Прамысловасць і гандаль у бсср у 1921 — 1927 гг. Прамысловасць

Развіццё прамысловасці ў БССР у пачатку 20-х гг. праходзіла на фоне ўзбуйненняў тэрыторыі рэспублікі. У 1924 г. прамысловасць павялічыла сваю магутнасць на 90% (далучана Віцебшчына), у 1926 г. прамысловасць вырасла на 45% (далучана Гомельшчына). Гэта значыць што прамысловасць расла колькасна. Мерапрыемствы ў прамысловасці:

1. Аднаўленне буйных прадпрыемстваў. За 1922 — 1927 гг. пераабсталявана 1, расшырана 119. Адноўлена палова буйных прадпрыемстаў, што дзейнічалі да першай сусветнай вайны, колькасць рабочых склала 93,9% ад даваеннага ўзроўню, выпуск валавай прадукцыі перавысіў даваенны на 41,7%.

2. Аднаўленне дробных саматужна-рамесніцкіх прадпрыемстваў. Да 1927 г. адноўлена 85,7% ад даваеннай колькасці, работнікаў 68,7%, выпуск валавай прадукцыі 62,5% даваеннага ўзроўню.

3. 3годна з прынцыпамі НЭПа да канца 1922 г. дзяржаўная прамысловасць Беларусі была знята з дзяржзабеспячэння і пераведзена на дзяржразлік.

4. Ствараліся трэсты (Гомельская губерня) і групавыя ўпраўленні (аб’яднанні прадпрыемстваў, звязаныя тэрытарыяльна). Да верасня 1924 г. трэсты былі арганізаваны па ўсёй тэрыторыі рэспублікі: Скуратрэст, Паператрэст, Шклотрэст, Харчтрэст, Дзяржспірт, Металатрэст і інш., усяго 9 трэстаў.

5. Праводзілася электрыфікацыя гаспадаркі. Да 1925 г. электрастанцыі былі ва ўсіх акружных цэнтрах. Усяго ў 1925 – 1926 гг. у Беларусі дзейнічала 40 электрастанцый.

Буйная прамысловасць. Найбольш буйных прадпрыемстваў на Беларусі ў 1925 г. налічвалася 76, з якіх дзейнічала 67. Асноўныя галіны: харчовая, дрэваапрацоўчая, папяровая. К 1925 г. валавая прадукцыя цэнзавай (буйной) прамысловасці перавысіла ўзровень 1913 г. на 28,5%. Доля дзяржаўнага сектара ў буйной прамысловасці рэспублікі ў пачатку 1926 г. склала 96,8%. Развіццё атрымала металаапрацоўчая прамысловасць, вытворчасць якой за 1923 — 1925 гг. павялічылася больш чым у 5 разоў. Але ўдзельная вага рабочых, занятых у металаапрацоўчай прамысловасці, склала ў 1926 г. толькі 9,2% ад агульнай колькасці рабочых цэнзавай прамысловасці. Выпрацоўка торфу перавысіла даваенны ўзровень у 2,3 раза. К 1927 г. назіралася замаруджанасць тэмпаў развіцця асноўных галіновых груп з-за недахопу сыравіны, адсталай тэхнічнай базы.

Дробная прамысловасць пераважала ў эканоміцы БССР. На 1926 г. у ёй было занята 73% рабочых, валавай прадукцыі – 58% вытворчасці ўсёй прамысловасці. Дамінуючыя галіны: харчовая, вытворчасць адзення, гарбарна-футравая, апрацоўка металаў, дрэва, воўны, мінералаў. На дзяржпрадпрыемствах ў дробнай прамысловасці ў 1926/27 гаспадарчым годзе было занята 13,5% рабочых, выпушчана 1/4 валавой прадукцыі.

У 1925 г. быў створаны "Белсаматужпрамсаюз", што займаўся пытаннямі каардынацыі і кааперыравання дробнага таваравытворцы (кааператыўны сектар займаў 5,6%). Асноўная маса прадпрыемстваў належала прыватным асобам ці здавалася ў арэнду. Дзейнасць прыватнакапіталістычных прадпрыемстваў абмяжоўвалася і рэгулявалася дзяржавай. Іх патрэбы ў абсталяванні, матэрыялах, атрыманні крэдытаў задавальняліся ў апошнюю чаргу, прадпрыемствы выплачвалі падаткі. Таму ўдзельная вага прыватнай прамысловасці паступова зніжалася: ад 4,4% у 1925/26 гаспадарчым годзе да 0,6% у першай палове 1927/28.

Прадпрыемствы, якія здаваліся ў арэнду, былі невялікія (каля 15 чалавек). З 536 прамысловых прадпрыемстваў на тэрмін да аднаго года было здадзена 61,2%, на два 20,7%, на тры 10,8% на чатыры і больш 7,3%. Найбольшую распаўсюджанасць набыла арэнда ў харчовай, гарбарнай, лесапільнай, смалакурна-шкіпінарнай і цэглавай прамысловасцях. Памер арэнднай платы ўстанаўліваўся ў залежнасці ад кошту маёмасці.

Але магчымасці далейшага развіцця вытворчасці былі абмежаванымі. Для забеспячэння эканамічнай стабільнасці неабходна было правядзенне індустрыялізацыі. 3 1926 г. разгарнулася будаўніцтва шэрага буйных прадпрыемстваў: Бабруйскі дрэваапрацоўчы камбінат, Гомсельмаш, Магілёўская фабрыка штучнага шоўку, запалкавая фабрыка "Чырвоная Бярэзіна" ў Новабарысаве, металаапрацоўчы завод "Камунар" у Мінску (1928 г.), цэглавыя заводы, БелДРЭС (1927 г.).