Грамадства як здольная да самаразвіцця сістэма.

Незалежна ад арыентацыі на тую альбо іншую праграму даследавання, неабходна прызнаць, што грамадства – гэта і людзі, і іх дзейнасць, і яе вынікі. Жыццё і дзейнасць людзей нельга нават уявіць без прыроды і па-за ёю. Таму прырода выступае як неабходная натуральная перадумова існавання грамадства. Але адносіны грамадства да прыроды не прамыя, яны апасродкаваны прыладамі і вынікамі дзейнасці, гэта значыць – культурай. Пры гэтым важнай прыкметай, якая адрознівае прыроду ад грамадства, з’яўляецца тое, што прырода існуе і эвалюцыянуе ў адпаведнасці з аб’ектыўнымі законамі, якія праяўляюцца ў выглядзе сляпых стыхійных сіл. Грамадства ж існуе і функцыянуе ва ўзаемадзеянні з прыродай як вынік свядомай і мэтанакіраванай дзейнасці людзей.

З прыведзенага вышэй азначэння грамадства вынікае, што гэта не проста супольнасць людзей, а найперш сувязі, узаемадзеянні, аб’яднанні, якія ўтвараюць складаную сістэму сацыяльных адносін паміж асобнымі індывідамі, сацыяльнымі групамі і супольнасцямі людзей. Гэта азначае, што грамадства існуе і развіваецца як арганізаваная сістэмная цэласнасць, якая ўнутры сябе стварае ўмовы і механізмы ўласнага развіцця. З гэтага, сістэмнага, пункту гледжання грамадства – гэта складанаарганізаваная і здольная да самаразвіцця сістэма, усе элементы якой знаходзяцца ў адносінах ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці. Грамадства як здольная да самаразвіцця сістэма характарызуецца: 1)разнастайнасцю элементаў і сувязей паміж імі; 2)інтэгратыўнасцю, якая забяспечваецца нормамі і схемамі паводзін надындывідуальнага кшталту (мараль, традыцыі, права); 3)самадастатковасцю, гэта значыць здольнасцю аднаўляць умовы свайго існавання; 4)дынамічнасцю і альтэрнатыўнасцю шляхоў развіцця; 5)нелінейным характарам сацыяльных працэсаў.

Грамадства як сістэмнае ўтварэнне ўключае ў сябе асобных індывідаў, сацыяльныя групы і супольнасці (сям’ю, класы, нацыі), дзяржаву з яе існстытутамі, мараль, рэлігію, мастацтва, навуку. Гэтыя элементы маюць больш альбо менш складаную прыроду і самі выступаюць як арганізаванае цэлае. Гэта так званыя структурныя падсістэмы, якія ўтвараюць сферы грамадскага жыцця – эканамічную, сацыяльную, палітычную і духоўную. Эканамічная сфера ўключае ў сябе матэрыяльную вытворчасць, а таксама адносіны паміж людзьмі, якія ўзнікаюць з нагоды вытворчасці, абмена, размеркавання і спажывання матэрыяльных каштоўнасцей. Элементамі сацыяльнай сферы з’яўляюцца малыя і вялікія сацыяльныя групы, слаі, класы і нацыі, а таксама формы і спосабы іх узаемадзеяння. Палітычная сфера аб’ядноўвае дзяржаву і яе інстытуты, прававую сістэму, палітычныя партыі і аб’яднанні. Менавіта тут ажыццяўляецца палітычная дзейнасць людзей і ажыццяўляюцца іх палітычныя інтарэсы. У духоўную сферу ўваходзяць мараль, рэлігія, мастацтва, навука, якія разам утвараюць духоўную культуру грамадства. Усе сферы грамадства не толькі ўзаемазвязаны, але і ўзаемаабумоўліваюць адна адну. Так, напрыклад, эканоміка нараджае і абумоўлівае прававыя адносіны, але апошнія самі могуць істотна ўплываць на сферу эканомікі: спрыяць альбо перашкаджаць прытоку інвестыцый, стымуляваць эканамічную актыўнасць людзей альбо стрымліваць яе.