
- •Пәннің оқу бағдарламасы – syllabus
- •Оқытушылар туралы мәліметтер:
- •1.2 Пән туралы мәліметтер:
- •Оқу жоспарының көшірмесі
- •1.6. Пәннің мақсаттары мен міндеттері
- •1.7. Пәнді оқытудың міндеті:
- •1.8.Тапсырмалардың түрлері және оларды орындау мерзімі
- •1.9. Тапсырмаларды орындауға ұсынылатын әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер:
- •Қосымша әдебиеттер:
- •1.10. Студенттердің білімін бағалау жүйесі
- •Аралық аттестацияға арналған сұрақтар
- •1.11 Курстың саясаты мен процедурасы
- •2. Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •Қазақ елінің тарихы
- •XX ғасырдың I жартысындағы тарихи-әлеуметтік жағдай
- •Көптік жалғаулары (Множественные окончания)
- •Қазақстан – Ұлы Отан соғысында
- •Хх ғасырдың іі жартысындағы Қазақстан
- •Етістіктің өткен шақ категориясы ( Категория глагола прошедшего времени)
- •Етістіктің осы шақ категориясы (Категория настоящего времени глагола)
- •Қазақ тіліндегі модаль сөздер (Модальные слова в казахском языке)
- •Қазақ елінің хандары
- •Үш жүздің басын біріктірген хан – Абылай
- •Етістік (Глагол)
- •Етістік тудыратын жұрнақтар (Словообразующие суффиксы глаголов)
- •Көмекші есімдер (Служебные имена)
- •Кіші жүз әскерінің
- •Жіктік жалғаулары (Личные окончания)
- •Септік жалғаулары (Падежные окончания)
- •2 Апта. 6-тәжірибелік сабақ
- •Қазақ хандығының негізін
- •Тәуелдік категориясы (Категория притяжательности)
- •Тәуелдік екі түрлі болады:
- •1. Оңаша тәуелдену; 2. Ортақ тәуелдену.
- •Тәуелдену (Образование формы притяжательности) Оңаша тәуелдену (Формы личной притяжательности)
- •Қазақ халқының көсемдері
- •Етістіктің рай категориясы (Категория наклонения глагола)
- •Қазақ халқының атақты шешені – Қаз дауысты Қазыбек би (1667 – 1764)
- •Қалау рай (Желательное наклонение)
- •Бұйрық рай (Повелительное наклонение)
- •3 Апта. 9-тәжірибелік сабақ
- •Әйтеке би (1683-1722) Бас басыңа би болсаң,
- •Қазақ тіліндегі сөздердің орын тәртібі (Порядок слов в казахском языке)
- •Қазақ халқының шешендік өнері
- •Ел қорғаны – батырлар. Ел қорғаған – ер бабам
- •Халық батыры – Қабанбай (1703-1781)
- •Сын есім (Имя прилагательное)
- •Жоңғар басқыншылығында даңқы шыққан батыр – Райымбек (1705-?)
- •Сапалық сын есімдер (Качественные прилагательные)
- •Кеңес Одағының батыры, Халық қаһарманы – Бауыржан Момышұлы (1910-1982)
- •Дауыссыз дыбыстардың үндесуі, дыбыс үндестігі (Ассимиляция)
- •Ілгерінді ықпал
- •Ұлы ғалым, ойшыл – Әбу Насыр әл-Фараби
- •Түркі халқының ұлы ақыны, діни поэзияның негізін салушы – Қожа Ахмет Яссауи ( ?-1166)
- •Тұрлаусыз мүшелер Анықтауыш (Определение)
- •Қазақ хандықтарының тарихнамасы – Мұхаммед Хайдар Дулати (1499-1551)
- •Хх ғасырдың басындағы алты алаштың арыстары
- •Ахмет Байтұрсынов – қазақ тілі мен әдебиеттану ғылымының негізін салушы, ірі тюрколог (1873-1973)
- •Толықтауыш (Дополнение)
- •Ұланым, қорғаным, сен Алаш! Жолыңа құрбандық, мал мен бас,
- •( Ж. Аймауытов)
- •Ашық буын (Открытый слог)
- •Тұйық буын (Полузакрытый слог)
- •Бітеу буын (Закрытый слог)
- •Қазақ хандығының бірінші астанасы – Түркістан қаласы
- •Есептік, болжалдық, бөлшектік сан есімдері
- •Ұлы Жібек жолында орналасқан ортағасырлық ірі қалалардың бірі – Отырар
- •Дауыссыз дыбыстар (Согласные звуки )
- •1. Қатаң дауыссыздары:
- •2. Ұяң дауыссыздары:
- •3. Үнді дауыссыздары:
- •Дауысты дыбыстардың бөлінуі (Классификация гласных звуков)
- •Алматы – ғылымның, мәдениеттің орталығы, Қазақстан Республикасының оңтүстік астанасы
- •Кеңес заманындағы ғылым мен техниканың дамуына үлес қосқан ғалымдар
- •Көсемше (Деепричастие)
- •Қаныш Сәтбаев – ғалым-геолог
- •Есімше, оның жасалу жолдары
- •6. Мақал-мәтелдерді жаттап, олардың мағынасын түсіндіріңіздер. Есімшенің жұрнақтарын ажыратыңыздар.
- •7. Төмендегі сөздерге берілген жұрнақтарды қосып жазып, есімше жасаңыздар.
- •Мемлекет және қоғам қайраткері, академик –
- •Етіс категориясы
- •Ортақ, ырықсыз етіс категориялары
- •Ұстазым Ақжан әл-Машанидың 100 жылдық мерейтойына арнау
- •Аймағанбетұлы Байқоңыров (1912-1980)
- •Қазақстанның мәдениеті, өнері, спорты
- •Қазақ халқының ұлттық музыкалық дәстүрі
- •Күшейтпелі шырай (Усилительная степень)
- •Асырмалы шырай (Превосходная степень)
- •Абай атындағы Қазақ мемлекеттік Академиялық опера және балет театры
- •Есімдік (Жіктеу, белгісіздік)
- •Бауырлар
- •Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы
- •Қ.И.Сәтбаев және Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің тарих беттерінен: ізденістер мен жетістіктер
- •Тұйық етістік (Инфинитив)
- •Салт және сабақты етістіктер (Непереходные и переходные глаголы)
- •ҚазҰту – бүгінде ғылым мен білімнің бірегей орталығы
- •Тарих беттерінен: Әшір Бүркітбаев – тұңғыш ректор. ҚазҰту ректорлары. Ә.Ермеков – халықтың қалаулы ұлы
- •Еліктеуіш сөздер (Подражательные слова)
- •Ермеков Әлімхан Әбеуұлы – халықтың қалаулы ұлы
- •Үстеу. Үстеудің түрлері
- •Мезгіл үстеулері (Наречия времени)
- •Күшейткіш үстеулері (Наречия усилительные)
- •«Тәуелсіздік», «Қазақ елі» монументтері, «Тәуелсіздік таңы» ескерткіші
- •Мекен, мақсат, себеп-салдар үстеулері
- •1. Мекен үстеулері: 2. Себеп-салдар үстеулері:
- •3. Мақсат үстеулері: 4. Сын-бейне үстеулері:
- •Желтоқсан шындығын ашқан халық жанашыры – Мұхтар Шаханов
- •Халық қаһарманы – Қайрат Рысқұлбеков
- •Нұрсұлтан Назарбаев – Қазақстанның тұңғыш Президенті
- •1. Топтау үстеуі: 2. Мөлшер үстеуі:
- •Өркениетке өрлеу жолында
- •Қазақстанның мәдени және табиғи ескерткіштері. «Алтын адам»
- •Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем
- •Елдің де, тілдің де тірегі – жастар. Намыс туын желбіретуге жол ашқан да – жастар
- •Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем
- •1. Қимыл-сын бағыныңқылы: 2. Себеп бағыныңқылы:
- •1. Қарсылықты бағыныңқылы 2. Шартты бағыныңқылы
- •Қазақстанның экологиялық мәселелері
- •Қазақстандағы экологиялық аймақтар. Әлемдік экологиялық проблемалар
- •Ыңғайлас жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер
- •Әлемдік экологиялық проблемалар
- •Себеп-салдар жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер
- •Тазалықты
- •Бейбітшілікті
- •Даналықты
- •Қазіргі экологиялық жағдайлар. Арал экологиясы. Алматы қаласының экологиясы
- •Қарсылықты жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер
- •1. Қарсылықты салалас : 2. Кезектес салалас:
- •3. Ыңғайлас салалас: 4. Себеп- салдар салалас:
- •1. Ыңғайлас
- •Салалас
- •Құрмалас
- •Сөйлемдердің
- •Түрлері:
- •2.Қарсылықты
- •3. Кезектес
- •4. Себеп-салдар
- •Салалас
- •Құрмалас
- •Сөйлемдердің
- •Түрлері:
- •5. Талғаулықты
- •5. Талғаулықты
- •Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлемдер
- •Бала тәрбиесіндегі халық даналығы, салт-дәстүрлер. Ораза, құрбан айттарының тәрбиелік мәні
- •Ораза, құрбан айттарының тәрбиелік мәні
- •III. Аралық бақылау жұмысы.
- •20. Жауын жер жастандырып, өз халқының жауынгерлерін жеңіске
- •21. Кеңес Одағының батыры, Халық қаһарманы – б. Момышұлы
- •27. Әлихан Бөкейханов бүкіл өзінің өмірін неге арнады?
- •29. Ортағасырлық ірі Отырар қаласына қандай баға, несі үшін
- •30. Ұлы м. Әуезовтің әдеби, ғылыми мұрасының алтын екі діңгегі
- •Өздік бақылау жұмыстарының жауаптары:
1. Мекен үстеулері: 2. Себеп-салдар үстеулері:
а) амалсыздан үйіне кетті а) қыстыгүні қайтады
ә) қасақана істеген ә) босқа барыпты
б) қолма-қол тапсырды б) емін-еркін сөйледі
в) алға қадам басты в) таңсәріде тұрды
г) әрең бара жатыр г) аз-аздап алды
3. Мақсат үстеулері: 4. Сын-бейне үстеулері:
а) ілгері жүрді а) екеулеп көтерді
ә) қасақана істеді ә) кешке келеді
б) сырттан кірді б) дереу кетіп қалды
в) ала жаздай дайындалды в) мейлінше ұқыпты
г) әншейін айтыпты г) төмен түсші
429-тапсырма. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып, себеп-салдар үстеулерін табыңыздар.
Студенты зря поднялись наверх. Мама вынуждено встала рано утром. Азамат ничего не делает просто так. Сначала они пошли в магазин. Попусту не трать время. Иди назад.
430-тапсырма. Мақсат үстеулерімен сөйлемдер құрастырыңыздар.
Әдейілеп, біле тұра, қасақана, әдейі, жорта, көре тұра.
431-тапсырма. Себеп-салдар, мекен, мақсат үстеулері қандай сұрақтарға жауап береді? Жауаптарыңызда көрсетілген торларға толтырыңыздар.
432-тапсырма. «Қазақ елі» монументінің мазмұнымен танысып, түсінгендеріңізді айтып беріңіздер.
«Қ а з а қ е л і» м о н у м е н т і
Авторы – Мұхтар Холдарбеков; Аймағы – Астана; Айдары – Архитектура ескерткіштері; Мазмұны – Бұл кешен – егемендік пен тәуелсіздіктің, еркіндік пен теңдіктің туын көтерген Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегі.
«Қазақ елі» монументі – ержүрек ата-бабамыз, жасампаз аға буын, жарқын болашаққа көз тіккен жастар, қазақ елінің Тәуелсіздігі мен оның тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев бейнеленген – бірегей тарихи композиция. Мәдени кешеннің 91 метрлік биіктігі Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізген 1991 жылды білдіреді. Оның жоғарғы жағында – қазақстандықтардың бұдан әрі дамуына және гүлденуіне ұмтылысын білдіретін – Самұрық құсы, ал іргесінде қазақ жері мен қазақ халқының кешегі, бүгінгі және жарқын келешегі жайында сыр шертетін төрт бедер-бейне көрсетілген.
Монументтің алып жатқан жалпы аумағы 5 гектар, ал оған қосымша жанасып жатқан жердің көлемі 11 гектарды құрайды. Аумақ – елдегі ұлтаралық татулықты, ниеттердің тазалығын көрсету үшін толығымен ақ мәрмәрмен көмкерілген.
Бедер-бейнелік композициясының қақ ортасында Қазақстан тәуелсіздігінің символы – оның Бірінші Президенті Н.Назарбаевтың Конституцияның үстіне қолын қойып, ант беріп тұрған сәті және халық көрсетілген. «Халық және Президент» деп аталатын бұл бедер-бейне – тәуелсіз, демократиялық елімізде заңның үстемдік құратынын айғақтайды.
Монументтің оң жағына салынған «Қаһармандық» бедер-бейнесінде – Отанын қорғаған қазақ халқының ерліктерін, айбынды күш-жігерін, жауынгерлер мен сарбаздардың ат үстіндегі жорықтарын көруге болады. Батыс жақ бетте орналастырылған «Жасампаздық» бедер-бейнесінде халқымыздың көшпелі дәуірден ғарышқа ұшқанға дейінгі жолы суреттелген. Ол металлург пен мұнайшының, инженер мен диқаншы, құрылысшы мен ғарышкердің бейнелері арқылы мемлекеттің қуатын көрсетуге ұмтылған.
Шығыс жағында орналасқан «Болашақ» бедер-бейнесі – тәуелсіз елде өсіп, өз тағдырларын өздері жасап, ғылымда, мәдениетте, спортта үлкен жетістіктерге жетіп келе жатқан қазақстандық жастардың көңілді шақтары нақышталған.
Композиция идеясының негізгі түйіні – «Мыңжылдық» аллеясының бастапқы нүктесіне қоладан құйылып орнатылған «Бірлік» көп бейнелі мүсіндік тобында жасалған. Мұнда – ауызбірлікті сақтай отырып, өз тәуелсіздіктерін қорғап қалуға, уақыттың қиын-қыстау кезеңдерін жеңуге дайын батыл да, рухани мықты халықтың шаттанған күйі көрсетілген.
Сөздік:
бейне – облик; образ; отображение; символ; тип
айбынды – величавый; величественный; бравый; внушительный; храбрый
айбынды ер – бравый мужчина
сарбаз – воин; боец; солдат
қаһармандық – героизм; героический; подвиг, отвага
жасампаздық – созидательность; изобретательность; живучесть
433-тапсырма. Мәтінге сұрақ-жауап (сұхбат) құрастырып, оны рөлге бөліп оқыңыздар.
– Монументтің орталық барельефі қалай аталады және одан кімнің
бейнесін көруге болады?
Орталық барельеф – «Халық және Президент» деп аталады. Онда Қазақстанның Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев пен оның сыртындағы халықтың бейнесі көрінеді.
434-тапсырма. Сөздерді мағыналарына қарай іріктеп, сәйкестендіріп, сөз тіркестерін көрсетілген жолдарға толтырыңыздар.
1. сырттан 2. амалсыздан 3. көзбе-көз 4. әдейі 5. өте
6 7. ертемен 8. керемет 9. асыға 10. бекерге |
а) істеді ә) қызық б) алды в) кетеді г) әдемі ғ) сөйледі д) алды е) айтыппын ж) сөйлесті з) келді |
1. .................................. 2. ................................... 3. ................................... 4. ................................... 5. ................................... 6. ................................... 7. ................................... 8. ................................... 9. ................................... 10. ................................. |
435-тапсырма. Себеп-салдар үстеулерімен сөйлемдер құрастырыңыздар.
Лажсыздан, бекерге, тектен-текке, амалсыздан, босқа, текке, шарасыздан, құр босқа, жоққа, әншейін.
436-тапсырма. Өлең жолдарынан үстеулерді тауып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
Тілекті бүгін хақтың берген күні,
Көл дария көздің жасын көрген күні,
Талайдың тіршіліктен қол сермеген,
Қайғысын тас-талқан ғып бөлген күні.
Жолында Ырғыз, Шалқар, Жаманқала,
Жоғары біз жатайық жолын алып,
Қостанай, Атбасар мен Ақмешіттің ...
Біреудің шөбін ұрлап қара басқыр!
Соншама не көрді екен, құдай ұрған?
Білмеді не айтарын жазған ұры,
Ұялып, текке қарап тұрды құры.
437-тапсырма. Қазақтың біртуар ұлы, халық жанашыры Мұхтар Шахановтың Желтоқсан көтерілісіндегі ұлтжандылығынан сыр шертейік. Сонау 1986 жылдағы ызғарлы күндер туралы әңгімелеп беріңіздер.