- •Марфемная структура слова: агульная характарыстыка.
- •Марфалогія: тэрмін і паняцце. Аб’ект лінгвістычнай марфалогіі.
- •Марфеміка:тэрмін і паняцце. Падраздзелы марфемікі.
- •Марфалагічны ўзровень мовы і яго адзінкі. Марфема і фанема. Марфема і слова.
- •Марфема і морф як асноўныя паняцці марфемікі.
- •Правілы ідэнтыфікацыі марфем. Аламорфы і варыянты марфемы.
- •Лагічныя падставы класіфікацыі марфем. Класіфікацыя марфем паводле функцыі і месца ў складзе словаформы.
- •Класіфікацыя афіксальных марфем паводле значэння. Працэдура выяўлення граматычных і неграматычных значэнняў як падстава для размежавання словазменных і словаўтваральных афіксаў.
- •Працэдура выяўлення сінтаксічных і несінтаксічных значэнняў як падстава для размежавання словазменных і словаўтваральных афіксаў.
- •Разнавіднасці словазменных і словаўтваральных марфем (агульная характарыстыка): флексія, прэфікс, постфікс, конфікс.
- •Класіфікацыя марфем паводле паходжання.
- •Корань слова: функцыя, значэнне, структура.
- •Свабодныя і звязаныя карані.
- •Канчатак (флексія) як спецыфічная афіксальная марфема. Структура канчатка. Цяжкія выпадкі вылучэння канчатка.
- •Прыстаўка (прэфікс): функцыя і структура. Адметныя рысы словаўтварэння з дапамогай прыставак.
- •Суфікс: тэрмін і паняцце. Суфікс і прыстаўка. Суфікс і канчатак. Функцыя і структура суфікса.
- •Афіксоіды: тэрмін і паняцце.
- •Віды афіксоідаў: прэфіксоіды і суфіксоіды.
- •Афіксоід як лінгвістычная праблема.
- •Паняцце нулявой марфемы. Нулявая флексія. Праблема нулявой прыстаўкі.
- •Нулявы суфікс: падставы, паводле якіх адбываецца выдзяленне нулявых суфіксаў; сфера функцыянавання нулявых суфіксаў.
- •Постфікс: тэрмін і паняцце. Паходжанне постфіксаў. Постфіксы і суфіксы. Постфіксы і прыстаўкі.
- •Конфікс (цыркумфікс): тэрмін і паняцце. Конфікс як лінгвістычная праблема.
- •Інтэрфікс: тэрмін і паняцце. Разнавіднасці інтэрфіксаў.
- •Інтэрфіксы ў структуры складаных словаформ.
- •Інтэрфіксы паміж утваральнай ановай (коранем) і словаўтваральным суфіксам.
- •Інтэрфікс як лінгвістычная праблема.
- •Гістарычныя змены ў марфемнай структуры слова. Спрашчэнне як гістарычны працэс. Прычыны спрашчэння.
- •Перараскладанне як гістарычны працэс. Прычыны і вынікі перараскладання.
- •Ускладненне як гістарычны працэс. Прычыны і вынікі ўскладнення.
- •Аснова слова. Тыпы асноў.
- •32.Словаўтварэнне: тэрмін і паняцце. Сінхроннае і дыяхранічнае словаўтварэнне. Утваральная і вытворная аснова ў дыяхранічным і сінхронным аспектах.
- •33.Прынцыповае адрозненне вытворных і невытворных слоў. Вытворныя словы ў аспекце семантыкі.
- •34.Словаўтваральны аналіз слова: задачы і прыёмы.
- •35.Словаўтваральны і марфемны аналіз слова: задачы, прыёмы правядзення, вынікі. Паняцце этымалагічнага аналізу слова.
- •38.Прадуктыўныя, малапрадуктыўныя і непрадуктыўныя сродкі марфалагічнага словаўтварэння.
Прыстаўка (прэфікс): функцыя і структура. Адметныя рысы словаўтварэння з дапамогай прыставак.
Прэфікс,або прыстаўка – гэта афіксальныя, або службовыя марфемы, якія ўжываюцца перад каранём і надаюць словам новае лексічнае, або граматычнае значэнне слова(горад-прыгарад; цікавы-нецікавы; пісаць-спісаць). Прыстаўкі могуць мець як словаўтваральнае, так і граматычнае значэнне. У інш.выпадку – афіксамі словазмянення.Граматычнае значэнне прыставак выяўляецца, напрыклад у формах найвышэйшай ступені параўнання прыметнікаў і прыслоўяў(НАЙлепшы,НАЙхучэйшы, а таксама ў формах трывання дзеяслова). На гэтай падставе,многія вучоныя праводзяць падзел прыставак на словаўтвар. і формаўтвар. і да апошніх якраз адносяць тыя прыстаўкі, якія ўтвараюць формы вышэйшай ступені параўнанняпрыметнікаў і прыслоўяў, а таксама граматычныя формы трывання дзеяслова. Аднак прыстаўкі змяняючы граматычнае значэнне слова адначасова пэўным чынам уплываюць і на яго лекс. семантыку.Напрыклад: прыставачны дзеяслоў “спісаць” адрозніваецца ад безпрыставачнага “пісаць” не толькі тым, што мае граатычнае значэнне закончанага трывання. Але і сваім лексічным значэннем: пісаць-“наносіць пэўныя графічныя знакі на нейкі матэрыял для перадачы тэксту ”, а спісаць-“перанесці пры дапамозе пэўных графічных знакаў тэкст з аднаго матэрыялу на іншы”,таму зараз многія лінгвісты разглядаюць прыстаўку выключна як словаўтвар. афіксы.
З боку фанемнага складу прыстаўкі бываюць: - аднафанемныя(а: А-маральны; у: У-біць); - поліфанемныя(складаюцца з некалькіх фанем, у некатор.выпадках з 6: па-,пры-,неда-,перад-,псеўда-). Заканчвацца прыстаўкі могуць на галосную (адкрытая),на зычную фанему(закрытая).Некаторыя прыстаўкі маюць як адкрытыя, так і закрытыя морфы – рэпрэзентанты: РАЗліць-РАЗАрваць, Дэмабілізаваць-ДЭЗінфармаваць. У структуры слова могуць ужывацца некалькі прыставак, 2 або нават 3 : на-з-біраць; па-на-вы-дзінаць.
Утварэнне новых слоў пры дапамозе прыставак вызнач. адметнымі рысамі:
-у адрозненні ад суфіксаў,прыстаўкі далучаюцца не да асновы слова,а да цэлага слова.Заўвага: маюцца на ўвазе толькі тыя выпадкі, калі прыстаўка выступае адзіным словаўтваральным сродкам(дзед-прадзед; законны-беззаконны; гарадскі-негарадскі; рабіць-зрабіць)
-далучэнне прыставак да цэлых слоў не змяняе часцінамоўныя прыналежнасці гэтых слоў. Гэта значыць, што пры дапамозе прыставак могуць быць утвораны словы толькі той часціны мовы, даякой належаць утваральныя словы: ад назоўніка-назоўнік ,ад дзеяслова-дзеяслоў,ад прым-прым . і г.д.(пісаць-Напісаць,ПЕРАпісаць,Спісаць; ваенны-Даваенны, АНТЫваенны;парадак-БЕЗпарадак,НЕпарадак). У суч. бел. мове такой прыстаўкі, якая сама па сабе, без выкарыстання іншых афіксальных марфем можа і ўтвар. слова іншай часціны мовы ў параўнанні з часцінамі мовы зыходнага слова.Словы іншай часціны мовы ў параўнанні з зыходным словам могуць быць утвораны толькі тады, калі прыстаўка ў словаўтвар. працэсе “дзейнічае” разам з інш. афіксамі, нават матэрыяльна невыражаным(стол-НАстольная). Найшырэй прыстаўкі выкарыст. для ўтварэння дзеяслова. У сферы іншых часцін мовы пыставачнае словаўтварэнне не так пашырана.