26. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларусі ў канцы 19 стг - 1913 г

Адмена прыгоннага права стварыла умовы для больш хуткага развiцця капiталiстычных адносiн на Беларусi. Наяунасць феадальных перажыткау i перш за усё буйнага памешчыцкага землеуладання вызначала для Беларусi паcтуповы (Прускi) шлях буржуазнай, аграрнай рэвалюцыi, пры якiм буйная памешчыцкая гаспадарка, якая перарастала у буржуазную, надоуга захоувала свае прыгоннiцкiя правы.

У развiццi сельскай гаспадаркi Беларусi у другой палове XIX стагоддзя вызначаюць два перыяды: 1) 60-70 гады; 2) 80-90 гады.

Першы перыяд характэрызуецца панаваннем у памешчыцкай i сялянскай гаспадарках збожжавых напрамкау, распаусюджання абработачнай сiстэмы. Тэхнiчная узброенасць земляробства памешчыцкiх i сялянскiх гаспадарак нiчым не адрознiвалася. Але, не гледзячы на рэшткi феадальна-крэпасных адносiн, капiталiзм у сельскай гаспадарцы Беларусi развiвауся адносна хутка. Гэтаму спрыяла развiццё прамысловасцi, будаунiцтва чыгунак i гарадоу. Усё гэта спрыяла развiццю гандлёвых, земляробчых i рыначных адносiн.

Другi перыяд звязаны з сусветным аграрным крызiсам 80-90 гадоу, якi выклiкау рэзкае знiжэнне цен на хлеб, што прывяло да карэнных змяненняу у сельскай гаспадарцы i да канчатковай перамогi гандлёвага земляробства i павялiчэння рыначнага попыту. У сувязi з вялiкiм скарачэннем пасяуных плошчау пад збожжавыя культуры Беларусь пачала спецыялiзавацца на вытворчасцi тэхнiчных культур (бульба, лён) i мяса-малочнай жывёлагадоулi, звязанай з вытворчасцю мяса i сыру.

Развiццё малочнай гаспадаркi аказала уплыу на змяненне структуры пасяуных плошчау, зводзiлася шматкольная сiстэма, сiстэма севазвароту, прымянялiся мiнеральныя угнаеннi, выкарыстоувалiся машыны. Важным вiдам прадпрымальнасцi, як памешчыкау, так i заможных сялян, было вiнакурства (сыравiны жыта, бульба).

Развiццё гандлёвага земляробства, спецыялiзацыя яго па асобных галiнах (малочная, жывёлагадоуля, вытворчасць iльну, вiнакурства) пашырылi абмен памiж земляробствам i прамысловасцю. Гэта садзейнiчала росту унутранага рынку i прывяло у канцы XIX стагоддзя да з’яулення у памешчыцкай гаспадарцы буйных, высокатаварных, капiталiстычных форм, якiя працавалi выключна на рынак.

Равiццё капiталiстычных адносiн у сельскай гаспадарцы узмацнiла працэс сацыяльнага расслаення сялянства. З аднаго бoку расла сельская буржуазiя, а з другога павялiчвалася маламаёмастнае сялянства. Заможныя сяляне вялi сваю гаспадарку, выкарыстоуваючы наёмную працу, гандлявалi. Гэта свeдчыла аб магчымасцi развiцця на Беларусi фермерскага шляху развiцця капiталiзму у сельскай гаспадарцы, але ж гэтаму перашкoдзила наяунасць памешчыцкага землеуладання.

У другой палове XIX стагоддзя адзначаны значны рост мануфактурнай вытворчасцi. У канцы XIX стагоддзя на Беларусi працавала 760 мануфактур (дрэваапрацоучая i iншыя), павялiчылася колькасць фабрык i заводау, на канцы XIX стагоддзя iх колькасць была 1130.

Найбольш значнымi тэмпамi у 90-х развiвалася машынная iндустрыя, найбольш буйныя фабрыкi i завoды знаходзiлiся у гaрадах, у 2,2 раза павялiчылася гарадское насельнiцтва Беларусi. Да 100.000 павялiчылася колькасць жыхароу Брэста, Гомеля, Магiлёва, Гродна.

Росту гарадоу спрыяла развiццё прамысловасцi, пашырэнне гандлёвых сувязей i удасканаленне транспартнай сiстэмы. Праз Беларусь прайшлi Пецярбургская, Варшауская, Рыжска-Арлоуская, Маскоуска-Брэсцкая чыгункi i магiстралi. У гандлi страчваюць сваю роль кiрмашы, актывiзуецца дзейнасць крам i лавак.

Фармiруецца значны слой прадпрымальнiкау. Буржуазiя пашыралася за кoшт прадстаунiкоу рoзных саслоуяу (дваранства, купецтва, мяшчанства, сялянства).

Павялiчылася колькасць пралетарыяу. Сацыяльнай базай папаунення пралетарыяту было збяднелае сялянства.