
- •Пытанне 1. Старажытная бел. Літ.: агульная панарама развіцця. Перыядызацыя. Эпохі. Стылі. Майстры.
- •Пытанне 4. Летапісанне ў перыяд ранняга Сярэднявечча. Адлюстраванне гісторыі старажытнай Русі ў “Аповесці мінулых гадоў”
- •Строгі атбор фактаў
- •Пытанне 5. Эпізоды Полацкага княства ў люстэрку летапісання.
- •Пытанне 6. Беларуская літаратура ранняга Сярэднявечча. Арыгінальная літаратура і яе бытаванне.
- •Аповесць пра жыццё Еўфрасінні Полацкай
- •Пытанне 8. “Жыцце Еўфрасінні Полацкай” як твор арыгінальнай літаратуры. Кананічнае і некананічнае у тэксце.
- •Пытанне 9. Постаць Аўрамія Смаленскага – кніжніка, прапаведніка, героя “Жыцця Аўрамія Смаленскага”.
- •Пытанне 10. Кірыла Тураўскі як яркі прадстаўнік аратарскай прозы. Літаратурная спадчына Кірыла Тураўскага. Аналіз твора “Прытча пра чалавечую душу і цела”.
- •Пытанне 11. “Слова пра паход Ігаравы” як помнік агульнаславянскай літ-ры. Бел. Матывы “Слова”
- •Пытанне 12. Слова пра паход Ігаравы” як помнік літ-ры. Пафас, героі, мастацкія асаблівасці.
- •Пытанне 14. Беларуска-літоўскія летапісы і хронікі: эвалюцыя жанру. Дынастыйная барацьба ў вкл на старонках твораў.
- •Пытанне 17. Публіцыстыка ў перыяд станаўлення вкл. “Пахвала Вітаўту” як узор сярэднявечнай пубіліцыстыкі.
- •Пытанне 18. Куртуазная проза ў эпоху вкл. Тэма кахання ў аповесці пра Жыгімонта 2 Аўгуста і Барбару Радзівіл. (перакладны раман “Аповесць пра Трышчана”).
- •Пытанне 19. Рэнесанс ў Еўропе і Беларусі. Асаблівасці літаратурнага працэсу.
- •Адраджэнне ў Беларусі
- •Пытанне 20. Мікола Гусоўскі і яго “Песня пра зубра”. Вырашэнне аўтарам творчай задачы і звышзадачы.
- •Пытанне 21. Беларускія пісьменнікі-лаціністы эпохі Рэнесанса. “Пруская вайна” Яна Вісліцкага.
- •Пытанне 22. Францыск Скарына як рэнесансны дзеяч, асветнік, гуманіст.
- •Пытанне 23. “Біблія”, выдадзеная Скарынам, яе значэнне ў гісторыка-культурным кантэксце Еўропы і славянскага свету.
- •Пытанне 24. Скарына як пісьменнік-публіцыст, аўтар “Прадмоў” і “Пасляслоўяў” да “Бібліі”.
- •Пытанне 25. Рэфармацыя ў Еўропе і Беларусі і яе ўплыў на літаратурны працэс.
- •Пытанне 26. Дзейнасць Сымона Буднага ў кантэксце беларускай Рэфармацыі.
- •Пытанне 27. Васіль Цяпінскі – паслядоўнік Францыска Скарыны.
- •Пытанне 29. Мялеці Сматрыцкі і ягоны “Трэнас”
- •Пытанне 30. Афанасій Філіповіч як прадстаўнік свайго часу.
- •Дыярыуш - помнік старабеларускай мемуарнай літаратуры.
- •Пытанне 31. Развіццё эмблематычнай паэзіі. Жанр эпіграмы. Творчасць Андрэя Рымшы.
- •Пытанне 32. Развіццё бел. Мемуарыстыкі ў старажытны перыяд. Творчасць Федара Еўлашэўскага.
- •Пытанне 33. “Баркулабаўская хроніка” як узор жипнлмиьш ролщ рэгіянальнага летапісання. Адлюстраванне падзей агульнаеўрапейскай, беларускай і рэгіянальнай гісторыі. Мастацкія асаблівасці твора.
- •Пытанне 34. Барока ў Еўропе і Беларусі. Асаблівасці літаратурнага барока.
- •Пытанне 35. Парадыйна-сатырычная публіцыстыка эпохі барока. Сацыяльна-палітычная і нацыянальна-патрыятычная завостранасць “Ліста да Абуховіча”.
- •Пытанне 36. “Прамова Мялешкі” – пародыя на жанр сеймавых прамоў. Гістарычныя, палітычныя і побытавая рэаліі твора. Характарыстыка ўяўнага аўтара.
- •Пытанне 37. Творчасць Сімяона Полацкага ў кантэксце беларускага і еўрапейскага барока.
- •Пытанне 38. Прафесіаналізацыя тэатра ў эпоху барока і Асветніцтва. Школьны і прыдворны тэатр. Інтэрмедыі.
- •Пытанне 39. Народная драма ў эпоху барока і Асветніцтва. Беларускі лялечны тэатр (батлейка).
- •Пытанне 40. Асветніцтва ў Еўропе і Беларусі. Асаблівасці станаўлення новай беларускай літаратуры ў другой палове 18 ст.
- •Пытанне 41. Свет вачыма беларускі (паводле “Авантураў майго жыцця” Саламеі Пільштыновай-Русецкай).
- •Пытанне 42. Забельская школа драматургіі. Творчасць Міхала Цяцерскага і Каэтана Марашэўскага.
- •Пытанне 43. “Камедыя” Каэтана Марашэўскага: загадка сцэнічнай неўміручасці твора.
- •Пытанне 44. Францішка Уршуля Радзівіл – жанчына-драматург. Барочная і асветніцкая традыцыі ў творчасці.
Пытанне 42. Забельская школа драматургіі. Творчасць Міхала Цяцерскага і Каэтана Марашэўскага.
Развіццё школьная драматургіі пераходнага перыяду знайшло лагічнае завяршжнне ў творах, пастаўленых у канцы ХVІІІ ст на сцэне Забельскай дамініканскай калегіі (Полаччына). Рэпертуар Забельскага тэатра вызначаўся разнастайнасцю. Для яго былі напсіаны польскія тргедыі на антычныя тэмы (“Свабода ў няволі” К. Марашэўскага, “Сапар” і “Фемістокл” М. Цяцерскага).
Міхаілам Цяцерскім была зроблена польска-беларуская пераработка камедыі Мальера “Доктар па прымусу”. Беларускія сцэны ў гэтай пераробцы найбольш арыгінальныя. Мальераўскі сюжэт Цяцерскі напоўніў беларускім каларытам. Героі маюць французскія імёны, але паводзяць сябе як мясцовая збяднелая шляхта. Камедыя напісана па-польску, але мае і беларускую ўстаўную частку. Іменна ў гэтай частцы камедыі Цяцерскі праявіў самастойнасць у адносінах да арыгінала: 2 з’ява 3 дзеі разрасліся да памераў 3 сцэн.
Прыкладам Забельскага тэатра з’яўляецца і “Камедыя” Каэтана Марашэўскага. Ён быў ксёнзам і прафесарам рыторыкі і паэтыкі Забельскай гімназіі. (гл. наступнае пытанне). Гэтыя два знакамітыя беларусы з’яўляюцца творцамі ўзору перахода ад інтэрмедыі да камедыі.
Пытанне 43. “Камедыя” Каэтана Марашэўскага: загадка сцэнічнай неўміручасці твора.
Найбольш значны і самастойны твор з усяго забельскага рэпертуару – “Камедыя” Марашэўскага (1787). Двое з трох асноўных герояў “камедыі”, селянін Дземка і карчмар, гавораць па-беларуску.
“Камедыя” Марашэўскага своеасабліва сінтэзавала старыя традыцыі і новыя, асветніцкія тэндэнцыі. Яшчэ выразна адчуваецца залежнасць ад барочнай драмы-маралітэ (павучальнасць фіналу, адсутнасць жаночых вобразаў, выкарыстанне біблейскага матыву). Асобныя сцэны яшчэ маюць адносна самастойны характар, нагадваюць устаўныя інтэрмедыі. Аднак у цэлым у “Камедыі” пераважаюць ужо рысы новай літаратуры. Тут праўдзіва адлюстроўваліся супярэчнасці прыгоннай вескі, умовы жыцця беларускага сялянства. Галоўны герой п’есы, селянін Дземка, вельмі незадаволены сваім лесам. Ен працуе ад зары да зары, але не бачыць вынікаў гэтай працы, бо яны дастаюцца іншым. Будучыня здаецца герою безвыходнай.
Хто ж вінаваты ва ўсіх няшчасцях інягодах Дземкі? Перш за усе вінават пан, які не лічыць сялян за людзей. Вінаваты карчмар-арандатар, які ашуквае і спойвае прыгонных. Але Дземка ўусе ж перакананы, што прычына ўсіх яго бядот – “грэх” біблейскага Адама. Чорт, які выступае перад героем у вобліку паніча, тут жа абвяргае такія абвінавачванні: Адам проста не мог утрымацца ад спакусы, бо чалавек слабы і бязвольны па сваей натуры. Вось і ен, Дземка, наўрад ці зможа прамаўчаць хаця б з паўгадзіны… Заключаецца заклад на Дземкаву душу. У адпаведнасці з фальклорнымі прынцыпамі чорт тройчы спакушае селяніна, а селянін тройчы парушае дадзенае слова. На першы погляд, ва ўсіх выпадках, прынамсі фармальна, перамог чорт. Але па сутнасці ў маральных адносінах перамогуатрымаў Дземка. Ва ўсіх трох выпадках ен свядома парушаў маўчанне па сваей высакароднасці, бескарысліва прыходзячы на дапамогу іншым. Усе, аказваецца, залежыць толькі ад чалавека, ад яго ўнутраных якасцей. Такая чыста асветніцкая канцэпцыя “Камедыі” была палемічна скіравана супраць сярэдневяковай схаластыкі, якая даказвала прадвызначанасць усіх дзеянняў.
Грамадскі канфлікт, які намеціўся ў “Камедыі” потым вырашаецца ў чыста маральна-этычным плане. У заключным маналогу Дземка раскайваецца ў тым, што ен не слухаў пана і жаліўся на лес, раіць сялянам не грашыць, не красці ў багатых. Пазіцыя аўтара вызначаецца дваістасцю: з аднаго боку, ен сімпатызуе свайму герою, ухваляе яго пратэст супраць сацыяльнай несправядлівасці, з другога боку, заклікае да паслухмянасці.
“Камедыя” Марашэўскага напісана ў адпаведнасці з канонамі класіцысцкай эстэтыкі. У ей захавана адзінства часу, месца і дзеяння, адчуваецца рацыяналістычная зададзенасць. Але аўтар імкнецца ў схематычныя вобразы ўдыхнуць жыцце. Камізм сітуацый у п’есе спалучаецца з камізмам характараў. У Дземкі есць імя, індывідуальнасць, характар, які мяняецца ў залежнасці ад абставін, свой тон і стыль гаворкі. Перад намі ўжо жывы чалавек, надзелены складанымі пачуццямі, станоўчымі і адмоўнымі якасцямі.
Пры ўсей традыцыйнасці “Камедыю” Марашэўскага можна аднесці да катэгорыі п’ес народнага, нацыянальга тэатра. Гэта апошні буйны твор літаратуры пераходнага перыяду і адначасова першае значнае праяўленне новай беларускай літаратуры.