44. Індустрыялізацыя і масавая калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў бсср.

Правядзенне індустрыялізацыі ў БССР, як і ў цэ-лым у СССР, тлумачылася неабходнасцю стварэння машын-най вытворчасці ў галіне прамысловасці і з'яўлялася част-кай працэсу мадэрнізацыі савецкай краіны. СССР, будучы адзінай сацыялістычнай краінай у свеце, імкнуўся дагнаць і перагнаць развітыя індустрыяльныя краіны па ўзроўні пра-мысловага развіцця. Гэта таксама забяспечвала яму ўма-цаванне абараназдольнасці. Таму індустрыялізацыя ў СССР была звязана, перш за ўсё, з развіццём цяжкай прамысло-васці, гэта значыць вытворчасці станкоў, машын, абсталя-вання.

Правядзенне індустрыялізацыі ў БССР было звязана з развіццём лёгкай прамысловасці, г. зн. пераапрацоўчлй, і з вырабам тавараў народнага спажывання. 3 улікам гэтай асаблівасці ў перпіыя гады індустрыялізацыі аеноўная час-тка грашовых сродкаў укладвалася ў развіцце* карчовай,

гарбарнай, тэкстыльнай і швейнай прамысловасці, а такса-ма галін, якія пераапрацоўвалі драўніну (лясная, дрэваапра-цоўчая, папяровая) і мінеральную сыравіну (паліўная, хімічная).

У 1928—1929 гг. быў распрацаваны першы пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі (пяцігодка), згодна з якім прадугледжвалася стварэнне сельскагаспадарчага машына-будавання, будаўніцтва новых і пераабсталяванне старых прадпрыемстваў. Намаганнямі беларускага народа і ўсіх на-родаў СССР у гады першай пяцігодкі (1928—1932 гт.) былі пабудаваны і ўведзены ў строй швейная фабрыка «Сцяг інду-стрыялізацыі» і панчошна-трыкатажная фабрыка імя «КІМ» (Камуністычны Інтэрнацыянал Моладзі) у Віцебску, Магілёў-ская фабрыка штучнага валакна, Бабруйскі і Гомельскі дрэ-ваапрацоўчыя камбінаты, завод сельскагаспадарчых машын у Гомелі.

На працягу другой і трэцяй пяцігодак (1933—1937; 1938— 1941 гг.) прамысловасць рэспублікі папоўнілася Гомельскім шкляным і Крычаўскім цэментавым, Магілёўскімі трубалі-цейным і аўтарамонтным заводамі, Мінскім радыёзаводам, Рагачоўскім кансервавым заводам, кандытарскімі фабры-камі «Камунарка» ў Мінску і «Спартак» у Гомелі, Барысаў-скай макароннай і Мінскай каўбаснай фабрыкамі і інш. Бе-ларусь паступова ператваралася ў індустрыяльную краіну з дзяржаўнай формай уласнасці на сродкі вытворчасці. У БССР па-ранейшаму пераважала лёгкая прамысловасць.

Адным з метадаў прыцягнення рабочых да ўдзелу ў правядзенні індустрыялізацыі было сацыялістычнае спабор-ніцтва. Яно развівалася ў такіх формах, як ударныя брыга-ды, стаханаўскі рух за перавыкананне планавых паказчыкаў (атрымаў сваю назву ад прозвішча шахцёра А. Стаханава, які перавыканаў норму здабычы вугалю за змену ў 14 ра-зоў), а ў канцы 30-х гг. — шматстаночнае абслугоўванне, сумяшчэнне прафесій і інш.

45. Усталяванне камандна-адміністрацыйнай сістэмы. Палітычныя рэпрэсіі 30-х гг. XX ст. У Беларусі.

Палітычны рэжым, усталяваны ў БССР у канцы 20-х гг, характарызуецца як сталінскі таталітарны рэжым. Гэта такая форма дзяржаўнай улады, пры якой ажыцяўля-ецца поўны (татальны) кантроль дзяржавы над усімі га-лінамі жыцця грамадства. Такому палітычнаму рэжыму ўласціва наяўнасць усеагульнай дзяржаўнай ідэалогіі, г. зн. сістэмы поглядаў, пры якой адмаўлялася каштоўнасць аса-бістага чалавечага жыцця, абвяшчаўся класавы падыход у будаўніцтве новага сацыялістычнага ладу, звязаны з тэо-рыяй аб абвастрэнні класавай барацьбы па меры руху да сацыялізму.

Ва ўмовах, калі Савецкі Саюз заставаўся адзінай сацыя-лістычнай краінай у свеце, якая праводзіла ў жыццё свой план мадэрнізацыі грамадства (індустрыялізацыя, калектывізацыя, «культурная рэвалюцыя»), усталяваўся прьшцып падначален-ня цэнтральнай уладзе. Органы ўлады дзейнічалі толькі з да-памогай адміністрацыйна-камандных метадаў кіравання. 3 сярэдзіны 30-х гг. у рэспубліцы штучна ўмацоўваецца рэжым асабістай улады, які звязаны з узнікненнем культу асобы Сталіна. У гэты час пачалося ўзвялічванне ролі аднаго ча-лавека, прыпісванне яму вызначальнага ўплыву на ход гіста-рычных падзей.

Таталітарны палітычны рэжым (яго яшчэ называюць «сталіншчына») забяспечыў усталяванне цэласнай грамад-скай сістэмы, якую гісторыкі характарызуюць як «дзяр-э/саўны сацыялізм». Пры ім функцыі па распараджэнню па-літычнай уладай аказаліся адчужанымі ад болыпасці простых людзей і ажыццяўляліся партыйна-дзяржаўным апаратам.

У рэспубліцы, як у СССР у цэлым, быў пабудаваны дзяр-жаўны лад, пры якім забяспечваўся стабільны жыццёвы ўзро-вень простых людзей за кошт выкарыстання іх працоўнага энтузіязму, а таксама жорсткай вытворчай дысцыпліны. Рэп-рэсіі спалучаліся з верай людзей у правільнасць выбранага курсу і беспамылковасць палітыкі I. Сталіна.

Асноўныя падзеі грамадска-палітычнага жыцця БССР у канцы 20-х—30-я гг. былі звязаны са спыненнем НЭПа (новай эканамічнай палітыкі) і беларусізацыі, разгорт-ваннем рэпрэсій і абвінавачванняў. У гэтых умовах Саветы, грамадскія арганізацыі, нізавыя органы самой партыі страч-валі сваю ролю. У той жа час павялічылася роля Народнага камісарыята ўнутраных спраў (НКУС), які стаў выкарыстоў-вацца для распраў з тымі, чыя пазіцыя супрацьстаяла ці не супадала са сталінскай.

У 1937 г. была прынята Канстытуцыя БССР. У ёй быў замацаваны шэраг дэмакратычных правоў і свабод, у тым ліку права выбіраць і быць выбраным у дзяржаўныя орга-ны ўлады.