Лекцыя 10. Эканамічнае развіццё Беларусі пасля кастрычніцкай рэвалюцыі і ў гады грамадзянскай вайны (1917 – 1920 гг)

Асноўныя паняцці, уключаныя ў сістэму трэнінг тэсцірвання:

структура палітычнай ўлады; СНК; што замацавала новую сістэму кіравання дзяржавай; эканомiка Беларусi у 1917 г.; мерапрыемствы новай улады; сацыяльная палітыка; спробы вырашыць жыллёвае пытанне; ліквідацыя беспрацоўя; вырашэнне харчовага пытання; ліквідацыя непісьменнасці; камуны; асноўныя задачы ваеннага камунізму; харчовая разверстка; мэта стварэння саугасау; накiрункi рэарганiзацii прамысловасцi; напрамкi аднаўлення прамысловасцi.

Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г.

Савецкая ўлада на тэрыторыі Беларусі была ўстаноўлена ў кастрычніку — лістападзе 1917 г. (на неакупіраванай тэрыторыі). Гэта ўлада мела свае погляды на ролю эканомікі ў дзяржаве. Галоўны прынцып існавання савецкай эканомікі – гэта грамадская ўласнасць на сродкі вытворчасці. Але дакладнай праграмы эканамічнага развіцця ў новай улады не было. 25 дэкрэтаў, прынятых за першыя 2,5 месяца з’яўляліся дэкларацыямі аб намерах, яны не мелі практычных механізмаў рэалізацыі таго, што абвяшчалі.

Перш за ўсё, атрымаўшыя перамогу бальшавікі складвалі сваю структуру палітычнай ўлады. Усе органы ўлады Часовага ўраду былі ліквідаваны. У Мінску адбыліся з'езды Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў Заходняй вобласці, Саветаў сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў і Саветаў салдацкіх дэпутатаў арміі Заходняга фронту (другая палова лістапада 1917 г.). Па выніках з’ездаў быў створаны абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняй вобласці і фронту (Аблвыканкамзах) – вышэйшы орган улады края. Аблвыканкамзах меў свой рабочы апарат. Было створана 13 аддзелаў (камісарыятаў): ваенны, унутраных спраў, харчовы, фінансавы, працы, прамысловасці і гандлю, нацыянальны і інш. Пры выканкаме функцыяніравалі тры камісіі: рэдакцыйная, інфармацыі і гаспадарчая. Для кіраўніцтва аддзеламі выбіраліся камісары. У снежні 1917 г. дадаткова створаны аддзел грамадскіх работ, рэарганізаваны пазней у Камісарыят народнай гаспадаркі, Камісарыят па польскіх справах, Камісарыят народнага здароўя. У студзені 1918 г. былі аб'яднаны Камісарыят працы і Камісарыят прамысловасці і гандлю ў адзіны камісарыят.

26 лістапада 1917 г. быў створаны Савет Народных Камісараў Заходняй вобласці і фронту. СНК быў адказны перад абласным выканаўчым камітэтам і абавязаны даваць справаздачу як перад сходам выканкама, так і перад насельніцтвам вобласці на публічных сходах. Напрамкі дзейнасці СНК:

• накіроўваў дзейнасць камісараў;

• кіраваў усім гаспадарчым і культурным жыццём вобласці;

• кіраваў дэмабілізацыяй з фронту;

• кіраваў барацьбой супраць контррэвалюцьйных выступленняў;

• прымаў меры па ліквідацыі старых устаноў.

22 лістапада 1917 г. адной з першых была ліквідавана старая судовая сістэма. У Беларусі шырокае распаўсюджанне атрымалі рэвалюцыйныя трыбуналы, у задачу якіх уваходзіла барацьба з контррэвалюцыйнымі злачынствамі, сабатажам, спекуляцыяй і г.д.

10 чэрвеня 1918 г. на Усерасійскім з'ездзе Саветаў была прынята Савецкая Канстытуцыя – гэта замацавала новую сістэму кіравання дзяржавай.