38.Электр сүзгілер.Жоғары жиілікті сүзгілер.Төменжиілікті сүзгілер.

Электрлік,радиотехникалық және телемеханикалық қондырғыларда және құрылғыларда жиі мынадай мәселе туады:жиіліктердің кең алқапты орынды алатын көп дабылдардан жиіліктердің енсіз алқабы бар бір немесе бірнеше дабылды бөліп шығару керек.Жиіліктердің былай бөлінуі электр сүзгілердің көмегімен орындалады.

Электр сүзгі – белгілі жиіліктердің алқабын сөнумен өткізетін,ал бұл жиілік алқаптың сыртындағы дабылдарды – күшті сөнумен өткізетін пассивтік төртұштық.Сөну шамалы алқап өткізу алқап деп аталады,басқа жиіліктер саласы – сөну алқап деп аталады.

Жиіліктер диапазоны бойынша 4 түрлі сүзгіні ажыратуға болады.

1)Төменгі жиіліктердің сүзгілері – ТЖС, =0 жиілікпен жиілікке дейін ауқымдағы дабылдарды өткізеді.

2)Жоғары жиіліктердің сүзгілері – ЖЖС, - ден =∞ жиілікке дейін ауқымдағы дабылдарды өткізеді.

3)Жолақ алқапты өткізгіш сүзгілері – АӨС, – ден - ге дейін ауқымдағы дабылдарды өткізеді.

4)Бөгегіш сүзгілері – БС,0 – ден - ге дейін ауқымдағы дабылдарды және – ден ∞ - ге дейін ауқымдағы дабылдарды өткізеді.

Төменгі жиілікті сүзгілер жүктемеге тек төмен жиіліктер өткізеді.Сыну жолағы(әлсіреу жолағы) – ден ∞ - ке дейін интервалда болады.

Жоғары жиілікті сүзгілер – жүктемеге тек жоғары жиіліктер өткізеді.Олардың сыну жолағы 0 – ден диапазонында жатады.

39Трансформатордың бірінші ж/е екінші реттік орамаларының қуаттары. ПӘК, қуат коэффиценті II реттік ораманың келтірілген кернеуі мен тоғы. II реттік ораманың кірістік кедергісі. II реттік ораманың кірістік кедергісі Кирхгорфтың I заңы бойынша: Кирхгорфтың II заңы бойынша: Трансформатордың және II реттік орамасының қуртары: Трансформатордың ПӘК-і: - қуат коэффиценті Жасалған металдағы шығындар мысалы болат пен мыс: +

40.Төртұштықтар.Олардың негізгі теңдеулері.

Төртұштық деп екі кірістік және екі шығыстық қысқыштары бар электрлі сұлба аталады.Төртұштықтар ретінде трансформаторлардың электр беріліс жүйелерінің сүзгілердің сұлбаларын қарастыруға болады.

m,n,p,q – төртұштықтың полюстері(қысқыштары)

Егер төртұштықтың құрамында электр энергия көздері бар болса,онда тік төртбұрыштың ішінде А әрпі жазылады,яғни ол активті төртұштық болып табылады.А әрпі жоқ болған жағдайда пассивтік төртұштық ретінде белгіленеді.

Төртұштықтың анықталатын негізгі 4 параметрлерінен 6 жұп құрауға болады.Осыған байланысты пассивті төртұштықтың 6 теңдеуін ажыратуға болады.

Пассивті төртұштықтың теңдеулері

А түрі үшін:

A,B,C,D – төртұштықтың А параметрлері

У түрі үшін:

Z түрі үшін:

H түрі үшін:

G түрі үшін:

B түрі үшін:

41.Төртұштықтар. Негізгі параметрлері. Төртұштықтың түрлері. Төртұштық дегеніміз – 2 кірістік және 2 шығыстық қысқыштары бар электрлі сұлба. Төртұштық ретінде электр генератор және электр қозғалтқыш, трансформатор, электр сүзгіш, күшейткіш, электр желілер және көзбен қабылдағыштың арасында қосылған 2 жұп шықпалары бар басқа құралғылар алынады. Негізгі параметрлері: кернеу мен ток (I₁, I₂, U₁, U₂). Төртұштықтың түрлері: активті және пассивті төртұштықтар. Активті – ішінде энергия көздері бар төртұштықтар. Пассивті – ішінде энергия көздері жоқ немесе өзара компенсацияланатын төртұштықтар.

42.Сипаттамалық кедергі мен беріліс тұрақтысы симметриялы төртұштықтың екінші реттік параметрлері деп аталады. Беріліс тұрақтысы – жүктеме келіскенде кернеудің және токтың өзгергендегі мәндерін фаза бойынша сипаттайтын комплексті өлшемсіз шама. g_c = ln √A₁₁*A₂₂+A₂₁*A₁₂. Сипаттамалық кедергі: Z_c= (A₁₁*A₁₂)/(A₂₁*A₂₂) немесе Z_c=√Z_Қ.Т.* Z_Б.Ж

44.Синусоидалы емес ЭҚК, кернеу және тоқ. Синусоидалы емес периодтық ЭҚК, кернеудің және тоқтардың максималды, әрекет және орташа мәндері. Айнымалы тоқтың генераторларында саңылау бойында магнит индукцияның қисығының тарауы синусоидадан айрықша болғандықтан, орамадағы пайда болған ЭҚК-тердің қисықтары синусоидалы емес. Сызықсыз кедергілері, индуктивтіктері және сыйымдылықтары бар тізбектерде (мысалы, түзеткіштер, электр доғалар, болат өзекшесі бар орауыштар) ЭҚК-тер синусоидалы болса да тоқтар және кернеулер синусоидалы емес болады. Периодтық синусоидалы емес тоқтар мен кернеулер деп периодтық синусоидалы емес заңы бойынша және уақыт бойынша өзгеретін тоқтар мен кернеулерді атайды. Синусоидалсыз периодикалы шамалар келесі үш мәнмен сипатталады: а)максималды мәні A_max; б)модуль (шама) бойынша орташа мәні A_орт= ; в)әрекет мәні A= .. Сонымен синусоидалсыз периодикалы шаманың әрекет мәні тек оның гармоникаларының әрекет мәндеріне тәуелді, ал олардың ᴪ_к басты фазаларынан тәуелсіз яғни U= + + +…; I= + + +…

7. ЭҚК бар тізбек бөлігі үшін Ом заңы: I=(U_ab+

I=(U₁₂+E)/R

ЭҚК ток бағытымен бағыттас болса, оң таңбамен ал қарама-қарсы болса, теріс таңбамен алынады. Қуаттар балансы: Кез келген тармақталған электр тізбектерінде қорек көздерінің қуаты тұтынушылардың қуатына тең болуы керек. = . S_қор.=S_тұт.