3. Жеткіншек психикасының дамуының өзіңдік сипатын анықтаңыз

Жасөспірім жасындағыларды  тиісті әдебиеттерде «Қиын», «өзгерілу», «ауысу жастары» деп атайды.  Соңғы жағдайда «ауысу жасында» жеткіншек балалық кезеңдерден ересек жасына ауысады. Жасөспірім өзге жастарға қарағанда педагогтар пен тиісті әдебиеттерге көп әңгіме болып, жиі көтеріледі. Себебі бұл кезеңде оның психикалық даму ерекшелігі жас баламен ересектерге қарағанда әлде қайда өзгеше болады. Бұл кезеңге тән тағы бір ерекшелік жасөспірім барлық нәрсені өз бетімен орындап, үлкен адамдардың қамқорлығымен ақыл кеңесінен  құтылғысы келеді.  Жасөспірімнің ересектен айырмашылығы тек үлкен адамдармен қатынасының өзгеше келетініндей емес, сонымен қатар биологиялық дамуы (жыныс т.б жетілуі) жағынан кеңінен өріс алатынында. Ал жалпы алғанда жасөспірім тың өзгеше сипатта келеді. Мысалы, жеткіншек төменгі кластардаоқып жүргенде үйге берілген тапсырманы тек жаттап алатын болса, жеткіншек жасында үй тапсырмасын өз сөзімен түсінікті етіп айтуға талпынады. Кейбір жасөспірім жастағылар осы кезеңде бұрынғы қалыпынан үлкен адамдармен қарым-қатынаста болғанда мейірімді, сыпайы келсе енді өрескел түрде, яғни тәртіп бұзуға икем келеді. Осы мәселені анықтаудан зерттеушілер арасында талас бар. Дегенмен психиканың бұл ерекшелігі жасөспірімде әлеумет өмірінің өзінің ерекшелігінен болар. Жасөспірім бәрін өзім істей алам, «Сендер мені әлі бала деп ойлайсыңдар» деп наразылық білдірседе оның қолынан әлі де көп нәрселер келе бермейді. Ересектерге ұқсап іске ұмтылғанымен, сол істі орындаудағы мүмкіншілігі кіші мектеп жасындағылардай басқаша айтқанда, бір жеткіншек істі игеру жағынан бала да, ал талап қою жағынан ересек.

4. Эмоция мен сезім ұғымдарына сипаттама беріңіз

ҒЫЛЫМ ТІЛІНДЕ АДАМ БОЙЫНДАҒЫ ТҮРЛІ ПСИ-ХИКАЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРДЫ СЕЗІМ ДЕП АТАЙДЫ. КҮН-ДЕЛІКТІ ТҰРМЫС-ТІРШІЛІК-ТЕ АҚЫЛ-ПАРАСАТ ИЕСІ-НІҢ БОЙЫНДА КЕЗДЕСЕТІН СЕЗІМДЕР ӘРҚИЛЫ. ОЛАР-ДЫҢ ЕҢ БАСТЫЛАРЫ: ТО-РЫҒУ МЕН ЖАЙДАРЫЛАНУ, АШЫҒУ МЕН ТОҚМЕЙІЛСУ, ШӨЛДЕУ МЕН ШАРШАУ, АУЫРСЫНУ МЕН РАХАТ-ТАНУ, СЫРҚАТТАНУ МЕН САУЫҒУ, ҰНАТУ МЕН ЖЕККӨРУ, ШОШУ МЕН ҰЯЛУ, ТАҢДАНУ МЕН ТАМСАНУ ЖӘНЕ Т.Б. СЕЗІМДЕРДІҢ ҰЗАҚТЫҒЫ МЕН ҚАРҚЫНЫ, ДЕҢГЕЙІ МЕН СИПАТЫ, ТАБИҒАТЫ МЕН МАЗМҰНЫДА САН АЛУАН. ОНЫҢ БІР СӘТТІК ТЕБІРЕНІСТЕН КҮНДЕЛІКТІ ҚҰШТАРЛЫҚ-ҚА, ҮСТІРТ ЭМОЦИЯДАН ТЕРЕҢ ДЕ ТҰРАҚТЫ СЕ-ЗІМГЕ ДЕ ҰЛАСУЫ ҒАЖАП ЕМЕС. ЭМОЦИЯ ДА АДАМНЫҢ АЙНАЛАСЫНДАҒЫ ӨМІР ШЫНДЫҒЫНА ЖӘНЕ ӨЗ БАСЫНА ДЕГЕН ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ЖӘНЕ ОНЫҢ ЖҮЗЕ-ГЕ АСУЫНА СЕЗІМДЕЙ ӘСЕР ЕТЕДІ. ЖАЛПЫ, ОСЫ ЭМОЦИЯ МЕН СЕЗІМ ҰҒЫМ-ДАРЫНЫҢ ӨЗІНДІК АЙЫР-МАШЫЛЫҚТАРЫ БАР. ПСИХОЛОГ Қ.ЖАРЫҚБАЕВТЫҢ ПІКІРІНШЕ: «ЭМОЦИЯ АДАМНЫҢ ТҮРЛІ ОРГА-НИКАЛЫҚ ҚАЖЕТТЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ТУЫП ОТЫРАТЫН ШАҒЫН, СИТУАЦИЯ-ЛЫ КӨҢІЛ-КҮЙЛЕРІ, АДАМ ҚУАНҒАННАН, ҚАМЫҚҚАН-НАН КӨЗІНЕ ЖАС АЛСА, НЕ БОЛМАСА БІР НӘРСЕГЕ МӘЗ БОЛЫП, ІШЕК-СІЛЕСІ ҚАТЫП КҮЛСЕ, МҰНДАЙ ЖАҒДАЙДЫҢ ҰЗАҚҚА СОЗЫЛМАЙТЫНДЫҒЫ БЕЛГІЛІ. ЭМОЦИЯДА МӘНЕРЛІ ҚОЗҒАЛЫСТАР (АДАМНЫҢ СЫРТ ПІШІНІНЕН БАЙҚАЛА-ТЫН ЫМ-ИШАРАЛАР) КӨБІРЕК БАЙҚАЛАДЫ. МҰНДА АДАМ ӨЗІН ТЕК АҒЗА ТҰРҒЫСЫНАН КӨРСЕТЕ АЛАДЫ.

5. Д.Б.Элькониннің жас ерекшеліктеріне қатысты кестесін сызба негізінде көрсетіңіз

Д. Б. Эльконин эскимос балалары 5 жасынан әке-шешелерімен бірге балық аулауға, не егін айдауға кірісіп, қиын жұмыстарды да орындай алатынан айтады.

151