27. Адміністрацыя вкл. Судовая сістэма ў XVII-XVIII стст.

Выш. інстанцыя у ВКЛ - вялікакняжацкі суд. 1581 з’явілася новая выш. інстанцыя, якая замяніла вялікакняж. суд – Галоўны літ. трыбунал – вышэйшая апеляцыйная суд. ўстанова княства. Кожны павет накіроўваў па 2 дэпутаты. Сабраныя дэпутаты выбір. са свайго складу старшыну Галоўнага літ. трыбунала – Маршалка. 1609 у ВКЛ з’явіўся суд. орган – Скарбавы трыбунал. Ён разглядаў справы, звязаныя ў сферы фінансаў. 1726 як самаст. адзінка Скарбавы трыбунал спыніў сваё існав. Пасля адміністрац. рэформы 1555-1556 з’явіліся павятовыя шляхецкія суды (Земскі, Гродскі, Падкормскі).

Земскі павятовы суд разглядаў грамадзян. справы шляхты. Ён склад. з судзі, пасудка і пісара. Усе яны павінны ведаць польскую і бел. мовы. На кожную з гэтых пасад шляхта выбір. 4 кандытаў, толькі з 12 чал. князь зацвярд. судзю, падсудка і пісара. Гродскі павятовы суд у сувязі з тым, што пасаджэнні праход. ў замках, ён называўся Замкавым судом. Разгледжв. крымінальн. справы шляхты. Склад судовы стараста, для вырашэння спрэчных пытанняў ствараў калегію: судзя, падсудак і пісар. Існав.а пасада Гіцля (ката), які выконваў смяротныя прысуды.

Падкормскі павятовы суд абмяжоўв. справы шляхты. Склад. з падкаморы, які ствараў калегію з судзі, падсудка і пісара. Для сялян існаваў сялянскі ці копны суд.

28. Развіцце сельскай гаспадаркі Беларусі ў другой палове 17-пер. Палове 18 ст.

На развіцце с/г Бел. у др. пал. 17-пер. пал. 18 ст. уплыў зрабілі войны. Першая паласа войнаў цягнулася з 1648 да 1667. Вызваленч. вайна укр. і бел. народаў супраць феад.-прыгонніц. і нац. прыгнету і знешнія войны – рус.-польская і шведска-польская прынеслі страты. Пасля закл. Андросаўск. перамір’я мірнае развіцце. У пач. 18 ст. аднаўл. гаспадаркі спынена Паўноч. вайной. З-за войнаў скарацілася насельніцтва. Змяшч. колькасці насельніцтва абумовілі скарач. аб’ему сельскагаспад. вытв. Пасля заканч. вайны феадалам даводзілася рабіць выбар: або аднавіць разбур. фальваркі і захаваць заворванне, або раздаць зямлю сялянам і абмеж. грашовым і натур. аброкамі. Феад. спрабавалі захав. фальваркі. Не усе феадалы маглі зрабіць гэта. Некат. з іх, страціўшы прыгонных і не маючы сродкаў для найму раб. сілы поўнасцю разараліся і ішлі ва ўслуж. да магнатаў.

Магнац. вотчыны зах. і цэнтр. раенаў Бел. менш пацярпелі ад войнаў, чым каралеўскія і дробнашляхец. уладанні. Захаваць фальварач. сіст. і аднавіць гаспадарку ў зах. і цэнтр. вотчынах магнатам лягчэй. Іх маенткі раскіданы па розных раенах і таму неаднолькава пацярп. У асобным становішчы знаход. раены Падняпроўя і Падзвіння, дзе фальвар.-паншчын. сіст. да сяр. 17 ст. прывілася слаба. Разарэнне, натур. не спрыяла яе развіц. Аднаўленне фальвар. гаспад. патрабавала ад феад. грашовых укладанняў. З 60-70 гг. 17 ст. пашыр. атрымліваюць арэнда і здача ў залог феад. маенткаў. У др. чвэрці 18 ст. памешчыц. гаспадарка аднаўл. Землеуладальнікі шукалі шляхоў павыш. даходнасці маенткаў. Магнаты пач. выдаваць інструкцыі сваім эканомам. Пач. працэс рацыяналізацыі памешчыц. гаспад. Войны на доўгі час паралізаваў вываз сельскагаспад. прадуктаў за мяжу і падарвалі унутраны гандаль. Буйныя феадалы арыентаваліся на замежны рынак. Сярэд. і дробныя землеулад. прадавалі збожжа у гарадах, мястэчках. Ролю ў памеснай гаспадарцы адыгр. лясныя промыслы.У маентках бел. да сяр. 17 ст. заснав. дробныя прамысловыя прадпрыемствы феад. Гэта прадпрыемствы па здабычы руды і выплаўцы жалеза.

Знач. мела вінакурэнне. Феад. ўжывалі манапольн. права на выкурку і продаж гарэлкі залежнаму ад іх насельніцтву. Больш палавіны даходаў феадалы атрым. ад грашов. аброку, арэнды, заснаван. на выкарыст. сеньяральных правоў. Разарэнне вескі ў пер. пал. 18 ст. выпушала некат. частку феад. Распаўсюдж. меў наем у фальвар. жывелагадоўлі. У гады разарэння сяляне скарач. памеры сваей гаспадаркі. Шляхам упартай працы і абмежав. сваіх патрэб, выкар. часовыя льготы, якія ім вымушаны даваць феад., яны накоплівалі сродкі для вядзення гаспад. Атрымала пашыр. сіст. апрацоўкі пусткаў з долі ўраджаю. Паст. пусткі, якія апрацоўв. сялянамі, замацоўв. за імі ў паст. карыстан. За іх сяляне плацілі грашовы аброк. Пашыр. сіст. прыемных зямель прычын. да змены структуры сялян. надзелу. Ен распаўся на асн. і дадатковую.

У др. чвэрці 18ст. памеры набыло засялен. пустуючых зямель збеглымі сялянамі, якія вяртал. да ранейшых уладальнікаў. Феад. вызвалялі іх на нек. гадоў ад павіннасцей. Ішла расчыстка лясоў. Новыя ворныя ўчасткі браліся на ўлік як “засценкі” і “ворныя маргі”, за карыст. якімі сяляне абклад. грашов. чыншам. У перыяды найбольш. разарэння ў сялян. гаспадар. скарац. колькасць раб. жывелы. Частка сялян. насельн. займалася рамяством – кавальскім, цяслярскім, кравецкім. У асобным становішчы знаход. млынары, руднікі. Гэта або прыгонныя, або свабодныя людзі, якія працав. на прадпрыемствах феад. на падставе дагавору, закл. з ім. Некат. мясц. сяляне мелі свае прадпрыемствы. Яны ўносілі феад. плату за дазвол на промысел. Каб заплаціць чынш селянін павінен прадав. частку прадукцыі сваей гаспадаркі. Вялікая ўдзельная вага грашовай рэнты, наяўнасць сялянс. гандлю спрыялі развіц. маемас. няроўнасці сярод сялян.

У аграр. структуры Бел. пераважалі буныя латыфундыі. Узмацн. магутн. буйн. зямельн. магнатаў. Магнатам належала асн. частка каралеўскіх уладанняў - староствы. У др. пал. 17-пер. пал. 18 ст. выразн. тэндэнцыя да ператвар. старостваў ў спадчын. ўладанні. Выкарыст. практыка пераўступкі старостваў іх трымальнікамі свам наследнікам, што рабілася са згоды караля. Сканцэнтр. у сваіх руках латыфундыі, магнаты занялі незалеж. становішча ў адн. да цэнтр. дзярж. улады і ператвар. ва ўладарн. князеў. З канца 17 ст. рост землеўлад. свецкіх магнатаў замарудзіўся. Ен паралізаваны уцечкай зямлі з іх рук у выніку марнатраўства. Магнаты, якія мелі патрэбу ў вялікіх сумах наяўных грошай, аддавалі маенткі ў залог сярэднешлях. праслойцы. У далейш. яны пераход. ва ўласн. залогатрымальнікаў. У др. пал. 17-пер. пал. 18 ст. рост каталіцк. і уніяцк. царк. землеўлад. Другой крыніцай росту багаццяў каталіц. і уніяц. царквы – захоп зямель, якія належалі раней правасл. царкве.