Кантрольныя пытанні

1. Сутнасць адработачнай сістэмы вядзення панскай с/г.

2. Асноўныя мэты дзеяння Сялянскага банку.

3. Сусветны аграрны крызіс 80-х гг. XIX ст.

4. Развіццё чыгункі на Беларусі.

Лекцыя 9. Эканамічнае развіццё Беларусі на пачатку XX ст. (1900 - 1913 гг.)

Асноўныя паняцці, уключаныя ў сістэму трэнінг тэсцірвання:

агульныя прыкметы імперыялізму; асаблівасці расійскага імперыялізму; асноўныя галіны укладання замежнага капіталу; мерапрыемствы ў аграрнай сферы; мэты рэформы; роля чыгункі; галоўныя экспартныя тавары; што ўвозілі на Беларусь; мэты Часовага урада.

Спецыфіка развіцця прамысловасці Беларусі ў пачатку XX ст.

У пачатку XX ст. расійскі капіталізм уступіў у імперыялістычную стадыю.

Агульныя прыкметы імперыялізму:

• Высокая ступень канцэнтрацыі вытворчасці і капіталу і ўзнікненне манапалістычных аб’яднанняў.

• Зліццё прамысловага і банкаўскага капіталу і ўтварэнне фінансавага капіталу.

• Вываз капіталу за мяжу.

• Барацьба паміж буйнейшымі капіталістычнымі і асобнымі міжнароднымі манаполіямі за перадзел ужо падзеленага свету.

Асаблівасці расійскага імперыялізму:

• Большая чым на Захадзе ступень манапалізацыі прамысловасці і банкаў.

• Вываз тавараў пераважаў над вывазам капіталу.

• У эканоміцы існавалі высокаразвітыя формы прамысловага і банкаўскага капіталу і адносна развіты аграрны капіталізм адначасова з сярэдневечным паўфеадальным землеўладаннем і адсталай сацыяльнай сістэмай.

Свае асаблівасці мела развіцце прамысловасці на Беларусі.

Крызіс 1900 – 1903 гг. І дэпрэсія 1904 – 1908 гг.

Беларускія прадпрыемствы пацярпелі менш, чым расійскія. Ужо з другой паловы 1902 г. пачалося часовае ажыўленне і ў 1903 г. агульны аб'ёмы радукцыі перавысіў узровень 1900 г. на 9,4%. У 1904 – 1907 гг. – дэпрэсія, у 1906 г. была перапынена часовым ажыўленнем. З 1908 па 1914 гг. – эканамічны ўздым (сярэднегадавы рост валавой прадукцыі фабрычна-заводскай прамысловасці склаў 13,9%). Вынікі крызісу – паскарэнне канцэнтрацыі вытворчасці, выцясненне дробных прадпрыемстваў буйнымі капіталістычнымі фабрыкамі і заводамі, будаўніцтва новых прадпрыемстваў, пераабсталяванне раней пабудаваных. Але ў дробнай прамысловасці вытворчасць складала 53,5% ад агульнай, а ў буйной – 46,5%. Дробная прамысловасць адыгрывала дапаможную ролю (бытавыя паслугі насельніцтву), буйная прамысловасць пераважала ў асноўных галінах вытворчасці).

У параўнанні з папярэднім перыядам зменаў у галіновай структуры не адбылося. На 1913 г вядучыя галіны вытворчасці на Беларусі:

• Харчовая прамысловасць – 26%.

• Лесанарыхтоўкі і сплаў – 16,8%.

• Дрэваапрацоўчая — 16,1%.

• Папяровая — 7%.

• Чыгуначныя і рамонтныя майстэрні — 5,8%.

• Шкляная — 5,7%.

• Тэкстыльная — 4,8%.

• Гарбарна-абутковая — 4,1%.

• Металаапрацоўчая — 3,8%.

• Запалкавая — 2,9%.

Хуткімі тэмпамі новыя тэхналогіі уводзілі на прадпрыемствах дрэваапрацоўчай, цагельнай, шкляной і металаапрацоўчых галін прамысловасці. Значна адставала харчовая прамысловасць. У тэкстыльнай прамысловасці скарацілася суконная вытворчасць, перавагу атрымала льнопрадзенне. У дрэваапрацоўчай прамысловасці з'явілася фанерная і мэблевая вытворчасці. У гарбарна-абутковай прамысловасці рамесную вытворчасць змяніла буйная прамысловасць. У лесахімічнай прамысловасці, дробныя прадпрыемствы саступілі месца буйным прадпрыемствам (Аршанскі павет, Вындрыцкі завод па сухой перагонцы дрэва – буйнейшы ў Расіі). У металаапрацоўцы спалучаліся невялікія прыватнакапіталістычныя прадпрыемствы з буйнымі чыгуначнымі рамонтнымі майстэрнямі.