12Вучэнне сафістаў

Слова сафіст-першапач азначала мудрага чала, які валодау нейкай хитраватасцю, яны лічыліся першыми платными настауниками мудрасци. Прадстаўн:Пратагор і Георгій.Асн абьектам, які разглядали сафы, з’яул не прырода, а чал.Саф-ы гэтым самым паклали пачатак спекулятыунай ф. Галоуным прын-цыпа у сафистау з’яул.-Пазнай самаго сабе. Дзякуючы сафистам упершыню вылучаецца такое паняцце як душа-психея. Сафисты личыли што чалавека стварае слова. Мена-вита мова прысутничае у аснове усих сафиз-мау. Сафисты личыли што розум можна паз-наць тольки тое што нязменна, а чалавечыя пачуцци наадварот-тольки тое что зьяул. Зменным и часовым. Сафы запачат-кавалі логіку і рыторыку.

Тэзы вучэння аб быцці:

1)нішто не існ:калі ёсць быццё,то ёсць і небыццё, таму яно папярэднічае небыццю.Г зн , што з небыцця узнікае быццё, а гэта ужо поўны брэд 2)калі ёсць “быццё”, то яго нельга пазнаць з-за розніцы паміж быццій-ным прадметам і нашымі ведамі аб ім 3) калі нават быццё і можна пазнаць, то завікса-ваць словам яго нельга,бо калі мы фіксуем зафікс. словам, то мы ствараем у сваіх уяў-леннях новае быццё.

Рэлятыўнасць(адноснасць)-да любога прал-мета модна выказацца шматсэнсоўна.Ісціны ныма, яна заўсёды адносна.выключнай ісці-ны няма.

13Філасофія Сакрата.

Сакрат – пачынальнік класічнай антычнай філасофіі. Ад яго спадчыны не засталося нія-кіх пісьмовых твораў. Сакрат прынцы-пова не прызнаваў пісьма як такога. Ён адзначаў, што слова напісанае-- гэта слова мёртвае і пагэтаму ісціну можна шукаць толькі праз слова жывое, слова агучанае. Сакрат прыз-наваў што ёсць два метады для здабыцця ісціны: метад індукцыі--гэта пераход ад прыватных думак да агульнага; метад дэдукцыі --гэта пераход ад агульных думак да адзінкавага. Паводле Сакрата чалавека немагчыма чаму-небудзь навучыць, а можна ў яго толькі разбудзіць любыя здольнасці.

Дэдуктыўны метад Сакрата уключае ў сябе пяць момантаў, якія і раскрываюць механізм аджыўлення ў чалавека агульных паняццяў:

1)сумненне; галоўным тут выступае палажэнне Сакрата: "Я ведаю, што я нічога не ведаю" 2)іронія; Сакрат змушаў сваіх су-размоўцаў, ці самога сябе адказваць на са-мыя простыя пытанні і на іх рабіліся не менш простыя адказы. 3)майеўтыка; у перак-ладзе азначае "павівальная бабка, павітуха". У выніку іроніі можа ўзнікаць новы адказ на пытанне, які адрозніваецца ад папярэдняга. А гэта ёсць нішто іншае, як нараджэнне нов-ага паняцця, а значыць і з'яўленне новых ведаў, новай інфармацыі. 4)індукцыя; на гэ-тым ўзроўні новае паняцце павінна быць падмацавана адпаведнымі фактамі, якія паві-нны падцвердзіць ці наадварот адмовіць гэтыя новыя паняцці. 5)дэфініцыя; раскры-вае праз паняцці сутнасць прадметаў і з'яваў.

14Філасофія Платона

Платон як вучань Сакрата пашырыў ягоны дэдуктыўны метад з этычнай сферы і на сферу прыродных і грамадскіх з'яваў і працэсаў. Цэнтральным паняццем у філа-софіі Платона выступае ідэя г. зн.штосьці духоўнае, вечна існуючае і нікім не ство-ранае. Ідэя існуе сама па сабе і не мае пад сабою якога--небудзь фізічнага носьбіта Гэ-тае палажэнне ён ілюструе разуменнем прыгожага. Згодна Платона ідэя прыгожага існуе вечна і нязменна толькі, як ідэя, а прадметы прыгожыя існуюць часова. Платон прызнае існаванне сапраўднага і несапраў-днага быцця. Сапраўднае быццё (ідэальнае, правільнае)--гэта ідэі, гэта цэлы свет ідэй, якія існуюць вечна і незменна і ўспрыма-юцца праз розум. Несапраўднае быццё (матэ-рыяльнае, неправільнае)--гэта фізічныя прадметы, якія існуюць часова і ўспры-маюцца пачуццёва(праз зрок,слых,смак,..) г. зн. усё матэрыяльнае, ўсё рэчывавае з’яўля-ецца “ценем” ідэальнага. Сапраўднае быццё стварае несапраўднае быццё

Іерархія ідэй прадвызначае сістэмнасць і структурнасць ў сусвеце, ў прыродзе і прадстаўлена схемай: 1) справядлівасць і прыгажосць:--гэта самыя галоўныя ідэі. Па-гэтаму і ў зямным існаванні ўсё праяўляецца і заяўляе аб сабе толькі праз справядлівасць і прыгажосць. 2) ідэі фізічнага свету: агонь, колер, рух, гук, пахі і г. д., як фізічныя з'явы існуюць у сілу таго што яны створаны ідэямі агню, колеру і г. д. 3) ідэі жывога свету: рас-ліны, жывёлы, чалавек таксама ўзнікаюць ад адпаведных ідэй. 4) ідэі дакладных прад-метаў: стол, ложак, рыдлёўка, канапа ды ўсе іншыя прадметы і прылады, што выраб-ляюцца чалавекам; гэта вынік стваральнай сілы ідэй, так як, усімі дзеяннямі пры вытво-рчасці любых прадметаў, чалавек заўсёды кіруецца адпаведнымі ідэямі. 5) ідэі адносін: любоў, ненавісць, сіметрыя, прапорцыя. Зна-чыць, любоў сіметрыя і г. д. у прыродным і асабістым варыянце існуюць толькі таму, што існуюць адпаведныя ідэі.

Вучэнне Платона аб душы.дзяржаве

15Філасофія Арыстоцеля.

вагаўся паміж матэрыялізмам і ідэалізмам, але пры гэтым аддаваў перавагу апошняму. Ён сістэматызаваў самыя разрозненныя навуковыя веды і з'яўляецца першым сістэ-матыкам навук надаўшы ім імёны і абаз-начыўшы іх параметры. Фізіка Арыстоцеля. Арыстоцеля пачынаецца з прызнання пар-ных супярэчнасцей, г. зн., што толькі яны забяспечваюць існаванне прыроды:адносіны цёплага і халоднага; адносіны вільготнага і сухога. Прызнаючы чатыры класічныя пер-шастыхіі Арыстоцель называе яшчэ пятую--эфір і робіць гэтую канцэпцыю навуковай гіпотэзай Дзякуючы эфіру існуе сусветная гармонія. аб форме і матэрыі:Арыстоцель лічыў, што ідэі калі і існуюць, то існуюць толькі ў саміх прадметах, а не над імі. Ідэі -- гэта толькі прадукты чалавечага розуму і не болей. Згодна Арыстоцеля кожны прадмет складаецца: а) з матэрыі г. зн. з якога-не-будзь матэрыялу(дрэва, гліны і г. д.)- гэта і ёсць фізічная сутнасць прадмета, якую чала-век успрымае б) з формы, як нябачнай, але вельмі актыўнай часткі прадмета. (слова фо-рма ў разуменні грэкаў--"тварэнне з нічога"). Гэта і ёсць ідэальная сутнасць прадмета. Родавыя і відавыя формы. У цэлым, родавыя формы народжваюць відавыя формы, а яны ствараюць індывідуальныя прадметы. У сістэме рода--відавых формаў самай высокай формай з'яўляецца чыстая форма ці "форма ўсіх формаў", якая не стварае якія-небудзь фізічныя прадметы, а толькі творыць рода-выя формы. Родавая форма ахоплівае вялі-кую колькасць прадметаў і стварае толькі абстракцыі прадметаў. Відавая форма ахоп-лівае і стварае дакладныя прадметы нейкага асобнага віда. Логіка Арыстоцеля. Фарма-льнасць логікі заключаецца ў тым, што чалавечая думка існуе і праяўляецца ў трох формах: паняцце(слова); выказванне (грама-тычны сказ); розумазаключэнне Прычына і яе ўзаемасувязь з формай.Прычына -гэта ўмова быцця асобнага прадмета. Арыстоцель прызнае чатыры віды прычын:1) матэры-яльная прычына. Яна прысутнічае ў самім фізічным матэрыяле. 2) фармальная прычы-на. 3) дзейная прычына. 4) мэтавая прычы-на. Мэта і ёсць прычынай любога працэсу і зменлівасці.