2.2.4. Партыйнасць мастацтва.

Са з’яўленнем у грамадстве палітычных партый, груповак, рухаў узнікла праблема партыйнасці мастацкай і публіцыстычнай літаратуры як сведчанне прыналежнасці мастака слова да ліку прыхільнікаў і сяброў, або непрымірымых антаганістаў, а то і ворагаў тых ці іншых грамадскіх груповак. Партыйнасць пісьменніка выключае яго падтрымку іншых партый, публікаванне ў іх друкаваных органах, канфармізм у поглядах, выказваннях і дзеяннях.

Партыйнасць мастацкай літаратуры разам з класавасцю ў савецкіх падручніках па літаратуразнаўству разглядаліся як галоўныя, вызначальныя катэгорыі. У тагачасных студэнтаў, школьнікаў яны не выклікалі ніякай зацікаўленасці: партыя была адна, камуністычная, а класавая барацьба здавалася нечым далёкім, адышоўшым у гістарычнае мінулае. Работа У.Леніна “Партыйная арганізацыя і партыйная літаратура”, якую тады паўсюдна вывучалі і часта цытавалі, разумелася не толькі як кіраўніцтва да дзеяння для ўсіх пісьменнікаў і журналістаў, але і як аснова для асуджэння буржуазнай літаратуры Захаду. Партыйнасць у разуменні Леніна павінна выяўляцца ў тым, што літаратар не проста выяўляе сваю класавую пазіцыю, а свядома ставіць свой талент на службу таго класа, які ён падтрымлівае, актыўна змагаецца за яго інтарэсы. Работа павінна была дапамагчы ачысціць шэрагі палітыкаў-бальшавікоў, многія з якіх выступалі ў друку як публіцысты, ад тых, хто займаў пазіцыі канфармізму, двурушніцтва, згодніцтва.

Мэта, дзеля якой была ў 1905 годзе напісана работа Леніна, – неабходнасць размежавання журналістаў і палітыкаў, што былі носьбітамі камуністычных ідэй, з прыхільнікамі іншых палітычных партый (меншавікі, эсэры, бундаўцы), якія таксама мелі свае друкаваныя органы. Гэтая мэта ў выніку перамогі Кастрычніцкай рэвалюцыі, устанаўлення ў краіне панавання адной партыі, партыі камуністаў, стала неактуальнай. Але і ў далейшым прынцып партыйнасці навязваўся мастацкай практыцы, стаў сродкам ідэалагічнага і арганізацыйнага кіравання не толькі працай журналістаў, пісьменнікаў, але і культурай увогуле. Работа Леніна пастаянна скарыстоўвалася для вытлумачэння метаду сацыялістычнага рэалізму, які скіроўваў пісьменнікаў на падтрымку намаганняў камуністычнай партыі Савецкага Саюза выхоўваць грамадзян краіны ў духу толькі адной ідэалогіі, камуністычнай, на змаганне супраць “ворагаў камунізму”. Свабода творчасці разумелася як свабода пісаць толькі ў духу ідэй правячай партыі. Усіх тых, хто пісаў не ў духу камуністычнай партыйнасці чакаў незайздросны лёс: ім перашкаджалі друкавацца, іх кнігі забаранялі. У часы культу асобы Сталіна нямала пісьменнікаў было рэпрэсіравана, саслана ў канцэнтрацыйныя лагеры, расстраляна. Тыя, хто не хацеў паступіцца сваімі маральнымі прынцыпамі, пайсці насуперак сваім перакананням і ўспрыняць ідэі сацыялізму і камунізму, не мог займацца творчай працай. Такія пісьменнікі звычайна звярталіся да мастацкага перакладу, гістарычнай, дзіцячай літаратуры, або скарыстоўвалі ў творчасці “эзопаву мову”, падтэкст, намёк.

Нельга не адзначыць, што ва ўмовах сённяшняй шматпартыйнасці, наяўнасці розных палітычных груповак, рухаў, непасрэдны ўдзел у якіх прымаюць і творчыя асобы, праблема партыйнасці творцаў зноў стала надзённай. Як праўрадавыя, так і апазіцыйныя партыі маюць свае газеты, часопісы, выдаюць кнігі. У шэрагах розных партый ёсць пісьменнікі і журналісты. Канфармізм, двурушніцтва, згодніцкая пазіцыя пісьменнікаў ці журналістаў выглядаюць і сёння неэтычна і выклікаюць непрыхільнасць да іх. Як і раней, як і заўсёды, заангажаванасць пісьменніка, журналіста можа быць толькі праўдай, сацыяльнай справядлівасцю, сумленным служэннем народу.