Мабілізацыя эканомікі

Мэты: забеспячэнне арміі зброяй, боепрыпасамі, харчаваннем, рамонт баявой тэхнікі.

23 чэрвеня быў уведзены мабілізацыйны план вытворчасці боепрыпасаў. Шэраг прадпрыемстваў адразу перайшлі на вытворчасць ваеннай прадукцыі. Працоўны дзень склаў 10-12 гадзін у суткі (дабравольна). Гомельскія заводы "Рухавік рэвалюцыі" і "Гомсельмаш" праводзілі рамонт баявой тэхнікі і выпускалі міны. Завод імя Кірава і Новабеліцкі лесакамбінат перайшлі на вытворчаць супрацьтанкавых мін. Прадпрыемствы мясцовай прамысловасці (арцель "Чырвоны металіст" (Бабруйск), "Молат" (Мазыр), "Металіст" (Віцебск) пачалі выраб ручных гранат. У Гомелі, Клімавічах і Мазыры былі створаны майстэрні па рамонце танкаў. Гомельскія чыгуначнікі абсталявалі 30 перасовачных аўтамайстэрань па рамонце ваеннай тэхнікі.

Прадукцыя прадпрыемстваў лёгкай і харчовай прамысловасцяў прызначалася выключна для арміі (абутак, бялізну, абмундыраванне, хлеб, сухары, мясныя кансервы). У с/г працоўныя паскорылі тэмпы ўборкі ўраджаю і здачы збожжа дзяржаве.

Эвакуацыя

23 чэрвеня 1941 г. – пачатак частковай эвакуацыі. 25 чэрвеня 1941 г. арганізавана Цэнтральная эвакуацыйная камісія пры СНК БССР (узначаліў старшыня СНК І.С.Былінскі).

Умовы правядзення эвакуацыі на Беларусі:

• Хуткае наступленне вермахта.

• Немагчымасць ажыццявіць эвакуацыю з заходніх абласцей БССР.

• Бегства кіраўніцтва са сталіцы (24 чэрвеня), як вынік – паніка, грабяжы магазінаў.

• Перагружанасць чыгункі.

Асноўныя мерапрыемствы:

• Арганізацыя 24 эвакапункты, якія займаліся адпраўкай дзяцей і дарослых на ўсход. У чэрвені-жніўні 1941 г. на ўсход вывезлі 16.435 дзяцей з 191 дзіцячай установы. Усяго выехала каля 1,5 млн. грамадзян Беларусі (насельніцтва БССР каля 10 млн. чалавек).

• Эвакуацыя 161 аддзялення Дзяржбанка, 116 ашчадных кас, больш за 568 млн. руб. грашовага фонду, матэрыяльныя і культурныя каштоўнасці.

• Эвакуацыя навучальных і культурных устаноў: 60 навукова-даследчых інстытутаў, 20 вышэйшых і сярэдніх навучальных устаноў, 6 тэатраў.

• Перабазіраванне прамысловых прадпрыемстваў, энергетычных установак. Вывозілі найбольш важныя часткі прадпрыемстваў, агрэгаты і вузлы. Прадпрыемствы з усходняй часткі Беларусі вывозіліся амаль цалкам (“Гомсельмаш” – 1100 вагонаў маёмасці).

Эвакуаваныя буйныя прадпрыемствы: Віцебскі, Гомельскі і Маплёўскі станкабудаўнічыя заводы, Віцебскія трыкатажная і швейная фабрыкі, Гомельскі паравоза-вагонарамонтны завод, абутковая і запалкавая фабрыкі, Магілёўская фабрыка штучнага шоўку, Аршанскі льнокамбінат, БелДРЭС. Як правіла, вывозіліся і рабочыя кадры.

Усяго вывезена 124 буйных прамысловых і 14 прамысловых арцеляў. Але агульная колькасць прадпрыемстваў БССР, уведзеных за 1929-1940 гг. – 1863. Частка гэтых прадпрыемстваў знішчалася (узарвана больш за 10 тыс. прамыслова-вытворчых будынкаў прадпрыемстваў), частка была захоплена.

• Эвакуацыя матэрыяльных рэсурсаў сельскай гаспадаркі. Тэхніка эвакуіраваліся сваім ходам. Буйная рагатая жывёла – таксама. Частка жывёлы перадавалася часцям Чырвонай Арміі. Усяго ў тыл было адпраўлена 45 тыс. т збожжапрадуктаў, 5 тыс. трактароў, 223 камбайны, 136 малатарняў, іншая тэхніка і абсталяванне, перагнана 674 тыс. галоў жывёлы. Гэта 60% трактароў, 18% камбайнаў, 53% буйной рагатай жывёлы.

• Стабілізацыя працы чыгункі, эвакуацыя рухомага саставу. Асноўная частка гаспадаркі і кадравы састаў трох магістраляў (Брэст-Літоўскай, Беларускай і Заходняй чыгункі) былі эвакуіраваны. Апошні эшалон з Мінска быў выведзены 28 чэрвеня (быў ужо захоплены).