6. Палітычнае развіцце гарадоў і мястэчак вкл.

Горад – населен. пункт, у якім 2000 і более жыхароў. Горадам ліч. і населен. пункт з меншай колькасцю насельніцтва, але меў статус горада ў ранейшыя часы. Аснову эканаміч. жыцця склад.і цэхі. Цэх – аб’ядн. рамеснікі адной ці нек. родас. спецыяльн. Паўнапраўн. членамі ліч. майстры, якіх выбір. кіраўнік цэха – “майстра”. Кожны цэх меў сваю харугву, статут, сцяг, скарб. Майстар меў нек. вучняў. Тэрмін навуч., плата залежалі ад спецыфікі цэха. Пасля заканч. тэрміну вучань павінен зрабіць вандроўку – поўгода. У час яе ен праход. навуч. ў др. майстраў. Пасля заканч. ўсяго тэрміну навуч. сдаваўся экзамен, рабіў шыдэўр. З часам гарады пач. адыгрываць большае знач. ў дзяржаве і патраб. паліт. правы. У Еўропе такога права дабіўся г. Магдэбург, права надав. інш. гарадам наз. “Магдэбургскае права” (грамата, за пэўную суму грошаў выдав. гораду вялік. князем). У грамаце ўказв. правы і прывілегіі, дадзен. гораду, т.е. права на ствар. цэхаў, кірмашэй, на маемасць, гандаль.

Гал. правам па грамаце з’яўл. права на ствар. органам самакір. ў горадзе. Горадам кіраваў “войт”, які прызнач. князем. Намеснік войта – “ландвойт”. Па М.праве гаражане на падставе маемасці і ўзросту цэнзу выбір. органы самакір. Яны выбір. 1 ці некалькі “бурмістраў”, нек. “радцаў” (10-12 чал.). Бурмістры і радцы складалі гарад. раду. У горадзе суд. інстанцыя – “лава” – “лаўнікі”. Гарад. рада разам з лавай ствар. “магістрат”. Для пасядж. магістрата выдав. “ратуша”, на якой герб пагоня, герб горада, гадзіннік. Першым горадам у ВКЛ, які атрымаў М.права – Вільня (1387). Перш. горад. на суч. Бел. - Берасце (1390).

7. Эканамічнае развіцце гарадоў і мястэчак вкл.

Горад – населенны пункт, у якім 2000 і более жыхароў. Горадам ліч. і населен. пункт з менш. кольк. насельніцтва, але меў статус горада ў ранейшыя часы. Аснову эканам. жыцця склад. цэхі. Цэх – аб’ядн. рамеснікі адной ці нек. родасн. спецыяльн. Паўнапраўн. членамі ліч. майстры, якіх выбір. кіраўнік цэха – “майстра”. Кожны цэх меў сваю харугву, статут, сцяг, скарб. Майстар меў нек. вучняў. Тэрмін навуч., плата залеж. ад спецыфікі цэха. Пасля заканч. тэрміну вучань павінен зрабіць вандроўку – поўгода. У час яе ен праходзіў навуч. ў др. майстраў. Пасля заканч. тэрміну навуч. сдаваўся экзамен, рабіў шыдэўр. Сац.-эканам. асновай развіцця бел. зямель у сярэднявяк. эпоху – сельск. гаспадарка. Валодаў зямлей – князь. За ваен. і грамадзян. службу князь надзяляў людзей зямлей ва часовае карыст. – гэта баяры, з 15 ст. – шляхта. Сяляне ўласнай зямлі не малі. Яны працавалі і жылі на зямлі магнатаў, які з імі разлічв. прадуктамі. Сяляне аднос. да ніжэйш. сасловія і наз. “людзі або мужыкі”. Форма грамадзян. арганізацыі - суседская абшчына, якая ўваход. ў састаў воласці. Абшчына валодала правам разбора крымінальн. спраў, зборам даніны. У карыст. лясы, сенажаці.

У залежн. ад характару зямельн. уласн., на якой пражыв. сяляне, яны падразд. на абшарніцкіх, дзяржаўн. і царкоўн. У залежн. ад колькасці зямлі, якой яны карыст. і характару павіннасцяў, сяляне падзял. на цяглых, агароднікаў, бабылей, кутнікаў. У сяр. 15 ст. у Зах. Еўр. павяліч. спрос на зерно, гандаль, даваў абшарнікам прыбытак. Яны пераход. да фальварач. сістэмы гаспад. Сяляне за карыст. зямлей павінны атрабатыв. пэўную колькасць дзен на абшарніц. зямле або плаціць крошамі (чынш). У сяр. 15 ст. – аграрн. рэформа, якая наз. “валочая памера”. Мэта: поўны учет і распрадзелен. зямлі, уніфікацыя крэсцьян. павіннасцяў. Адзінкай налогааблажэння - валока, галоўн. павіннасць – баршчына. У сувязі з рэформамі паскорыўся працэс закрэпашч. сялянства. Пачатак заканадаўч. афармл. прыгон. права ў ВКЛ належна прывілеем 1447, а “Статуты на валачы” 1557 распаўсюдзіла яго на тую частку сялянства, якая захоўвала права пераходу ад феад. Абшарнікі маглі іх прадаваць, змяняць.

У 14-пер. пал. 16 ст. вытворч. сілы феадалізма абумовілі інтэнсіўны працэс адлуч. рамества ад сельск. гаспад. Па сац.-эканам. статусе гарады падраздз. на дзярж. і частнавладзельчаскія, якія належ. феад. Насельніцтва гэтых гарадоў - “юрыдык”. Гаражане імкн. пазбавіцца ад залежн. феад. і атрымаць волю. Большасць насельніцтва гарадоў займалася рамяством. У мэтах абароны сваіх эканам. інтарэсаў рамеснікі аб’ядн. ў саюзы па прафесіях - цэхі. Развіваўся гандаль. У гарадах правод. кірмашы.