- •Билет №1
- •1.Экология туралы ұғым, экологияның негізгі бөлімдері. Экологияның басқа ғылымдармен өзара байланысы.
- •2.Демэкология деген не?
- •3.Ауыл шаруашылығының экожүйелерге тигізетін кері әсері (ауыл шаруашылығының алты проблемасы).
- •3. Ауыл шаруашылығының экожүйелерге жағымсыз әсері келесіден көрінеді:
- •Билет №2
- •1.Экологияның мақсаттары, міндеттері мен әдістері. Экологияның практикалық маңызы.
- •3.Қоршаған ортаның физикалық ластануы.
- •Билет №3
- •1.Экологиялық факторлар ұғымы және олардың жіктелуі.
- •2.Рим клубы қашан және не үшін құрылды.
- •Билет №4
- •1.Аутэкология деген не?
- •2.Экологиялық оптимистер. Оптимистер мемлекет тарапынан қандай бақылау түрін талап етті.
- •3.Биосфера тұжырымдамасын құру.
- •Билет №5
- •1.Қоршаған ортаның абиотикалық факторларын сипаттаңыз.
- •2.«Көшетхана эффектісі»: ұғымы, пайда болу себептері, қоршаған ортаға әсер етуі, шешу жолдары, проблемалары.
- •3.Фаунаны қоңсыластыру. Қоңсыластырудың үш себебі.
- •Билет №6
- •1.Сыртқы және ішкі экологиялық факторларды сипаттаңыз.
- •2.Адамның экологиялық жүйеде алатын орны.
- •3.Ноосфера туралы ілім. Бұл ұғымның пайда болуына қандай ғылымдар үлесін қосты. Коэволюция дегеніміз не
- •Билет №7
- •1.В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі.
- •2.Табиғатты қорғау. Табиғатты қорғаудың екі принциптік аспектілері. Әр аспектің міндеттері.
- •3.Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе деген не?
- •Билет №8
- •1.Экологиялық зиян деген не? Экологиялық зиянның түрлері.
- •2.«Тұрақты даму» ұғымының пайда болу тарихы.
- •3.«Ақпараттық қоғам». Биотехнологияның дамуы. Ғарыш құралдары мен технологияларын қатыстыру.
- •Билет №9
- •1.Қоршаған ортаның биотикалық факторларын сипаттаңыз.
- •2.Гидротехникалық құрылыстарға не жатады. Гидротехникалық құрылыстар су экожүйесіне қандай кері әсерлерді тигізеді.
- •Билет №10
- •1.Шелфордтың төзімділік заңы. Төзімділік диапазоны?
- •2.Экологиялық пессимисттер. Пессимисттер мемлекет тарапынан қандай бақылау түрін талап етті.
- •Билет №11
- •1.Қоршаған ортаның химиялық ластануы.
- •2.Популяция деген не?
- •Билет №12
- •1.Ортаның экологиялық сыйымдылығы.
- •2.Қр тұрақты дамуын қамтамасыз ету: тұрақты даму тұжырымдамасы.
- •3.Атмосфераның ластану көздері. Атмосфераны ластаушылардың зиянды әсері.
- •Билет №13
- •1.Антропогенді фактордың әсер етуінің өзгеше ерекшеліктері.
- •2.Қышқыл жаңбыр: ұғымы, пайда болу себептері, қоршаған ортаға әсер етуі, шешу жолдары, проблемалары.
- •3.Рк бірінші баяндамасы, авторы кім, қай жылы жасалынды. Келесі ұғымдарға түсініктеме беріңіздер: шаруашылық даму, табиғи ресурс, экологиялық және экономикалық тұрақтылық.
- •Билет №14
- •1.Императивті факторларды және әсер ету факторларын сипаттаңыз
- •2.Топырақтың ластануы: ұғымы, пайда болу себептері. Топырақтың ластануымен күресу шаралары.
- •3.Стенобионттық және эврибионттық организмдер.
- •Билет №15
- •1.Синэкология деген не?
- •2.Қазіргі заманғы биосфераның ерекшеліктері. Өндірістің және қоршаған ортаға жүктеменің өсуі.
- •3.Өнеркәсіптік жерлерді қайта құңарландыру. Қайта құңарландырудың екі кезеңі. Қайта құңарландыру қалай іске асырылады, бұзылған жерлерге жабылатын әрбір қабаттың рөлі қандай.
- •Билет №16
- •1.Организмдердің тіршілік әрекетіндегі негізгі абиотикалық факторлардың экологиялық маңызы.
- •2.Топырақ эрозиясы: ұғымы, түрлері, пайда болу себептері. Топырақ эрозиясымен күресу шаралары.
- •Билет №17
- •1.Биогеоценоз компоненттері.
- •2.Экологиялық факторлар ұғымы және олардың жіктелуі
- •3.Популяция санын реттеу: мақсаттары, міндеттері, әдістері, маңызы.
- •Билет №18
- •1.Экология туралы ұғым, экологияның негізгі бөлімдері. Экологияның басқа ғылымдармен өзара байланысы.
- •2.Биоценоздың қоректік құрылымы (продуценттер, консументтер, редуценттер).
- •3.Қазіргі заманның жаһандық экологиялық проблемалары, олардың пайда болу себептері және салдары.
- •Билет №19
- •1.Экологияның мақсаттары, міндеттері мен әдістері. Экологияның практикалық маңызы.
- •2.Қоршаған ортаның химиялық ластануының экология-генетикалық салдары.
- •3.Өнеркәсіпті қарқындатумен байланысты экологиялық проблемалар.
- •Билет №20
- •1.Популяцияның кеңістіктік орналасуы және оның сипаты: кездейсоқ, біркелкі және топтық.
- •2.Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе деген не?
- •Билет №21
- •1.Тұрақты даму деңгейлері: жергілікті, өңірлік, ұлттық, мемлекетаралық, жаһандық. Әрбір деңгейде тұрақты даму мүмкіндіктерін анықтайтын факторлар.
- •2.Қоршаған ортаның биологиялық ластануы.
- •3.Жердің озон қабаты: ұғымы, маңызы, проблемалары, проблеманы шешу жолдары.
- •Билет №22
- •1.Либих минимумы заңы.
- •2.Популяцияның динамикалық сипаттамалары: популяцияның тууы, өлімі, популяцияның тірі қалу қисықтары, популяцияның өсу жылдамдығы.
- •3.Табиғи ресурстарды жіктеу: сарқылатын, сарқылмайтын, қалпына келетін, қалпына келтірілмейтін.
- •Билет №23
- •1.Аутэкология деген не?
- •2.Шелфордтың төзімділік заңы. Төзімділік диапазоны?
- •Билет №24
- •1.Тұрақты даму факторлары: экологиялық, экономикалық, әлеуметтік.
- •2.Жаһандық экологиялық проблемаларды шешу жолдары.
- •3.Қоршаған ортаның физикалық ластануының экология-генетикалық салдары.
- •2.Билет 10 там
- •Билет №25
- •1.Қорық аумақтары қоршаған ортаны қорғау түрлерінің бірі ретінде.
- •2.Қр маңызды экологиялық проблемаларын атаңыз.
- •3.Топырақтың ластануы: ұғымы, пайда болу себептері. Топырақтың ластануымен күресу шаралары.
- •Билет №26
- •1.Тұмша ұғымы, тұмшаның пайда болу себептері, тұмшаның тірі организмдерге әсер етуі, проблеманы шешу жолдары.
- •2.Ауыл шаруашылығын қарқындатумен байланысты экологиялық проблемалар.
- •3.Қоршаған ортаның физикалық ластануы.
- •Билет №27
- •1.Экология туралы ұғым, экологияның негізгі бөлімдері. Экологияның басқа ғылымдармен өзара байланысы.
- •2.Экожүйенің табиғи дамуы: бірінші реттік және екінші реттік сукцессия.
- •3.В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі.
- •Билет №28
- •Билет №29
- •Демэкология деген не?
- •Билет №40
- •Антропогенді фактордың әсер етуінің өзгеше ерекшеліктері.
Билет №15
1.Синэкология деген не?
2.Қазіргі заманғы биосфераның ерекшеліктері. Өндірістің және қоршаған ортаға жүктеменің өсуі.
3.Өнеркәсіптік жерлерді қайта құңарландыру. Қайта құңарландырудың екі кезеңі. Қайта құңарландыру қалай іске асырылады, бұзылған жерлерге жабылатын әрбір қабаттың рөлі қандай.
1. Синэкология организмдердің тіршілік жағдайларын , өзара және қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасын зерттейді. Синэкология экожүйелердің шекараларын салумен айналысады, сондықтан оны биогеноценологиялық экология деп те атайды. Табиғатта әртүрлі популяциялар бірігіп ірі бірлестіктерді немесе қауымдастықтарды құрайды. Синэкологиядағы «син» деген сөздің өзі «бірге», яғни бірлесіп, қауымдасып тіршілік ету деген мағынаны білдіреді. Қауымдастықдегеніміз белгілі ареалда мекендейтін , әртүрлі түрлерден құралған, тірі организмдер жиынтығы.
2. «Тірі заттар»-биосфераның негізі, бірақ аз ғана бөлімін құрайды. Тірі заттардың ең жоғарғы орта өзгерткіш іс әрекетіне байланысты, негізгі ерекшеліктеріне келесілер жатады:
1.Барлық еркін кеңістікті тез меңгеру қабілеттілігі. Берілген қасиет бойынша В. И. Вернадский келесідей қортындыға келді, яғни белгілі геологиялық кезеңдер үшін тірі заттардың саны тұрақты болды.
2.Қозғалыстың белсенділігі.
3.Тіршілік кезіндегі тұрақтылық және өлгеннен кейін тез арада ыдырау.
4.Әртүрлі жағдайларға жоғарғы бейімделушілік қабілеттілігі (адаптация).
5.Реакция жүруінің ең жоғарғы жылдамдығы.
6.Тірі заттардың жаңаруының жоғарғы жылдамдығы.
Орташа жанару биосфера үшін-8 жыл.Құрлық үшін-14 жыл.Мұхит үшін-33 күн.Тірі заттардың орта өзгерткіш қызметтері:
1) Энергетикалық: екі биогеохимиялық принциптен тұрады. 1-принцип: биосферада геохимиялық биогендік энергияны көп мөлшерде жұмсау.2-принцип: өз тіршілігінде геохимиялық энергияны көбейте алатын ағзалар эволюция процесінде тіршілігін сақтап қалады.
2) Газдық: белгілі мекен ету ортаның ауа құрамын атмосферасын өзгерту мен тұрақы ұстау қабілеттілігі.
3) Тотығу-тотықсыздану функциясы: тірі заттардың ықпалынан ортаны О2 байытуға байланысты тотығу процесі, сондай-ақ, О2 жетіспеген кезде органикалық заттардың ыдырауына байланысты жүретін тотықсыздану процесі.
4) Концентрациялық- шашыранды химиялық элементтерді өз денесінде ағзаның шоғырландыру қабілеттілігі.
5) Деструктивтік-органикалық заттар қалдығы мен «косный» заттардың ағзалармен және олардың тіршілік әрекетінің өнімдерімен құлдырату немесе бұзылуы (деструкторларға-саңырауқұлақтар мен бактериялар жатады).
6) Транспорттық –ағзаның белсенді қозғалыс формасы нәтижесінде заттар мен энергияның тасымалдануы.
7) Ортаөзгерткіштік- бұл функция шамалы мөлшерде интрегративтік функция болып табылады.
8) Информациялық.
3. Экожүйелерді бағытталған түрде құру міндеттері өнеркәсіптік пайдаланудан шыққан жерлерді (карьерлер, шұңқырлар, топырақ қабатын жоғалтқан учаскелер, бос тау жынысы үйінділері және т.с.с.) екінші реттік игерген кезде айқындалады. Мұндай жерлерді қалпына келтіру үшін техникалық және биологиялық қайта құнарландыру қолданылады. Көптеген жағдайларда жұмыстарды мынадан бастайды: бұзылған жерлерді өсімдіктердің тамырлық жүйелері аймағын алғашқы тау жынысымен байланыстан бөлетін балшықты құрам қабатымен жабады. Бұл қабаттың үстінде топырақ горизонты – көбінесе «дайын түрінде» көршілес аумақтардан топырақты тасымалдау жолымен құрылады. Кейінгі міндет – фитоценозды құру – берілген қайта құнарландырылатын аумақтың мақсаттық тағайындалуынан және оларды өсіру технологиясын әзірлеуден шешіледі және өсімдіктердің түрлік құрамын іріктеуге арналған экологиялық амалға негізделеді.