- •Уводзіны ў літаратуразнаўства
- •Літаратуразнаўства як навука. Эстэтыка літаратуры. Паэтыка.
- •Уводзіны
- •1. Літаратуразнаўства як навука
- •1.1. Сістэма ведаў пра літаратуру
- •1.1.1. Навука пра мастацкую літаратуру
- •1.1.2. Галоўныя галіны літаратуразнаўства
- •1.1.3. Дапаможныя галіны літаратуразнаўства.
- •1.1.4. Напрамкі сучаснага літаратуразнаўства
- •1.2. З гісторыі літаратуразнаўства
- •1.2.1. Замежнае літаратуразнаўства.
- •1.2.2. Расійскае літаратуразнаўства.
- •2.2.3. Беларускае літаратуразнаўства.
- •1.3. Метадалагічныя праблемы літаратуразнаўства
- •1.3.2. Спецыфіка літаратуразнаўчай метадалогіі
- •1.3.3. Галоўныя прынцыпы аналізу мастацкага твора
- •1.3.4. Асноўныя навуковыя школы
- •1.3.5. Літаратуразнаўчыя метады
- •1.3.6. Праблема цэласнага аналізу мастацкага твора
- •1.3.7. Навуковыя цэнтры па вывучэнні метадалагічных праблем літаратуразнаўства
- •2. Эстэтыка літаратуры
- •2.1. Агульнае і рознае ў мастацка-эстэтычным і навуковым пазнанні жыцця
- •2.1.1. Аб’ект, прадмет і змест мастацкага і навуковага пазнання
- •2.1.2. Сродак навуковага і мастацкага пазнання
- •2.1.3. Даўгавечнасць твораў навукі і мастацтва
- •2.1.4. Мэты і функцыі мастацка-эстэтычнага пазнання
- •2.2.1. Грамадскі воблік пісьменніка. Светапогляд мастака.
- •2.2.2. Ідэйнасць літаратуры.
- •2.2.3. Грамадзянскасць мастака.
- •2.2.4. Партыйнасць мастацтва.
- •2.2.5. Тэндэнцыйнасць у мастацтве.
- •2.2.6. Народнасць мастацтва.
- •2.2.7. Нацыянальнае і інтэрнацыянальнае ў мастацтве.
- •2.2.8. Мастацкасць літаратуры.
- •2.3. Літаратура як від мастацтва
- •2.3.1. Вытокі літаратуры
- •2.3.2. Літаратура і фальклор
- •2.3.3. Спецыфіка мастацтва
- •Каштоўнасці
- •2.3.4. Падзел мастацтва на віды
- •2.3.5. Сутнасць літаратуры
- •2.3.6. Нярэчыўнасць вобразаў у літаратуры. Славесная пластыка
- •2.3.7. Слова і вобраз
- •2.3.8. Пісьменнік як адзін з асноўных стваральнікаў, узбагачальнікаў і захавальнікаў “душы народа” – яго мовы
- •2.3.9. Літаратура і іншыя віды мастацтва
- •2.3.10. Месца літаратуры сярод розных відаў мастацтва
- •2.3.11. Пісьменнік як творчая асоба
- •2.3.12. Асаблівасці літаратурнага таленту і асноўныя формы яго рэалізацыі: паэзія, проза, драматургія
- •2.3.13. Віды літаратурнай дзейнасці:
- •2.3.14. Розныя формы слоўна-мастацкага выказвання:
- •2.3.115. Этапы творчага працэсу
- •3. Паэтыка
- •3.1. Паэтыка як навуковая дысцыпліна
- •3.1.1. Сутнасць паэтыкі.
- •3.1.2. Віды паэтыкі
- •3.2. Літаратурныя роды, віды, жанры
- •3.2.1. Мастацкая літаратура як сістэма
- •3.2.2. Лірыка
- •3.2.3. Драма
- •3. 2.4. Эпас
- •3.2.5. Ліра-эпас і іншыя міжродавыя ўтварэнні
- •3.3. Літаратурны твор як мастацкае цэлае. Змест
- •3.3.1. Паняцце пра літаратурны твор
- •3.3.2. Мастацкая рэальнасць і мастацкая умоўнасць
- •3.3.3. Катэгорыя аўтара
- •3.3.4. Змест і форма як кампаненты структуры мастацкага твора
- •Літаратура Даведачная літаратура
- •Ауэрбах, э. Мимесис / э. Ауэрбах. -- м., 1976.
- •1. Літаратуразнаўства як навука
- •1.1. Сістэма ведаў пра літаратуру
- •2. Эстэтыка літаратуры
- •3. Паэтыка
2.3.8. Пісьменнік як адзін з асноўных стваральнікаў, узбагачальнікаў і захавальнікаў “душы народа” – яго мовы
Найбольш важнай нацыянальнай прыкметай літаратуры як віду мастацтва з’яўляецца мова – матэрыял і інструмент любога пісьменніка. Менавіта па мове адрозніваюцца асобныя нацыянальныя літаратуры (беларуская, руская, англійская і г.д.). Дзякуючы мове літаратура з’яўляецца найбольш нацыянальным відам мастацтва.
Доля пісьменніцкай працы, аддадзенай мове, асабліва вялікая, таму што пісьменнік аперыруе сродкамі паэтычнай мовы, пастаянна абапіраючыся на вопыт свайго нарда. “Першаэлементам літаратуры з’яўляецца мова – асноўная зброя яе і – разам з фактамі, з’явамі жыцця – матэрыял літаратуры” (Максім Горкі).
Мова пісьменніка выконвае не толькі камунікатыўныя, але і экспрэсіўныя функцыі. Жывое маўленне звычайна выражае значна больш інфармацыі, чым яна ўласна абазначае. Дзякуючы заключаным у ёй выразным момантам (стылістычным, інтанацыйным і інш.), раскрываецца сапраўдны канкрэтны сэнс маўлення. Істотную ролю тут адыгрывае тлумачэнне, інтэпрэтацыя гэтых выразных момантаў, якія раскрываюць той больш ці менш прыхаваны, унутраны сэнс, што надае ім гаворачы.
Пісьменнік не выкарыстоўвае пасіўна тыя выразы, якія ён чуе ў паўсядзённым жыцці. Рабіць так – значыць займацца маўленчым фатаграфізмам, натуралістычна капіраваць тое, што ёсць у рэчаіснасці. У такім паўсядзённым маўленні шмат выпадковага і нехарактэрнага; мастак павінен пазбавіцца ад абодвух гэтых элементаў са свайго маўлення і імкнуцца да тыпізаванага мадэлявання рэчаіснасці. Тыпізацыя маўлення адбіваецца на любым з бакоў паэтычнай структуры: пры дапамозе тыпізаванага маўлення пісьменнік характарызуе сваіх персанажаў, і нават невялікія памылкі пры гэтым могуць перайсці ў памылковае мадэляванне чалавечых характараў.
Толькі ў выніку працяглай і напружанай працы пісьменнік здольны авалодаць сродкамі моўнай выразнасці. Каб выконваць камунікатыўныя функцыі, маўленне пісьменніка павінна адпавядаць патрабаванням сэнсавай дакладнасці. Гэта добра сфармуляваў Мапасан: “Якім бы ні быў прадмет, аб якім ты хочаш распавядаць, ёсць толькі адно слова, каб яго выразіць … трэба… ніколі не задавольвацца прыблізнасцю…”
Лексікон пісьменніка папаўняецца пры чытанні ўзораў мастацкай літаратуры, знаёмстве з помнікамі фальклору. Беранжэ, па яго ўласным прызнанні, чытаў і перачытваў класікаў. Так сама рабілі Шэкспір і Байран, Гётэ і Шылер, Тургенеў і Чэхаў. Аднак якой бы вялікай не была роля ў працы пісьменніка над мовай крыніц і дапаможнікаў, яны не могуць замяніць яму вывучэння жывога народнага маўлення. Да яго ён і звяртаецца часцей за ўсё, сочыць за размоўнай мовай, звяртаецца да “простамоўя” народнай масы. Такая праца над мовай – справа нялёгкая, таму што патрабуе ад пісьменніка высокага густу і пачуцця меры – без гэтых якасцей складана рабіць адбор маўленчай “сыравіны”. Пісьменнік валодае ўласным лексіконам (і шырэй – уласнай сістэмай моўных сродкаў) толькі да той пары, пакуль ён яго памнажае, уводзіць у склад сваёй мовы ўсё новыя і новыя элементы кніжнага і жывога маўлення, звяртаецца да новых фразеалагічных зваротаў і разам з тым неперарыўна ўзбагачае сэнсавы бок сваіх выразных сродкаў.