Емтихан билеті № 8
1.Көне Рим әдебиеті - антикалық әдебиеттің екінші бөлігі, б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында, Италияда өркендей бастайды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі Рим латын тайпаларының орталық қауымы болды. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Рим тарихының көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық жағдайларға байланысты болды. Рим құрып жатқан Грекияның орнына келді. Римде грек қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және өзге түрде болады. Рим әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен тауып тұрды. Рим әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек рим әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил, Софокл, Еврипидтен гөрі рим драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің «Энеидасы» көбірек танылған. XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. рим әдебиетін дұрыс бағаламай, таза еліктеу әдебиеті деп қараған. Екі әдебиеттің көп ұқсастығы болса да, жас рим әдебиеті ерте дамыған грек әдебиетінен тәуелді болса да, рим әдебиеті грек әдебиетінің жәй көшірмесі емес. Оның да көп өзгешелігі бар. Рим әдебиеті грек әдебиетінің жанрларын пайдаланып, оларды өзгертіп, жаңа түрде дамытты. Мысалы, грек трагедиясында хордың қатысуы міндетті болды, ал рим әдебиетінде оның қажеттілігі болған жоқ. Рим әдебиетінің дамуы, оның «алтын дәурі», Рим империясының пайда болуы мен күйреуі антикалық әлемнің дамуының соңғы кезеңіне келді. Рим әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі әдеби латын тілінің дамуымен сәйкес келеді.
Ежелгі кезең – рим әдебиетінің пайда болуына дейін (б.д.д. 240 ж, дейін).
Архаикалық кезең – Цицеронның әдеби қызметіне дейін (б.д.д. 240ж.- 81 жж.).
Рим әдебиетінің «алтын дәуірі»:
1) Цицеронның заманы – рим прозасының гүлдену кезеңі (б.д.д.81-43 жж.); 2) Августың заманы – рим поэзиясының гүлдену кезеңі (б.д,д. 43-14 жж.).
Рим әдебиетінің «күміс дәурі» (14-117 жж.).
Соңғы императорлық кезең (117-476 жж.).
Грек әдебеті грек халқының құл иелену заманында туған, Еуропадағы ең көне әдебиет.І. Архаикалық кезең Антикалық әдебиеті дамуының бірінші кезеңі – архаикалық кезең (б.д.б. V ғ. басы). Бұл кезеңге халықтың ауыз әдебиеті жатады. Біздің заманымызға дейін антикалық ауыз әдебиетінің үлгілері жеткен жоқ. Бұл кезеңнен тек қана б.з.д. VI ғ. жазылған грек әдебиетінің екі ұлы ескерткіші – «Илиада» және «Одиссея» поэмалары сақталды. ІІ. Аттикалық кезең (б.д.б. V-VІ ғ.) – грек классикалық әдебиетінің құрылуы мен гүлденуі. Бұл кезең классикалық кезең деп те аталады. Осы кезеңде лирика, драма, прозаның көп түрі дүниеге келген. Екінші кезеңге грек философтарының, тарихшы, шешендердің еңбектері жатады.
Үшінші кезең Эллинистикалық кезең (б.д.б. ІV-І ғ.) – антикалық әдебиеттің эллинистикалық кезеңі.Төртінші кезең Римдік кезеңге (б.д.б. І ғ. аяғы) рим әдебиеті де кіреді, сол себепті бұл кезеңді римдік кезең деп атайды.
2. Сатира (лат. Satira)- өзі суреттеп отырған оқиғаны, құбылысты немесе кейіпкерді өткір сынға алып, әжуаға айналдыратын көркемдік бейнелеу тәсілі. Сатираның мысал, эпиграмма, памфлет, фельетон, пародия, шарж, карикатура, анекдот сияқты жанрлары бар.Драматургияда сатира комедия жанрынан көрінсе, көркем прозада сатиралық әңгіме, повесть, романдар жазылады. Сатиралықшығармаларда әсірелеу (гротеск), тұспалдау (аллегория), юмор (достық рәуіштегі күлкі), ирония (жеңіл әжуа), сарказм (ащы мысқыл, кекесін), т.б. бейнелеу тәсілдері кеңінен колданылады. Ежелгі Грецияда жанр ретінде туындағанымен әдебиеттің дербес тегі ретінде Ежелгі Римде кең қанат жайды. Петронийдің "Сатирикон", Апулейдің "Алтын баспақ" романдары осы тұста дүниеге келеді. Орыс әдебиетінде алғашқы сатиралық шығармалар 17 ғасырда дүниеге келді.
3. Альбий Тибулл (лат. Albius Tibullus) — древнеримский поэт, живший в I веке до н.э.
Скудные факты биографии Тибулла черпаются прежде всего из произведений самого поэта, затем из стихотворений Горация и Овидия. Некоторые подробности даёт, кроме того, весьма краткая древняя биография. По-видимому, Тибулл родился и вырос в привольной сельской обстановке, почему он часто и с любовью воспевает деревню. Из некоторых намёков можно думать, что семейство поэта понесло значительный материальный урон во время раздачи земли ветеранам, может быть — в 41 г. до Р. Х. Во всяком случае, у Тибулла осталось достаточно средств для вполне безбедной жизни; Гораций даже называет его богатым. Как римский всадник, он должен был отбывать в течение 10 лет военную службу.
Личные отношения, о которых неизвестно ничего детального, привели его в лагерь одного из знатнейших римлян того времени, Марка Валерия Мессаллы Корвина, и Тибулл поступил в его свиту. Мессалла по своим убеждениям был ярый республиканец; его подчинённый, а впоследствии друг Тибулла, держался, по-видимому, тех же самых воззрений: нигде в своих стихах не упоминает он про Августа, про Мецената, про Актийскую битву, не называет он никогда и поэтов монархии — Вергилия и Горация, хотя последний, кажется, очень дорожил мнением Тибулла о своих сатирах. После Актийской победы и поражения Антония Мессалла был послан Августом против кельтов Аквитании, за победу над которыми получил триумф (27 г. до н. э.), воспетый Тибуллом (I, 7); он совершил также поход в Сирию и Киликию. Тибулл сопровождал везде своего покровителя, но во время путешествия на Восток заболел и некоторое время оставался на острове Коркире (I, 3).
Секст Аврелий Проперций (50 г до н. э., Ассизи — ок. 16 до н. э.) — древнеримский элегический поэт. До нас дошли четыре книги его «Элегий».
Вместе с Вергилием и Овидием, Проперций принадлежал к поэтическому обществу неотериков, организовавшемуся около Мецената. Проперций тесно подружился с Овидием и провёл большую часть жизни в Риме. Про него больше почти ничего не известно.
Младший современник Тибулла, Секст Проперций был выдающимся римским лириком. Он родился около 50 г. до н.э., а умер около 15 г. до н.э. Отец его был богат, но потерял часть земли при отчуждении её Августом в пользу ветеранов. Проперций входил в кружок Мецената, но был другом Овидия.
Он оставил нам 4 книги элегий. В основном это стихи посвящены любви поэта к красавице Кинфии, подлинное имя которой, по словам Апулея, было Гостия.
В первых десяти элегиях I книги Проперций пишет о счастье своей любви, а в остальных элегиях этой книги, а также и во II книге он большею частью выражает свою душевную боль от сознания, что Кинфия ему неверна, но поэт все ей прощает.
Проперций — певец страстной любви, видящий цель жизни в любви, поэтому понятны его слова, когда он свою победу над Кинфией ставит выше победы Августа, только что одержанной им над парфянами.