2.2.7. Нацыянальнае і інтэрнацыянальнае ў мастацтве.

З народнасцю цесна звязана яшчэ адна эстэтычная катэгорыя, што мае дачыненне і да літаратурнай творчасці – нацыянальнае. Які твор можа лічыцца нацыянальным? У чым праяўляюцца нацыянальныя асаблівасці літаратуры? Гэтыя пытанні таксама здаўна хвалявалі прадстаўнікоў творчага цэху розных народаў. Нацыянальная спецыфіка мастацкай літаратуры залежыць ад глыбіні пранікнення ў жыццё свайго народу, праўдзівае асвятленне вызначальных тэндэнцый яго развіцця, апісанне нацыянальных характараў і асаблівасцей таго ці іншага народу. Такое разуменне нацыянальнага выказваў Бялінскі: “Паэт можа быць і тады нацыянальным, калі апісвае зусім старонні свет, але глядзіць на яго вачыма сваёй нацыянальнай стыхіі, вачыма ўсяго народа, калі адчувае і гаворыць так, што яго суайчыннікам здаецца, нібы гэта адчуваюць і гавораць яны самі”.

Сапраўдны народны твор павінен ўсебакова і глыбока паказваць нацыянальныя характары. У многіх нацыянальных літаратурах ёсць вобразы, якія яскрава ўвасабляюць нацыянальныя характары. У французаў гэта д’ Артаньян і Кала Бруньён, у фламандрцаў – Ціль Уленшпігель, у чэхаў Швейк, у палякаў – Заглоба. У расіян гэта Яўгеній Анегін і Таццяна Ларына, Андрэй Балконскі і Наташа Растова, у беларусаў – Міхал і Антось, Паўлінка, Васіль Дзятлік і Ганна Чарнушка. Найбольш багатыя шэдэўрамі літаратуры народы маюць нават не па аднаму тыповаму нацыянальнаму герою. Іх любяць, імі захапляюцца пакаленне за пакаленнем, ім ставяць помнікі. Некаторыя персанажы ўзнімаюцца да так званых “вечных вобразаў” – тыповых выразнікаў адметных рыс характару, уласцівых усяму чалавецтву У іх агульначалавечае перадаецца праз нацыянальнае. Лепшыя рысы нацыянальнага характару ўвасабляюцца пісьменнікамі ў вобразах, якія з асаблівай сілай узнаўляюць унутраны свет, думкі, учынкі, выклікаюць асацыяцыі з добра знаёмым, пазнавальным. Часта сама рэчаіснасць дапамагае творцу, які здольны бачыць за адзінкавым характэрнае, дае яму магчымасць знайсці ў жыцці прататыпаў, якія адлюстроўваюць непаўторныя нацыянальныя рысы.

Нацыянальную адметнасць кожнаму народу дае і гісторыя яго развіцця, станаўлення яго як нацыі. Менталітэт нацыі можа праяўляцца і ў характэрных асаблівасцях фальклору, выбары своеасаблівых форм выяўлення зместу, жанрах і жанравых разнавіднасцях мастацкіх твораў. Усе ведаюць, што хоку нарадзіліся ў Японіі, рубаі – на Усходзе, віралэ – у Францыі, быліны – на Русі, лімэрык – у Ірландыі, санет – у Італіі. З цягам часу ў выніку ўзаемных сувязей народаў і літаратур многія нацыянальныя формы творчасці распаўсюджваюцца па ўсім свеце.

Адным з істотных элементаў нацыянальнай спецыфікі літаратурнага твора з’яўляецца мова, на якой ён напісаны. Мова кожнага народу мае непаўторную адметнасць, у ёй пэўным чынам адбіваецца адметнасць, непаўторнасць рыс кожнай нацыі. Але адной толькі мовы недастаткова для вызначэння нацыянальнай спецыфікі твора. Тарас Шаўчэнка, Франко, Айтматаў, Быкаў пісалі і па-руску, некаторыя з рускіх пісьменнікаў-дысідэнтаў пераходзілі на іншую мову, але ад гэтага ніхто з іх не страціў сваёй нацыянальнай адметнасці.

Нацыянальная своеасаблівасць мастацтва з’яўляецца яго вызначальнай адметнасцю. Разам з тым у лепшых творах нацыянальных пісьменнікаў сваё, роднае выступае ў непарыўнай сувязі з тэндэнцыямі развіцця ўсяго чалавечага грамадства. Творчасць выдатных прадстаўнікоў нацыянальных літаратур выходзіць за межы сваіх краін, робіцца набыткам усёй сусветнай культуры. Інтэрнацыяналізм сусветнай культуры, літаратуры выяўляецца ў падтрымцы творцамі перадавых ідэй свайго часу, ідэй раўнапраў’я, узаемнай павагі і незалежнага развіцця розных нацый, агульначалавечых маральных і эстэтычных каштоўнасцей. Інтэрнацыяналізм супрацьпастаіць касмапалітызму – ідэалогіі, якая прапаведуе адмову ад патрыятызму, нацыянальных традыцый у сваёй культуры.