Кантрольныя пытанні

1. Якія мерапрыемствамі па эвакуацыі вытворчых фондаў былі прыняты на тэрыторыі БССР?

2. Дзейнасць цэнтральнай эвакуацыйнай камісіі пры СНК БССР.

3. Гападарчая палітыка акупацыйных улад у адносінах да мясцовага гарадскога насельніцтва.

4. Што адбылося з калгаснай сістэмай?

5. Партызанскі рух.

6. Вызваленне Беларусі.

7. Аднаўленне прамысловасці і с/г.

Лекцыя 15. Развіццё эканомікі Беларусі ў пасляваенныя гады (1946 – 1950 гг.)

Асноўныя паняцці, уключаныя ў сістэму трэнінг тэсцірвання:

мэты развіцця эканомікі ў пасляваенны перыяд; умовы адраджэння эканомікі Беларусі; асаблівасці пачатку адраджэння пасля вайны; мэты чацьвёртай пяцiгодкi(1946-1950гг.); мерапрыемствы ў чацьвёртую пяцiгодку; вынікi ў чацьвёртую пяцiгодку; стан с/г на пачатак чацьвёртай пяцігодкі; мэты ў с/г на 1946-1950гг.; мерапрыемствы ў с/г на 1946-1950 гг.; вынікі ў с/г на 1946-1950 гг.; складанасці пяцiгадовага плана (1946-1950гг.); мерапрыемствы пяцiгадовага плана (1946-1950гг.); вынікi пяцiгадовага плана (1946-1950гг.).

Аднаўленне і далейшае развіццё прамысловасці і транспарту

Мэты развіцця эканомікі ў пасляваенны перыяд:

• ліквідаваць вынікі вайны;

• поўнасцю аднавіць народнагаспадарчы патэнцыял і эканамічныя сувязі;

• забяспечыць далейшае развіццё народнай гаспадаркі;

• правесці канверсію эканомікі;

• знайсці рэсурсы для паляпшэння жыцця людзей.

Умовы адраджэння эканомікі

Умовы адраджэння эканомікі Беларусі:

1. Вызваленне беларускіх прадпрыемстваў ад вытворчасці прадукцыі для патрэб фронту, перавод на выпуск тавараў народнага спажывання (пастановай Дзяржаўнага Камітэта Абароны СССР ад 26 мая 1945 г. “Аб мерапрыемствах па перабудове прамысловасці ў сувязі са скарачэннем вытворчасці ўзбраенняў”. Праходзіла пераразмеркаванне рабочай сілы, сыравіны, матэрыялаў і грашовых сродкаў, змяняліся прапорцыі паміж галінамі вытворчасці, аднаўляліся трэсты, глаўкі, наркаматы.

2. Дапамога цэнта і рэпарацыі з Германіі.

Асаблівасці пачатку адраджэння

1. У прамысловасці больш хуткімі тэмпамі адраджалася машынабудаванне. На студзень 1946 г. адноўлена 5.900 буйных, сярэдніх і дробных прадпрыемстваў (20% даваеннага аб'ёму валавай прадукцыі), з іх 196 машынабудаўнічых прадпрыемстваў (38% даваеннага аб'ёму валавай прадукцыі ўжо ў 1945 г.).

2. Марудна адраджалася лёгкая прамысловасць. На пачатак чацьвертай пяцігодкі вытворчасць склала 12,8% (тэкстыльная 3%) да ўзроўню 1940 г.

3. Асаблівая ўвага аднаўленню энергетыкі. Да пачатку 1946 г. дзейнічала 60% даваенных энергетычных магутнасцяў (вытворчасць электраэнергіі 16). Торфаздабыча была вызначана як аснова паліўнай базы Беларусі. На пачатак 1946 г. дзейнічала 270 торфапрадпрыемстваў, аб'ём прадукцыі дасягнуў даваеннага ўзроўню.

4. Аднаўляўся транспарт, сувязь. На пачатак 1946 г. эксплуатацыйная даўжыня чыгунак складала 5 тыс. км, (87%) даваеннага часу. Аднаўляўся аўтамабільны, водны транспарт.

5. Жыллёвае будаўніцтва адбывалася згодна з генеральнымі планамі аднаўлення і рэканструкцыі.

Чацьвёртая пяцігодка (1946-1950 гг.)

Мэты:

• аднавіць народную гаспадарку ў межах даваеннага ўзроўню;

• забяспечыць далейшае развіццё народнай гаспадаркі (перавысіць даваены ўзровень вытворчасці на 16%);

• асвоіць 6,9 млрд. руб. капіталаўкладанняў (перавышала аб'ём капіталаўкладанняў за першыя тры пяцігодкі разам);

• паскорана развіваць машынабудаванне, стварыць новыя галіны прамысловасці (трактара- і аўтамабілебудаванне, выпуск лакаматываў, гідратурбін, матацыклаў, веласіпедаў, швейных машын);

• аднавіць і развіваць энергетычную гаспадарку, пашырыць паліўную базу рэспублікі;

• доля заходніх рэгіёнаў па выпуску валавай прадукцыі ўсёй рэспублікі павінна была ўзрасці з 9,1% у 1940 г. да 22,6% у 1950 г.

Мерапрыемствы:

1. Пашырэнне правоў рэспубліканскіх і мясцовых органаў кіравання гаспадарчай дзейнасцю. Уводзяцца элементы ўнутрызаводскага гаспадарчага разліку (лёгкая прамысловасць).

2. Дапамога рэспубліцы ад цэнтра ў выглядзе: накіравання рабочых, інжынераў і служачых; грашовых бюджэтных датацый; пастаўкі тэхнікі і абсталявання; паставак сыравіны – метала, вугля, нафты. У 1946-1947 гг. для прамысловасці Мінска паступіла 10 тыс. адзінак абсталявання.

3. Дапамога па лініі ААН: у 1945-1947 гг. Беларусь атрымала 142 тыс. т грузаў на суму 61 млн. дол. (прадукты харчавання, адзенне, абутак, лекі, абсталяванне).

4. Хуткімі тэмпамі аднаўляліся і будаваліся новыя прадпрыемствы. У 1947 г. у рэспубліцы ўступілі ў строй 90 буйных прамысловых прадпрыемстваў (Мінскі інструментальны завод імя Чкалава, Бабруйскі дрэваапрацоўчы камбінат, Магілёўскі металакамбінат, аўтамабільны і веласіпедны заводы ў Мінску, завод «Рухавік рэвалюцыі» ў Гомелі).

5. Хуткімі тэмпамі аднаўляліся і будаваліся новыя прадпрыемствы ў Брэсцкай і Гродзенскай абласцях. У 1948 г. валавая прадукцыя прамысловасці заходніх абласцей ў 1,5 раза перавысіла даваенны ўзровень, удзельная вага ў аб'ёме прамысловай прадукцыі рэспублікі ў 2,5 раза.

6. Аднаўлялася паліўна-энергетычная гаспадарка. У 1948 г. здабыча торфу складала 116,6% ад узроўню 1940 г. Агульная магутнасць электрастанцый рэспублікі на 1949 г. дасягнула 116,3 % даваеннага ўзроўню.

7. Вырашалася праблема кадраў. Шляхі: дагаворы гаспадарчых арганізацый з калгасамі; падрыхтоўка кваліфікаваных рабочых непасрэдна на вытворчасці; развіццё сістэмы прафесійна-тэхнічных навучальных устаноў; выкарыстоўванне рабочых з іншых рэгіёнаў СССР; навучанне рабочых на прадпрыемствах СССР. Да верасня 1947 г. налічвалася 125 вучэбных устаноў працоўных рэзерваў (24,3 тыс. чалавек). За пяцігодку вышэйшыя і спецыяльныя сярэднія вучэбныя ўстановы рэспублікі падрыхтавалі 54,3 тыс. спецыялістаў, (14 тыс. з вышэйшай адукацыяй). Колькасць рабочых і служачых вырасла з 610 тыс. чалавек. Да 1.038 тыс. (на 1950 г. – 91% ад даваеннага).

8. Лёгкая, харчовая прамысловасць атрымлівала дапамогу па рэшткаваму прынцыпу. У 1950 г. (у параўнанні з 1940 г.) выпушчана баваўняных тканін 17,7%, панчошна-шкарпэткавых вырабаў 33%, бялізнавага трыкатажу 31,6%; макаронных вырабаў 73%, хлебабулачных 57,3%, прадукцыі мясаапрацоўчай прамысловасці 65%.

Вынікі:

• Змянілася структура прамысловай вытворчасці. Зніжалася ўдзельная вага лёгкай, харчовай, дрэваапрацоўчай вытворчасці, расла доля электраэнергетыкі, машынабудавання і металаапрацоўкі. Агульны рост аб'ёму вытворчасці прамысловасці склаў 115% (ад 1940 г.), аб'ём металаапрацоўкі вырас ў 2,4 раза, прадукцыі машынабудавання ў 3,4 раза. Узніклі дыспрапорцыі ў структуры народнай гаспадаркі.

• Прамысловая вытворчасць да канца пяцігодкі павялічылася ў параўнанні з 1940 г. на 15% (рост з 1945 г. склаў 5,7 раз).

• Тэхнічнае і тэхналагічнае аснашчэнне прадпрыемстваў было на высокім узроўні – дазволіла мець у будучым хуткія тэмпы развіцця.

Камандна-адміністрацыйныя метады кіравання гаспадаркай дазволілі вырашыць складаныя праблемы пасляваеннага адраджэння прамысловасці. Да канца чацьвёртай пяцігодкі яны ўжо сталі тормазам далейшага развіцця эканомікі Беларусі.