25, 32. Канстытуцыя 3 мая 1791 г. Другі падзел Рэчы Паспалітай.

Ствараецца рада, якая склад. з караля, 18 сенатараў, 18 дэпут. сейма. Прыняты рашэнні па паляпш. гандля і прававога становішча гаражан, разв. прамысловасці. 3 мая 1791 сейм прыняў Канстытуцыю, якая памяняла дзярж. лад. Увод. наследств. манархія, умацоўв. цэнтр. уласць, ліквід. канфедэрацыі, атмян. Люблін. ўнія, ствар. самаст. правасл. епархія, падчын. канстанціноп. патріарху. Паліт. правы прызнав. за буйнай і сярэд. шляхтай. Палажэнне сялян не змянялася, ў Канстытуцыі правазглаш. апека на німі з боку дзяржавы. Унутры дзяржавы Канстытуцыя 1791 мела праціўнікаў у магнацкай срадзе і сярод мелкай шляхты. 14 мая 1892 у мяс.Тарговіцы створ. канфедырацыя ў абарону каталіц. рэлігіі і ранейшага парадка кір. дзяржавай. Пач. грамад. вайна, у якой кароль далуч. да канфедзератаў і выступіў супраць канстытуцыі. На дапамогу канфедзератам прыйшла рус. армія, якая з дапамогай замеж. багнетаў устан. сваю ўласць. У пач. 1792 межнарод. палаж. РП пахудш. Прускай дыпламатыі удалося дабіцца таго, што РП заняла уражаскую пазіцыю да Расіі. Прусія ішла да змовы з царскім правіцельствам супраць РП. У пач. 1792 Расія заключ. мір з Турцыяй. Згода паміж Расіяй і Прусіяй магчыма на аснове новага падзела РП. Для царызма гэта азн. адказ ад старой сістэмы ператвар. РП у залежную ад няго дзяржаву. Пытанне аб падзеле абмярк. ў пецярбург. правіцельств. кругах 1789-1790. Варожасць Прусіі і Англіі палаж. было такаво, што магчыма чакаць англа-рус. канфлікта.

Збліж. Расіі і Прусіі спрыялі іх агульныя реакцыен. інтарэсы. Царызм і берлінскі двор з ненавесцю сустрак. пад’ем вызваленчай і рэвалюц. барацьбы польск. народа. У ліпені 1792 Екацяр.2 прырвала дыпламат. адн. з Францыяй. Агульны страх паскорылі змову Расіі з Прусіяй. Новы падзел РП павінен аплаціць удзел Прусіі ў падаўл. франц. рэвалюцыі. РП не магла аказаць супраціўл. войскам Екацер. 2 і Фрыдрыха. Апіраючыся на рэвалюц. пад’ем народа, заклюкаючы да аружжа крэпасное сялянства магчыма зберагчы дзяржаву ад замеж. прыгнету. Барацьба за нац. незалеж. перарасці ў аграр. рэвалюцыю. Перспектыва рэвалюцыі пужала рус. царызм, кіраўніцтва патрыетаў. Рэакцыення рэформамі польскія магнаты рыхт. пагібель РП. Ваен. камісія сейма, на чале якой стаяў гетман Браніцкі сабатырывала справу стварэння, здымала з граніц войскі, каб адчыніць фронт іназемным сілам. Правадыры стара-шляхец. партыі змаглі перайці да прамога бунта супраць РП. У Пецярбургу выраб. план ракоша.

На РП уступілі пецярбург. змоўшчыкі і 14 мая 1792 у мяс.Таргавіцэ абвясцілі акт канфедзерацыі, у якім гавор., што канфедзерацыя склад. супраць Канстытуцыі 3 мая. Царскім войскам удалося зламаць супраціўл. польскай арміі. Пад даўленнем варшаўскіх мас, кароль пайшоў на установу спец. суда для разбору спраў аб здрадзе. Суд бездзейнічаў. Кароль Станіслаў Аўг.0 які далуч. да Таргавіцкай канфедэрацыі і прыказ. арміі спыніць супраціўл. З гэтага моманту вайна законч. Варшава занята царск. войскамі. Канстытуцыя 3 мая адмен. Мяшчанства страціла правы. 13 студ. 1293 Расіяй і Прусіяй падпіс. акт др. падзела РП. Прускі пасланік уручыў канцлеру Малахаўскаму ноту з паведамл. аб уступе прускіх войск у РП. 17 чэрв. 1793 у Гродна адчыніліся заседанні апош. сайма РП. 17 авг. сейм ратыфіцыраваў дагавор з Расіяй аб падзеле. 23 вер. 1793 заяўлена аб ратыфікацыі дагавора з Прусіяй. Па 2-му падзелу да Расіі адышлі Беларусія і Правябяр.Укр. Прусія захап. Гданьск, Торунь і частку Вялікай Польшы.

Тадэвуш Касцюшка

Нарад. 4 лют. 1746 у зах. Бел. Адукацыю атрымаў у кадзецкам корпусе і напр. 1770 ва Францыю. 1776 адправіўся за акеян, дзе прымаў удзел у вызвален. барацьбе амерык. калоній супраць Англіі. 7 г. біўся ў радах амерыкан. арміі. Вайну за незалеж. ЗША скончыў як генерал і паўкаводзец. Дапамагаў нарадж. маладой бурж. рэспублікі. 1784 звярн. на радзіму. Рэакцыен. кіраўнікі РП баяліся яго дэмакрат. пераконван. Асудзіўшы палітыку дзяржаў-захопнікаў, акт паўстання гаворыў аб тым, што жыхары Кракаўск. ваяводства аб’ядноўвалі свае сілы для таго, как ізгнаць з РП замежные войска. Галоўны начальнік - Касцюшка. Пры ім ствар. Вышэйшы нац. савет. Члены савета прызнач. начальнікам паўстання. У функцыі савета: фінансы, закуп аружжа, вясці замежныя зносіны. Для правядзен. ў жыцце указаній начальніка і савета створана выканаўчая камісія Кракаўск. ваяводства. Разборам спраў аб здрадзе павінен займацца спец. крымінальн. суд. Выдаў маніфесты, якія звернуты да войска, населення, духавенства і жанчын. Хацеў дыпламат. шляхам забяспеч. нейтралітэт Аўстрыі. Уступіў у снашэнне з Вэбэрам і абяцаў яму, што паўстанцы не будуць парушаць межы. Кіраўніцтва паўстан. імкнул. вярнуць РП укр. і бел. землі, саедыніўшыся з Расіяй.