Адраджэнне сельскай гаспадаркі. Прымусовая калектывізацыя ў заходніх абласцях Стан с/г на пачатак чацьвёртай пяцігодкі

• Знішчана матэрыяльная база калектыўных гаспадарак і МТС. На канец 1945 г. у МТС – 4,1 тыс. трактараў (1/3 даваеннай колькасці), ў калгасах 50 аўтамашын. На аднаго каня прыходзілася 24,5 га раллі (у даваенны перыяд 8,2 га).

• Разграбавана асабістая гаспадарка сялян-калгаснікаў і аднаасобнікаў. У Германію вывезена 2,8 млн. галоў буйной і 5,7 млн. галоў дробнай жывёлы.

• Фармальна адноўлена 9.746 калгасаў з 10.165, 90 саўгасаў з 92. Яны мелі 14% усёй буйной рагатай жывёлы, 5% кароў, 2,5% свіней. Памеры пасяўных плошчаў калгасаў 59%, саўгасаў 70% ад 1940 г.

• Меў месца недахоп рабочай сілы.

• Засуха 1946 г. і неабходнасць аказваць харчовую дапамогу іншым рэгіёнам СССР паставіла беларусаў на мяжу голада.

Мэты ў с/г на 1946-1950 гг.:

• поўнасцю аднавіць даваенныя пасяўныя плошчы і пагалоўе жывёлы;

• забяспечыць далейшае развіццё земляробства і жывёлагадоўлі і перасягнуць даваенны ўзровень сельскагаспадарчай вытворчасці.

Мерапрыемствы:

1. Верасень 1946 г. Савет Міністраў СССР і ЦК ВКП (б) прынялі пастанову “Аб мерах па ліквідацыі парушэнняў Статута сельскагаспадарчай арцелі ў калгасах”. Згодна з ёй: калгасам Беларусі вернута 100 тыс. га грамадскай зямлі; жывёла, якая знаходзілася ў карыстанні асобных людзей і ўстаноў; скарачаліся штаты адміністрацыі.

2. Пераўтварэнне працаднёў у норму кантролю працоўнай павіннасці калгаснікаў. Адсутнічала матэрыяльнае заахвочванне. На 1 студзеня 1948 г. 94% калгаснікаў не атрымалі за работу грошай, 65% - бульбы, агародніны, толькі 41% калгаснікаў на працадзень выдалі па 200 г збожжа.

3. Умацаванне працоўнай дысцыпліны каманднымі метадамі. Чэрвень 1948 г. – ВС СССР выдаў указ «Аб высяленні ў аддаленыя раёны асоб, якія злосна ўхіляюцца ад працоўнай дзейнасці ў сельскай гаспадарцы і вядуць антыграмадскі паразітычны лад жыцця».

4. Электрыфікацыя сельскай гаспадаркі ў параўнанні з даваенным узроўнем ўзрасла ў 2 разы.

5. Дапамога ад цэнтра. 1948 г. – урад СССР прыняў пастанову «Аб мерах дапамогі сельскай гаспадарцы Беларускай ССР у 1949 годзе». Было выдзелена 3 тыс. трактараў, 2 тыс. плугоў да іх, 1,1 тыс. сеялак, 600 складаных малатарняў і г.д.

6. У 1949 г. прыняты трохгадовы план развіцця грамадскай жывёлагадоўлі. Рост пагалоўя ў гаспадарках Беларусі ажыццяўляўся ў выніку закупак калгасамі жывёлы, а потым яе дарошчвання. У 1950 г. пагалоўе жывёлы павялічылася на 1/3 (ад 1940 г.).

7. Масавая калектывізацыя ў Заходняй Беларусі. На пачатак 1947 г. было адноўлена і арганізавана 133 калгасы (0,56% сялянскіх гаспадарак). У лютым 1949 г. на XIX з'ездзе КП(б)Б было запатрабавана завяршыць калектывізацыю ў заходніх абласцях. За 1949 г. 39,3% сялянскіх гаспадарак было калектывізавана. У студзені 1950 г. пры МТС створаны палітычныя аддзелы. Да канца 1950 г. было арганізавана 6.054 калгасаў (85% пасяўной плошчы). Адначасова ліквідаваны кулацкія гаспадаркі, сселены хутары, узмоцнены эканамічны націск на аднаасобнікаў. У 1952 г. у Казахстан, Сібір выслана 8.953 “кулацкіх гаспадарак”.

8. У 1950 г. пачалося аб'яднанне дробных калгасаў у буйныя. За год узбуйнена 11.242 гаспадаркі ў 3.852 калгасы. Мэты: больш поўна забяспечыць калгасы ворнымі землямі, лугамі, пашамі, скараціць кіраўніцкі апарат. Праводзілася ссяленне вёсак у буйныя калгасныя пасёлкі.

Вынікі:

• Пасяўныя плошчы ў с/г павялічыліся на 28%, але гэта толькі 94,3% ад 1940 г.

• Пагалоўе буйной рагатай жывёлы склала 96,5%, коней 62%, свіней 64,4%, авечак 55% ад 1940 г.

• у 3 разы пашырыліся пасевы тэхнічных культур.

• Умацавалася матэрыяльна-тэхнічная база. Атрымана 8.612 трактараў, 1.555 камбайнаў. Дзейнічала 381 МТС (316 у 1940 г.).

• Слабай была матэрыяльная зацікаўленасць калгаснікаў у выніках сваёй працы.

• Метад гаспадарання на вёсцы – прымус – з'яўляўся галоўнай прычынай упадку аграрнай вытворчасці.