Негізгі капиталға инвестициялардың тартылу индексі (тұрақты бағалар бойынша)

өткен жылмен салыстырғандағы пайыздық көрсеткіштермен

	2002	2003	2004	2005	2006
Қазақстан	110,6	116,6	123,1	134,1	111,1
Ресей	103	112,5	112	111	114
Украина	109	131	128	102	119

/10/

Осы статистикалық көрсеткіштерге қарағанда Қазақстанға инвестицияларды тарту деңгейі 2002-2005 жылдар арасында өсу тенденциясына ие болып, 2006 жылы көптеген жағдайларға байланысты төмендеген. Ресей мен Украинамен (бірде өсіп, бірде кеміген) салыстырғанда Қазақстан көрсеткіштері бірқалыпты өскен. Яғни, оларға қарағанда Қазақстанның инвестициялық іс-әрекетінде, соған байланысты инвестициялық саясатын жүргізуде тұрақтылық болғандығын дәлелдейді.

	2004	2005	2006
Миллион теңге
Негізгі капиталға салынған инвестициялардың жалпы көлемі	1703684	2420976	2824523
Соның ішінде:
Ауыл шаруашылығы, аңшылық, орман шаруашылығы	34617	39743	30676
Балық шаруашылығы, балық аулау	173	165	215
Тау-кен өндірісі	459565	540152	643924
Өңдеу өнеркәсібі	200368	263078	299227
Электроэнергияны, газды бен суды өндіру және бөлу	27842	35048	39912
Құрылыс	151222	297888	355774
Автомобильді, тұрмыстық заттарды және жеке тұтыну заттарын сату, жөндеу	89699	114140	124284
Қонақ үй және мейрамханалар	9096	7493	9312
Көлік және байланыс	194171	195531	235235
Қаржылық іс-әрекет	16829	31153	43433
Жылжымайтын мүлік бойынша операциялар, қызмет көрсетуді ұсыну мен жалға беру	302503	612300	660895
Мемлекеттік басқару	190722	255471	338895
Білім беру	7704	9979	12344
Денсаулық сақтау мен әлеуметтік қызмет көрсетулер	5001	5819	8456
Коммуналды, әлеуметтік және персоналды қызметтерді ұсыну	14172	13016	21941
Проценттік нәтиже
Негізгі капиталға салынған инвестициялардың жалпы көлемі	100,0	100,0	100,0
Соның ішінде:
Ауыл шаруашылығы, аңшылық, орман шаруашылығы	2,0	1,7	1,1
Балық шаруашылығы, балық аулау	0,0	0,0	0,0
Тау-кен өндірісі	27,0	22,3	22,8
Өңдеу өнеркәсібі	11,8	10,9	10,6
Электроэнергияны, газды бен суды өндіру және бөлу	1,6	1,4	1,4
Құрылыс	8,9	12,3	12,6
Автомобильді, тұрмыстық заттарды және жеке тұтыну заттарын сату, жөндеу	5,2	4,7	4,4
Қонақ үй және мейрамханалар	0,5	0,3	0,3
Көлік және байланыс	11,4	8,1	8,3
Қаржылық іс-әрекет	1,0	1,3	1,6
Жылжымайтын мүлік бойынша операциялар, қызмет көрсетуді ұсыну мен жалға беру	17,8	25,3	23,4
Мемлекеттік басқару	11,2	10,6	12,0
Білім беру	0,5	0,4	0,4
Денсаулық сақтау мен әлеуметтік қызмет көрсетулер	0,3	0,2	0,3
Коммуналды, әлеуметтік және персоналды қызметтерді ұсыну	0,8	0,5	0,8

/10/

Қарап отырсақ, жалпы инвестициялардың негізігі капиталға тартылуының көлемі өсіп келеді. 2004 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 2005 жылы еліміздің негізгі капиталына инвестициялардың салынуы 717292 млн. теңгеге артып отыр.

1. Екінші кезең (2004-2008 жылдар) – сапалы өзгерістерге бастама жасау, өнеркәсіп аппаратының жаңаруы және жаңа салалар мен өнеркәсіптің қалыптасу кезеңі. Болжамдар бойынша, экономиканың өсуі 4-5% мөлшерінде байқалады;

2. Үшінші кезең (2009-2015 жылдар) – экономиканың жедел даму кезеңі. отандық өсу көрсеткіші 7-8% көлемінде. Көбінесе, мұнай өндіру саласынан түскен табыстар есебінен экономикамыз дамымақшы.

Аталған жоспарлар бойынша ЖІӨ өсу динамикасы

	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
ЖІӨ көлемі	2808	2920	3066	3219	3380	3549	3727	4025	4347	4695	5070	5476
ЖІӨ 2-ші көлемі	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192	5192

Негізінен, ҚР Президенті халыққа жолдаған «Қазақстан 2030» Даму Стратегиясы ЖІӨ көлемінің өсу мақсатын және елімізге инвестициялардың тартылуын көздейді.

Бірінші жоспар бойынша ЖІӨ өсу динамикасы

	2002	2006	2008	2010	2014	2016
Болжамдалатын ЖІӨ көлемі	2780,9	3268,8	3586,8	3954,5	4732,1	5392,5
2 еселік ЖІӨ көлемі, млрд. тг	5192	5192	5192	5192	5192	5192

Екінші жоспарды біз макродеңгейлік басқарумен, диверсификациялаудың күшеюімен, қорлардың өсуімен және инвестицияларды ұлғайтумен байланыстырылады. Осы жоспар алдыңғы жоспармен салыстырғанда тиімсіздеу. Алайда, мемлекетіміздің экономикасының дамуында мұндай жоспарды алып тастап, түрлі аспектілерін қарастырмауға болмайды. 2000ж. ЖІӨ өсу темптері 1999 жылмен салыстырғанда жақсырақ-9,6%. Сол кезеңде инвестициялар да өсіп, 30% мөлшерін көрсетті.

Екінші жоспар бойынша ЖІӨ өсу динамикасы

	2000	2002	2004	2006	2008
Болжамдалатын ЖІӨ көлемі	2596	3118,4	3417,7	4105,4	5404,9
2 еселік ЖІӨ көлемі, млрд. тг	5192	5192	5192	5192	5192

7-8% өсу кезеңіндегі сапалы өзгертулер Үкіметтің болжамдарымен сәйкес келеді. Объективті түрде қарағанда, осы кезеңде инвестициялар әлі де шикізатқа, әлемдік бағаға, Қазақстан экономикасындағы негізгі экспорттық тауарларына тәуелді болады.

Үшінші жоспар бойынша ЖІӨ өсу динамикасы

	2000	2002	2004	2006	2010
Болжамдалатын ЖІӨ көлемі	2596	2862,1	3246,3	3751,5	5295,5
2 еселік ЖІӨ көлемі, млрд. тг	5192	5192	5192	5192	5192

Жоғарыда келтірген үш жағдайдың ішінде ең оптимальдісі – үшінші вариант (10 жылдық жоспар).

Мемлекеттік инвестициялық саясатты жүргізудегі маңызды тұстарының бірі – аймақтардың инвестициялық ресурстарды пайдалану тиімділігін бағалау. Кез-келген аймақтық экономикалық жүйенің қызмет ету шарты болып ресурстық қамсыздандыру, оның ішінде табыс алуға және территорияның әлеуметтік-экономикалық дамуына кепіл болатын инвестициялық салымдармен қамсыздандырылуы табылады. Жоғарыда келтірілген алғышарттарды ескере отырып «аймақтық жүйелер тиімділігі» ұғымының келесідей анықтамасын беруге болады – бұл нақты жүйенің ең төмен ресурстар шығыны және белгілі бір талартар жағдайында ең көп экономикалық әсер өндіру қабілеті және осы қабілетті жүзеге асыра алуы.

Аймақтық экономикалық жүйенің қызмет етуінің потенциалды мүмкін және нақты тиімділігі арасындағы ауытқушылықтар себептері ретінде келесідей жағдайлар қарастырылуы мүмкін:

• Барлық ресурстарды тиімсіз бөлу және толықтай емес пайдаланылуы;

• Тиімділігін бағалау арқылы нығайтылмаған басқару және инвестициялық шешімдердің жеткілікті дәрежеде негізделмеген таңдауы;

• Макро және мезодеңгейлерде аймақтық әлеуметтік-экономикалық процестерді реттеудің экономикалық механизмінің жетілдірілмеуі.

ЕДҚҚБ бағалауы бойынша 2001 жылы Қазақстан тартылған шетелдік инвестициялар көлемі (11 млрд. доллар) бойынша ТМД елдерінің ішінде бірінші және Шығыс Еуропа мен Балтия елдері ішінде (Польша мен Венгриядан кейінгі) үшінші орныды иеленді.

Инвестициялық потенциалдары бойынша Қазақстан Республикасы аймақтарының рейтингін келесі кестеден көруге болады:

	1 әдістеме		2 әдістеме
	Инвестициялық потенциал индексі	Инвестициялық потенциалы бойынша аймақ рейтингі	Инвестициялық потенциал индексі	Инвестициялық потенциалы бойынша аймақ рейтингі
Ақмола	0,2610	11	3,70	12
Ақтөбе	0,2635	10	4,18	10
Алматы	0,1894	15	4,38	9
Атырау	0,6339	1	5,37	6
Шығыс Қазақстан	0,3172	8	11,61	3
Жамбыл	0,1590	16	3,99	11
Батыс Қазақстан	0,2900	9	2,94	15
Қарағанды	0,3684	5	12,68	2
Қызылорда	0,2319	13	2,30	16
Қостанай	0,3213	7	6,02	5
Маңғыстау	0,3781	4	3,18	14
Павлодар	0,3365	6	6,09	4
Солтүстік Қазақстан	0,2565	12	3,33	13
Оңтүстік Қазақстан	0,2034	14	5,13	7
Астана қаласы	0,4272	3	4,69	8
Алматы қаласы	0,6272	2	20,40	1

Инвестициялық потенциалды тиімді пайдалануды қамтамасыз ету шарттарына келесілерді жатқызуға болады:

• Инвестицияларды қаржыландырудың барлық мүмкін көздерін максималды пайдалану;

• Территориялық шаруашылықтың перспективті дамуының инвестициялық стратегиясын және басым бағыттарын дұрыс таңдау;

• Инвестициялық ағындардың үйлесімді құрылымы;

• Тиімді қызмет ететін құю механизмдері (мемлекеттік және нарықтық) негізінде инвестициялық ресурстарды тиімді бөлінуін қамтамасыз ететін өлшенген аймақтық саясаттың болуы;

• Территорияның ішкі және сыртқы қарыздарын басқару бойынша тиімді аймақтық менеджмент;

• Инвестициялық ресурстарды мақсатсыз жұмсауға тосқауыл болатын сенімді құралдарды қолдану.

• өндіріс және алынған табыс көлемдерінің өсімі;

• ел экономикасына салынған инвестициялардың жалпы көлеміндегі аймақ үлесі;

• инвестициялар көлемінің өсу индексі;

• инвестициялардың салалық, ұдайы өндірістік, технологиялық құрылымдарының динамикасы;

• қаржыландыру көздері бойынша инвестициялар құрылымы;

• үй құрылысы, денсайлық сақтау, білім беру, мәдениетке бағытталған инвестициялар үлесі;

• табиғи қорғау шараларына және экологиялық тепе-теңдікті сақтауға бағытталған инвестициялар үлесі.

• әр түрлі аймақ тұрғындары өмір сүрудің бірдей жағдайларына ие болуы және тепе-тең табысқа ие болуға тиіс;

• аймақтық бюджеттер өз шығындарын қаржыландыру үшін ұқсас мүмкіндіктерге ие болуы тиіс;