Матэрыяльнае становішча насельніцтва. Гандаль і грашовае абарачэнне

Пяцігадовы план прадугледжваў:

• разгортванне тавараабароту;

• павышэнні выдаткаў на жыллёвае і культурна-бытавое абслугоўванне насельніцтва;

• павелічэнні заработнай платы;

• планавалася перавысіць даваенны ўзровень дабрабыту грамадзян.

Складанасці:

• Сродкі выдаткоўваліся на аднаўленне народнай гаспадаркі. Да канца 1947 г. у рэспубліцы захоўвалася сістэма нарміраванага размеркавання харчовых і прамысловых тавараў.

• Абмежаваныя магчымасці калгасных рынкаў у забеспячэнні насельніцтва прадуктамі.

Мерапрыемствы:

• Існаванне нарміраванага размеркавання харчовых і прамысловых тавараў. На калгаснікаў не распаўсюджваўся.

• У 1945 г. на Беларусі быў уведзены камерцыйны дзяржаўны гандаль харчаваннем і прамысловымі таварамі. Цэны на цукар вышэй у 36 разоў за нарміраваныя, хлеб з пшанічнай мукі даражэй у 17,6 разоў.

• Стварэнне падсобных гаспадарак пры прадпрыемствах і калектыўных і індывідуальных агародаў.

• Палітыка збліжэння камерцыйных і нарміраваных цэн на тавары (з 1946 г.). Зніжаліся камерцыйныя цэны на мяса ў 2 разы, на цукар у 3 разы, на масла сметанковае на 34%, на рыбныя тавара на 64%, на нехарчовыя тавары ў сярэднім на 37%. Адпаведна павышалі пайкавыя цэны.

• Адбывалася павелічэнне пенсій, стыпендый і заработнай платы, быў павышаны неабкладаемы падаткам мінімальны заробак. Гэта змягчала вынікі праведзеных цэнавых пераўтварэнняў.

• Снежань 1947 г. – адмена карткавай сістэмы на харчовыя і прамысловыя тавары. Пераход свабоднага гандлю па адзіных дзяржаўных цэнах. Садзейнічала зніжэнню спекуляцыі.

• Праведзена грашовая рэформа (дэнамінацыя). Замена старых грошай на новыя праводзілася 10:1. Пералічваліся накапленні ў ашчадных касах па асобнаму прагрэсіўнаму курсу. Гэта дазволіла ліквідаваць буйныя грашовыя накапленні спекулятыўных элементаў, стабілізаваць эканаміку.

Вынікі:

• Павышэнне пакупніцкай здольнасці насельніцтва. За 1948 г. рознічны тавараабарот у рэспубліцы павялічыўся на 18,4%.

• У 1950 г. фонд заработнай платы быў у 2,5 раза больш узроўню 1945 г. і ў 2 разы больш 1940 г. (але рэальная заработная платы дасягнула даваеннага ўзроўню).

• Цэны на 1 сакавіка 1950 г. былі на 43% ніжэй цэн IV квартала 1947 г., але складалі 186% ад 1940 г.

• Рост падаткаў. Уведзены падаткі на халасцякоў, адзінокіх і маласямейных грамадзян. Падаткі збіраліся непасрэдна з заработнай платы. Штогадовыя дзяржаўныя пазыкі мелі абавязковы характар і з’яўляліся скрытай формай павелічэння падаткаў.

• Жыллёвае будаўніцтва мела шырокія памеры, асабліва ў буйных гарадах. Было ўведзена ў строй 4,2 млн м² жыллёвай плошчы, у тым ліку 2,6 млн м² дзяржаўнымі прадпрыемствамі і мясцовымі Саветамі. Адноўлены на 74,5%. На аднаго жыхара горада прыходзілася ў сярэднім 5 м² плошчы.

• Колькасць навучэнцаў у агульнаадукацыйных школах, спецыяльных і вышэйшых навучальных установах Беларусі ў 1950/51 навучальным годзе дасягнула 1628,8 тыс. чалавек. Колькась вышэйшых навучальных устаноў павялічылася з 25 (21,5 тыс. студэнтаў) у 1940/41 да 29 (31,8 тыс. студэнтаў) у 1950/51 навучальным годзе. Завяршалася будаўніцтва карпусоў палітэхнічнага і лесатэхнічнага інстытутаў, інстытута народнай гаспадаркі, Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі і іншых ВНУ.

У часы чацьвёртай пяцігодкі склалася сістэма, калі ў першую чаргу фінансаваліся вытворчыя задачы, а сацыяльныя патрэбы адсоўваліся на апошняе месца. Дапускаліся дыспрапорцыі пры размеркаванні паміж галінамі капітальных укладанняў. Усё гэта вяло да таго, што верх узяў астаткавы прынцып вылучэння сродкаў на сацыяльныя патрэбы.