10. Катэгорыі сялян да рэформы 1557 г.

Асноўнай вытворчай сілай у ВКЛ было сялянства. Па прыналежнасці сяляне падзяляліся на 2 кат.: пахожыя і непахожыя.

Пахожыя – мелі права перахадзіць ад адной гаспадарскі да др., папярэдне разлічыўшыся з др. гаспадаркай. Непахожыя – такога права не мелі. Сяляне вызначаліся па памеры сваей маемасці. Сяляне, якія мелі сваю хату, участак, а не мелі ворыўнай зямлі наз. “халупнікі”. Сяляне, якія не мелі ворыўнай зямлі, сваей хаты, участка і вынушаны былі здымаць жылле ў гаспадара наз. “кутнікі”.

Частка сялян, якая не мела ворыўнай зямлі, участка і жыла за кошт часовых зарубкаў наз. “слезныя людзі”. Была яшчэ назва гэтай катэгорыі сялян – “гульцяі”. Памеры развіцця феадальных адносін побач з карэнным насельніцтвам пачалі сяліцца прышлыя людзі. Напэўны тэрмін яны вызвалілі ад усіх падаткаў ці асноўнай катэгорыі, якая вядома пад наз. “патужнікі” або “суседзі” (сябры) Акрамя гэтых катэгорый ў ВКЛ існавалі катэгорыі, якія вядомы па Р.Праўдзе – закупы, радовічы, халопы, данікі.

11. Катэгорыі сялян пасля рэформы 1557 г.

Пасля рэформы заставалася 4 асноўныя катэгорыі сялян: цяглыя сяляне (асноўная павіннасць – паншчына); асадныя (павіннасць – аброк); аброчныя сяляне павінны выконваць па 12 талок і гвалтаў у год. Талака – сбор сялян для выконвання работ. Гвалт – незапланаванае прымусаванне для агульнай працы сялян.У выпадку аброчны сялян мог не выконваць талокі і гвалты, а выплаціць грошы. Агароднікі – збяднелыя сяляне, якія атрымлівалі па 3 моргі зямлі, выконвалі павіннасці. Сяляне-слугі – падзяляліся на: ваенна-дваровыя. Займаліся ваенай справай і сяляне, якія абслугоўвалі двор князя. Яны атрымлівалі па 2 валокі зямлі і вызваляліся ад інш. павіннасцей, акрамя сваіх абавязкаў.

Сельска-гаспадарскія слугі – абслугоўвалі гаспадарку феадала. Сярод іх выдзялялі: стральцы, асочнікі. Стральцы – займаліся ваеннай справай і вартаваннем лесу. Асочнікі – вартавалі пушчу, займаліся арганізацыяй палявання. Яны атрымлівалі па 2 валокі, а астатнія па адной. Вызваляліся ад астатніх павіннасцей, акрамя сваіх. Рамесныя сяляне-слугі – рамеснікі ўсіх накірункаў. Атрымлівалі па 1 валокі, вызваляліся ад усіх павіннасцей, акрамя сваіх.

12. Адносіны вкл да крыжакоў.

З пач. існаван., ворагам для ВКЛ – крыжац. ворагі. Да 1236 – галоўн. ворагамі створаны 1202 Ордэн мечаносцаў. Пасля разарэння 1236 Міндоўгам ордэна каля Шалаўляя, астаткі ордэна 1237 аб’ядн. з Тэўтон. і ўтвар. Лівонскі ордэн. 1260 – крыжакі разбіты каля воз.Дурбэ. 1261 – каля мяс. Ленавердэн. 1250 – крыжацкі паход на землі Панямоння, на г. Навагародак. Папулярнасцю ў крыжакоў карысталася Гародня. Гэты горад здзейснена больш 20 паходаў. Першы 1284. Больш за чвэрць стагоддзя горад абаран. сын Даўмонта Д.Гарадзецкі. 1314 – Гарадзецкі дапамог навагародцам адстаяць горад. 1322 – дапамог пскавічанам. 1326 –сумесны паход ваяроў Польшы і ВКЛ на крэпасць Брандэнбург. Вяртаўшыся з паходу Давід забіты польск. рыцарам. Пахаваны на тэр. Каложскай царквы ў Гародні. Кожны князь ВКЛ веў барацьбу з крыжакамі. Жесткія бітвы адбыв. ў часы праўлення Кейстута і Альгерта. За праўлення Кейстута з боку крыжакоў і з боку ВКЛ у адказ зроблена каля 140 паходаў.

2 лютага 1348 – на р.Стрэле адбылася адна з буйных бітв 14 ст. паміж ВКЛ і крыжакамі. Бел. летапісы і прускія хронікі па-рознаму ацэніваюць бітву. Прускія аддаюць перамогу крыжакам. У канцы 14 ст.-пач. 15 ст. ворагам для ВКЛ - Тэўтонскі ордэн. 1408 – для выпрацавання плана барацьбы Ягайла і Вітаўт сустрэліся першы раз: 1. у Навагародке, 2. у Дарагічыне над Бугам. Канчатк. план барацьбы з ордэнам прынят у час другой іх сустрэчы. 1409 – паміж войскамі Польшы і ВКЛ і Тэўтон. ордэнам бітва, якая працягв. да 1411 да падпіс. “Таруньск. міру” (вайна наз. “Вялікая вайна”). Кульмінацыя - Грунвальдская вайна (15 ліпеня 1410 на Польшы). Пасля яе Тэўтонскі ордэн не ўяўляў сур’езнай небяспекі.