4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. Есту талдағышы. Дыбыс ұстайтын, дыбыс өткізгіш және дыбыс қабылдағыш аппараттар.
2. Дыбыс талдаудың орталық механизмдері.
3. Дыбыс қабылдау теориялары (Г. Гельмгольц, Г. Бекеши және т.б.). Бинауральды есту. Организмнің жүйелік іс-әрекетінде есту афферентациясының ролі.
4. Есту талдағышын зерттеу әдістері.
5. Тепе-теңдік талдағышы. Кеңістікте дене жағдайын бағалауда және оның кеңістікте қозғалуындағы оның ролі.
6. Жылдамдықта және дене салмақсызданған жағдайдағы рецепторлық, өткізгіш және қыртыстық бөлімдері. Тепе-теңдік талдағышты шынықтыру.
7. Тепе-теңдік талдағышты зерттеу әдістері.
5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.)
1) Сүйектік және ауалық өткізгішті зерттеу
2) тепе-теңдік аппаратының қызметтік тұрақтылығын зерттеу.
3) Бинауральді есту.
6. Әдебиет:
Негізгі:
1.Тақырып бойынша дәріс
2 Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663
3 .Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.
4.Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.
5.Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д., Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.
6 .Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.
7. Ткаченко Б. И. и др. Физиология человека.Compendium: учебник. – М., 2009.
Қосымша:
1.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ре. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука. – М.: ГЭАТАР-Медиа, 2007. – 384 с.
2.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.
3.Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.-М.: Высшая школа, 2007 4.Судаков К.В., Киселев И.И. и др. Нормальная физиология в динамических схемах: Атлас (цветной, иллюстрированный): учебное пособие. – М., 2007. – 350 с.
5.Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы студентов / Под ред. А.А. Утебергенова, Д.А. Адильбековой. - Шымкент, 2006. - 66 с.
6.В.М. Смирнов. Физиология в рисунках и таблицах.- М., «МИА», 2007.
7. Бақылау: Бірінші деңгейлік тесттік бақылауды жүргізу.
«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ
Физиология кафедрасы
№ 13 сабаққа таратылатын материал
Сабақ тақырыбы: Есту, тепе-теңдік талдағыштары.
Жұмыс №1 Сүйектік және ауалық өткізгіштігін зерттелуі
Жұмыс барасы: Сүйекті өткізгішті байқау үшін дыбыс шығарғыш камертонның аяғын зерттелушінің самайдың ортасына орналастырады. Зерттелуші екі құлағымен де дыбысты бірдей күшпен еститіндігін белгілейді. Содан соң бір құлаққа мақта тығып, тәжірибені қайталайды. Мақта тығылған құлақта дыбыс қатты естілетін сияқты болады. Бұл кезде дыбыс есту рецепторларына бассүйектің ең қысқа жолымен жеткендігімен түсіндіріледі. Әріқарай екінші зерттелушінің құлағын бірінші зерттелушінің мақта тығылмаған құлағын резеңкелі түтікпен жалғастырады. Екінші зерттелуші дыбысты дәл солай естиді, себебі дыбыс толқындарының кеңістікті бағанада таралуы жүреді.
Сүйекті және ауалық өткізгіштікті салыстыру үшін сонымен қатар Ринне тәжірибесі жүргізіледі. Дыбыс шығарғыш камертонның аяғын самай сүйегінің емізікше тәрізді өсіндісіне тығыз жанастырады. Зерттелуші біртіндеп әлсізденген дыбыс естиді. Дыбыс өшкен кезде камертонды құлаққа апарады. Зерттелуші қайта дыбыс естиді. Секундомер көмегімен дыбыстың естілу уақытын анықтайды. Тәжірибе кезінде есту талдағышы бейімделмеуі үшін камертонды 0,5м алшақтатады, кішкене уақытқа қайта құлаққа әкеледі.
Қорытынды:
Жұмыс №2 Тепе-теңдік аппаратың қызметтік тұрақтылығын анықтау
Айналдыру сынамасы
Жұмыс барысы: зерттелушіні Барани орындығына денесін бекіту үшін планканы бекітіп отырғызады. Көлденең көзді нистагм болуы үшін оны басын 15◦ бұрышқа түсіруін сұрайды. Тәжірибе жүргізуші секундына жарты айналым жылдамдығымен зерттелушіні бір қалыпты айналдырады. 10 секундтан кейін орындықты кенеттен тоқтатады да, зерттелушіні көзін ашуын сұрайды. Бір уақытылы секундомерді қосады. Нистагм жоғалған кезде секундомерді тоқтатып, оның ұзақтылығын есептейді.
Келесі зерттеуді бастамас бұрын зерттелушіні Барани орындығында айналдырғанда қандайда бір сезіну пайда болса ол туралы айтуын сұрайды. Оның көзін байлап 1 секундте жарты айналым жылдамдығымен 10 рет айналдырады. Зерттелуші қозғалыс басында айналысты сезінеді және оның бағытын анықтайды. Содан соң қозғалыс бір қалыпты болғанда, ол бұл сезінуді жоғалтады да, орындықтың тоқтағанын хабарлайды. Орындықты тоқтатқан кезде зерттелушіде кері айналыс сезімі пайда болады.
Барани модификациясындағы кілтеуіш байқауы
Зерттелушіден 0,5см бас деңгейі арақашықтығында қарандашты орналастырады. Қарандашқа қарап, көзін жұмып қарандаштың жоғарғы ұшына сұқ саусақпен жанасуын сұрайды. Ізінше жоғарыда айтылған орындықта айналдырады. Орындықты тоқтатқан соң ол қолын алдына созып, көзін ашпай қайта қарандаштың жоғарғы ұшына жанасуға тырысады.
Отолитты байқау
Зерттелушіні Барани орындығына отыруын, көзін жабуын және басын 90◦ алға июін сұрайды. Орындықты айналдырады. 5 рет айналдырған соң орындықты кенеттен тоқтатады, бұл кезде ортаңғы сызықтан корпустың ауытқуын бақылайды. Пульстің жоғарылауын және төмендеуін байқайды.
Қорытынды:
Жұмыс №3 Бинауральді дыбыс
Камертон сипаты |
Өткізу типі |
Камертон дыбысын қабылдау ұзақтығы |
||
Қалыпта |
Зерттелушіде |
|||
Оң құлақ |
Сол құлақ |
|||
138 |
Ауалы |
75 |
|
|
Сүйекті |
35 |
|
|
|
256 |
Ауалы |
40 |
|
|
Сүйекті |
20 |
|
|
|
512 |
Ауалы |
80 |
|
|
Сүйекті |
40 |
|
|
|
1024 |
Ауалы |
100 |
|
|
Сүйекті |
50 |
|
|
|
2048 |
Ауалы |
40 |
|
|
Сүйекті |
20 |
|
|
|
Жұмыс барысы: зерттелушіні орындыққа тәжірибе жүргізушіге арқасымен отырғызады. Зерттелушінің құлағына фонендоскоптың резеңкелі түтігінің ұшын кигізеді, фонендоскопқа дыбыс шығарушы затты әкеледі. Қай жағынан дыбыс шығып тұрғанын көрсетуін сұрайды. Содан соң фонендоскоптың бір түтігін одан ұзынына ауыстырады да, тәжірибені қайталайды. Зерттелуші дыбыс көзі қысқа түтік жағынан екенін хабарлайды.
Қорытынды:
жұмыс №4 Жобаларды салу
«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ