Задачы эканамічнай гісторыі Беларусі

• праводзіць даследаванні па праблеме альтэрнатыўных шляхоў гістарычнага развіцця Беларусі. Гэтага патрабуе суверэнны статус нашай дзяржавы;

• праводзіць параўнальна-гістарычнае даследаванне ўсіх гаспадарчых укладаў, што існавалі і існуюць у эканоміцы Беларусі, вылучаць найбольш эфектыўныя з іх;

• вывучаць праблемы ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці эканомікі і палітыкі;

• вывучаць праблемы ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці ў развіцці гаспадаркі і дэмаграфічнай сітуацыі на Беларусі;

• вывучаць праблемы развіцця беларускай эканомікі ва ўмовах наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС;

• вывучаць праблемы ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці ў развіцці гаспадаркі і стане навакольнага асяроддзя;

• вывучаць праблемы ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці эканамічнай, палітычнай, духоўнай і інтэлектуальнай;

• вывучаць праблемы ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці стану адукацыі і ступені эканамічнага развіцця краіны;

Такім чынам, эканамічная гісторыя Беларусі:

• дае паняцце аб месцы Беларусі ў свеце;

• дае паняцце аб стане нацыянальнай гаспадаркі;

• дае паняцце аб перспектывах развіцця нацыянальнай гаспадаркі;

• дае паняцце аб спосабах і шляхах больш эфектыўнага эканамічнага развіцця Беларусі.

Тэма 2.Эканамічная гісторыя Беларусі. Лекцыя 2. Гаспадарчая дзейнасць насельніцтва Беларусі ў першабытную эпоху (100 – 40 тыс. Гадоў да н.Э. – VI ст. Н.Э.)

Асноўныя паняцці, уключаныя ў сістэму трэнінг тэсцірвання:

першабытнаабшчынны лад; ранні і сярэдні палеаліт; позні палеаліт; мезаліт і неаліт; бронзавы і ранні жалезны век; неандэрталец; краманьёнец; прысвайвальная гаспадарка; задача прысвайвальнай гаспадаркі; элементы прысвайвальнай гаспадаркі; збіральніцтва; прылады працы; паляванне; лоўчая абшчына; рыбалоўства; радавая абшчына; макраліты; мікраліты; вытворчая гаспадарка; земляробства; ляднае земляробства; струменьчатая рэтуш; перадумовы, што паспрыялі досыць хуткаму распаўсюджванню жалеза; сельская абшчына (мір, вервь); вялікасямейная сельская абшчына; суседска-вялікасямейная ці земляробчая сельская абшчына (VIII-IX стст.); суседская сельская абшчына (X-XI стст.); хатні промысел; рамяство; прыкметы вылучэнне рамяства з сельскай гаспадаркі; перадумовы ўзнікнення гандлю; эквівалент; шматукладнае грамадства; чэлядзь.

Першабытнаабшчынны лад – самы працяглы перыяд развіцця чалавечага грамадства. Ен мае наступныя храналагічныя рамкі – ад з’яўлення чалавека да фарміравання класавага грамадства і ўзнікнення дзяржавы.

Гэты перыяд мае наступныя характарыстыкі:

• нізкі ўзровень развіцця вытворчых адносін і маруднае іх удасканаленне;

• нізкія тэмпы развіцця грамадства;

• калектыўны характар прысваення прыродных рэсурсаў і вынікаў вытворчасці;

• сацыяльная роўносць людзей, ураўняльнае размеркаванне матэрыяльных даброт;

• адсутнасць прыватнай уласнасці, эксплуатацыі, класаў і дзяржавы.

Перыяд першабытнаабшчыннага развіцця грамадства мае досыць складаную перыядызацыю. Даследчыкі выкарыстоўваюць некалькі варыянтаў, заснаваных на канкрэтных прынцыпах. Найбольш папулярнымі з’яўляюцца археалагічная і сацыяльна-гістарычная перыядызацыі. Археалагічная перыядызацыя заснавана на прынцыпе выдзялення асноўнага матэрыялу, што выкарыстоўваўся для вытворчасці прылад працы:

• каменны век (100 тыс. гадоў да н.э. – 3 тыс. гадоў да н.э.):

• палеаліт (100 тыс. гадоў да н.э. – 10 тыс. гадоў да н.э.);

• мезаліт (9 тыс. гадоў да н.э. – 6 тыс. гадоў да н.э.);

• неаліт (5 тыс. гадоў да н.э. – 3 тыс. гадоў да н.э.);

• бронзавы век (2 тыс. гадоў да н.э.);

• жалезны век (1 тыс. гадоў да н.э. – VII ст. н.э.).

Этапы развіцця першабытнай гаспадаркі на тэрыторыі Беларусі:

Храналагічныя рамкі	Археалагічныя рамкі	Асаблівасці ў развіцці гаспадаркі	Асаблівасці ў грамадскім ладзе
100 – 35 тыс. год да н.э.	Ранні і сярэдні палеаліт	Прысвойвальныя формы гаспадаркі	Першабытны чалавечы статак, або праабшчына
35 – 2 тыс. год да н.э.	Позні палеаліт, мезаліт і неаліт	Росквіт прысвойвальнай гаспадаркі, узнікненне вытворчай (земляробства, жывёлагадоўля, рамяство). Першы падзел працы паводле полу і ўзросту	Родавая абшчына. Пераход да парнай сям’і.
2 тыс. год да н.э. – V ст. н.э.	Бронзавы і ранні жалезны век	Шырокае распаўсюджванне вытворчых формаў гаспадаркі. Развіцце абмену.	Разлажэнне рода-племяннога ладу, усталяванне суседскай абшчыны

Даследчыкі вызначаюць наступныя фактары развіцця першабытнаабытнай гаспадаркі на Беларусі: біялагічныя, сацыяльныя і прыродныя.

Біялагічны фактар. Чалавек з’явіўся на тэрыторыі Беларусі прыкладна 100-40 тыс. год да н.э. Гэта быў неандэрталец. Знешне ён мала адрозніваўся ад чалавека сучаснага тыпу. Ен быў больш груба складзены, меў нізкі лоб. Тым не менш, аб’ем галаўнога мозгу адпавядаў сучаснаму чалавеку. Гэта гаворыць аб добрых інтэлектуальных здольнасцях першых жыхароў на тэрыторыі Беларусі.

Каля 35-30 тыс. год да н.э. тэрыторыя Беларусі засяляецца чалавекам сучаснага тыпу – краманьёнцам. Агульныя антрапалагічныя характарыстыкі яго былі наступныя: рост – каля 160 см. (жанчыны крыху ніжэйшыя), у шлюб уступалі ў 12-15 гадоў, сярэдняя працягласць жыцця складала 20 гадоў. Да 40 гадоў дажываў 1 са 100 чалавек.

Сацыяльны фактар. Пад час эвалюцыі грамадскага ладу ад першабытнаабшчыннага статку праз родавую абшчыну да суседскай чалавек шукаў больш прагрэсіўныя формы гаспадарання, якія адпавядалі бы існуючым грамадскім адносінам і наадварот.

Існуе некалькі прыродных фактараў развіцця гаспадаркі, сярод якіх вылучаюцца: тэрыторыя, глебы, раслінны і жывельны свет, клімат, рэльеф мясцовасці, наяўнасць рачной сеткі і сыравіны.

Тэрыторыя. Беларусь уяўляе сабой адзіны геаграфічны рэгіён, што спрыяла фарміраванню адзінага эканамічнага раёна з адпаведнымі напрамкамі гаспадарчай дзейнасці.

Глебы і раслінны свет на Беларусі разнастайныя. Гэта мела вынікам розныя заняткі ў насельніцтва розных частак Беларусі, што ў сваю чаргу стымулявала абмен.

Умераны клімат, які усталяваўся пасля адыходу ледавіка, спрыяў развіццю як прысвайвальных, так і вытворчых формаў гаспадаркі.

Рэкі ў першабытныя часы былі важнейшым фактарам гаспадарчага развіцця. Не здарма ўсе старажытныя цывілізацыі ўзніклі на вялікіх рэках. На Беларусі багата рэк, яны звязваюць яе з суседнімі рэгіёнамі.

Сыравіна. Для старажытнай эканомікі найбольш важнымі былі наступныя віды сыравіны – крэмень, гліна, вапняк, жалезная руда, лес. Усё гэта ў вялікай колькасці знаходзілася на тэрыторыі Беларусі, часткова экспартавалася на сумежныя тэрыторыі.