29. Брэсцкая царкоўная ўнія.

Наступл. каталіцызма ў РП вылілася ў заключ. 1596 Брэсц. царк. уніі. Ідэя уніі з’явілася ў перыяд раскола хрысціян. царквы на правасл. і каталіц. (1054). Сяр. 15 ст. на Фларэнційскам саборы абвешчана унія, якая аб’ядн. 2 накірунка хрысціянства, але яна не падтрымана правасл. населеннем ВКЛ. Пасля заключ. Люблін. уніі і ствар. РП вярхоўная улада бачыла магчымасць аб’ядн. населення дзяржавы з дапамогай адзінай рэлігіі – каталіцтва. Каталіц. кіраўніцтва надзеялася на перамогу над праваслаўем і пашыр. свайго ўплыва ў Усх. Еўр. Кіраўніцтва правасл. царквы надзеялася праз унію вярнуць сабе вядучае становішча. 1595 папа рым. ў Вацікане абвясціў унію правасл. і каталіц. царквы. Прадугледж. прызнанне вярх. улады Вацікана і каталіц. дагматаў пры захаванні правасл. абраднасці і богаслужэння на царкоўнаславян. і радной мовах. Ініцыятыва з бока каталіц. царквы падтрымана кіраўнікамі правасл. царквы ВКЛ, епіскапам Іпаціем Пацеем, які стаў адным з арганізатараў уніі.

Падтрыхтоўка уніі працягв. 5 г., падтрыхт. 8 варыянтаў тэкста. Яе вазглавілі епіскапы ўладзімірскі і брэсцкі, Пацей, луцкі і астрожскі Терлецкі. На першым этапе іх падтрымаў К.Астрожскі. Выправацаны ўмовы аб’ядн., атрыманы гарантыі іх захавання ў Вацікане. 6-9 окт. 1596 на царкоўн. саборы ў Брэсце на аснове бел.-укр. праваслаўя сфармір. новы накірунак у хрысціянстве - уніяцтва. Яно захав. ранейшую абраднасць, юліянскі каляндар, традыц. свята, прызнавала вяршэнства каталіц. веравуч. Так пач. крупная царк.рэформа, якая пацягн. за сабой пераарыентацыю дух. жыцця Бел. з усхода на захад і пераўтвар. старонак жыцця грамадства. У канцы 15 ст. уніяцтва навязвалася сілай: зачыняліся правасл. царквы, ў уніяцкіх царквах выкарыст. польскую мову замест старабел. Унія не аб’яднала, а раз’яднала людзей. Кіруючыя кругі РП здрадзілі тактыку: спынілі даўленне на правасл. царкву. Лес уніяцтва вызнач. выбар народа. Ва ўмовах даўлення з боку маск. праваслаўя і польск. каталіцызма ен спыніўся на уніяцтве як найбольш адказываючым яго нац.-культ. запросам. У уніяц. царквах больш шырока, чым у храмах другіх кампрэсіяў, выкарыст. бел. мова.

30. Рэфармацыйны рух на Беларусі.

У пач. 16 ст. у Еўр. пач. рух, накір. супраць каталіц. царквы. У гіст. гэты рух увайшоў пад назвай “рэфармацыя”. На Бел. распаўсюд. на 3 асн. рэфармац. плыні: лютаранства, кальвінізм, антытрынытарызм. Лютаранства: заснавальнік – нямецкі святар – Лютар. На тэр. ВКЛ лютаранства не атрымала распаўсюд. Гэтае вучэнне пашырана сярод нямец. каталістаў. Першым вядомым прапаведн. лютаранства ў Бел. - Авраам Кулева. Ен каталіц. святар, павышаў адукацыю ў Германіі, адкуль вярн. лютаранінам. Праз час каталіц. святары запатраб. ад Ж1Ст. забараніць лют. пропаведзі. Ж. выдаў загад судзіць Кулеву. Ен уцек у Кенесберг. Яго пераймальнік - Ян Вінклер. Распаўсюд. у ВКЛ – кальвінізм. Заснавальнік – Жан Кальвін. Сваім поспехам кальвінізм абавязан тым, што гэтае вучэнне падтрым. Радзівіл Чорны. Для распаўсюд. вучэння ен адкр. друкарню. Запрасіў у Клецк Буднага, Нясвіж – Крышкоўскага.

У пач. 1550 – у Берасце Чорны адкр. 1-ую на тэр. суч. Бел. друкарню, якая дзейнічала да 1570. Друкарамі ў ей: Ваявудка, Кепрыян Базылік (пры ім у 1563 выдад. Берасц. біблія). Др. друкарня – Нясвіжы. Тут 1562 Будны выдаў першую на бел. мове кнігу “Катэхізіс”. Антытрынытарызм – узнікла ў Рым. імперыі у канцы 3-пач. 4 ст. н.э. Заснавальн. – Арыян – “арыянства”. 325 – царк. сабор вучэн. забараняе. Адмаўл. ў 16 ст. наз. “новы арыянызм”, антытрынытарызм, т.е. прыхільнікі выступ. супраць траічнага Бога – “антытры”. Антытрынытарызм у ВКЛ – форма сац. пратэсту. Выстапала за паляпшэнне жыллевых умоў сялян. Падзял. на 2 крыла: памяркоўныя і радыкальн. Памяркоўныя – ідэолагі: Будны, Цяпінскі, якія выступ. за паляпш. умоў жыцця прыгон. сялян пры захав. прыгон. права. Радыкальн. – ідэолагі: Якуб з Калінаўкі, Павел з Візны – патраб. адмены прыгон. права.