қана бұрау моменттері әсер етеді. Мұндағы деформациябұралу деп аталады.

33.Бұрау. Бұрау кезіндегі жанама кернеу. Беріктік шарты.

Беріктікдеп конструкцияның немесе оның жеке элементтерінің сыртқы күш әсеріне қирамай қарсыласу қабілетін айтады. моменті - бұрау моменті.

және өстеріне параллель әсер ететін ішкі күштері - көлденеңнемесе жанама күштер;

34.Материалдардың қасиеттерін тәжірибе жүзінде зерттеу.

Материалдардың сыртқы күш әсеріне қарсыласу қабілеті мен деформациялануы немесе қирауы олардың механикалық қасиеттеріне тікелей байланысты. Материалдардың механикалық қасиеттері тәжірибе жүзінде арнайы үлгілерді сынау арқылы анықталады. Үлгіні жүктеудің түрлеріне, байланысты сынау статикалық, динамикалық, циклды сынау деп, ал үлгінің деформациялану ерекшеліктеріне байланысты созуға, сығуға, июге, бұрауға сынау деп т.б. көптеген түрлерге бөлінеді. Жеке жағдайларда үлгілер бұралып иілу, бұралып сығу сияқты күрделі деформацияларға сыналады. Сынау нәтижесінде алынатын механикалық сипаттамалар материалдардың жұмыс істеу шарттарына, температураға, қоршаған ортаға, күш әсерінің өзгеруі жылдамдығына т. б. факторларға байланысты өзгеріп тұрады. Сондықтан материалдардың механикалық қасиеттерін өзара салыстыру үшін оларды қатаң түрде бірдей жағдайларда сынайды.Сынама үлгілердің формалары мен өлшемдері, оларды сынау шарттары мемлекеттік стандартта қарастырылып бекітілген.