- •6.Асимиляцыя,аглушэнне звонкага зычнага на канцы слова як фанетычныя працэссы беларускай мовы,што не перадаюцца на письме.
- •8.Дзеканне,цеканне,прыстауныя зычныя.Падаужэнне зычных.Як фанет.Працессы бел.Мовы.Што перадаюцца на письме.
- •11.Нациск,яго тыпы и функцыи.Асноуны и пабочны нациск у складаных словах.Лагичны и фразавы нациск.
- •12.Интанацыя.Састауныя.Элементы.Интанацыимелодыка,рытм,тэмп,интенсиунасць.Пауза,тэмбр,нациск.Функцыи.Интанацыи.
- •13.Прынцыпы.Арфаграфии.Написанни,заснаваныя.На.Их.
- •14.Асноуныя.Нормы.Литаратурнага.Вымаулення.Нацискных.И.Ненацискных.Галосных,зычных,спалучэнняу.Зычных.Гукау.
- •16.Паняцце.Пра.Лексику.Беларускай.Мовы.Адназначныя.И.Мнагазначныя.Словы.Ужыванне.Слоу.З.Прамым.И.Пераносным.Значэннем.Тыпы.Пераносу.Значэнняу.Слова.
- •17.Амонимы,их.Тыпы,стылистычныя.Функцыи.У.Мове.
- •18.Лексіка беларускай мовы паводле паходжання
- •19.Лексіка беларускай мовы паводле сферы ўжывання
- •20.Стылистычныя.Разрады.Лексики.Нейтральная(мижстылявая)лексика.Стылистычна.Афарбаваная.Лексика-книжная(навуковая,афицыйна-справавая,публисцыстычная,мастацка-паэтычная),гутарковая(размоуная)лексика.
- •21.Актыуная.И.Пасиуная.Лексика.Устарэлыя.Слова-гистарызмы.И.Архаизмы,ужыванне.Их.У.Мове.Неалагизмы,умовы.Их.Узникнення.Наватворы(аказиянализмы).
- •23.Антонимы,их.Тыпы,стылистычныя.Функцыи.У.Мове.Паронимы.
- •25.Фразеалагичныя.Адзинки.Беларускай.Мовы.Фразеалагичныя.Слоуники.
- •26.Прыказки,устойливыя.Параунанни.Крылатыя.Словы.Афарызмы.Стылистычнае.Выкарыстанне.Фразеалагизмау,прыказак,крылатых.Слоу.Перыфраз.
- •28.Асноуныя.Спосабы.Утварэння.Слоу.У.Бел.Мове.
- •29.Систэма.Часцин.Мовы.Самастойныя(пауназначныя),несамастойныя(непауназначныя).Часцины.Мовы.Пераходныя.З)явы.У.Систэме.Часцин.Мовы.
- •30.Агульная.Характарыстыка.Назоуника.Як.Часцины.Мовы.
- •31.Назоуники.Першага.Скланення.И.Их.Склоновыя.Канчатки.У.Адз.Лику.
- •32.Назоуники.Другога.Скланення.И.Их.Канчатки.У.Родным.И.Месным.Склонах.Адз.Лику.
- •33.Рознаскланяльныя.Назоуники.Асабливасци.Их.Склонавых.Канчаткау.Нескланяльныя.Назоуники.
- •34.Агульная.Характарыстыка.Прыметника.Як.Чацины.Мовы.
- •36.Агульная.Характарыстыка.Личэбника.Як.Часцины.Мовы.
- •37.Скланенне.Личэбникау.Розных.Разрадау.
- •39.Харатктарыстыка.Катыгорый.Пераходнасци-непераходнасци,зваротнапсци-незваротнасци,стану,трывання.Дзеяслова.
- •40.Характарыстыка ладу,часу,асобы, ліку, роду дзеслова
- •50.Асноуныя.Синтаксичныя.Адзинки.Синтаксичная.Сувязь.(злучэнне,падпарадкаванне).
- •51.Паняцце.Пра.Словазлучэнне.Тыпы.Словазлучэнняу.
- •52.Класификацыя.Простых.Сказау.
- •53.Аднасастауныя.Сказы.И.Их.Тыпы.
- •54.Няпоуныя.Сказы.И.Их.Тыпы.
- •55. Галоўныя члены сказа
- •56.. Даданыя члены сказа
- •21.3 Прыдатак
- •58. Аднародныя члены сказа
- •59.Азначэнне Аднародныя ,неаднародныя
- •62.Параунальныя.Звароты.И.Знаки.Прыпынку.Пры.Их.
- •63.Пабочныя.Словы.Словазлучэнни.И.Сказы.И.Знаки.Прыпынку.Пры.Их.
- •64.Устауныя.Словы,словазлучэнни.И.Сказы.Знаки.Прыпынку.Пры.Их.
- •65Коска пры зваротку
- •66.Складаны.Сказ.Як.Синтаксичная.Адзинка.Тыпы.Адносин.Памиж.Частками.Складаных.Сказау,сродки.Их.Выражэнняу.Тыпы.Складаных.Сказау.
- •67Коска ў складаназлучаным сказе
- •68.Паняцце.Пра.Складаназалежн.Сказ.Виды.Даданых.Частак.И.Сродки.Сувязи.Памиж.Ими.У.Складаназалежным.Сказе.
- •69Коска ў складаназалежным сказе
- •70. Коска ў бяззлучнікавым сказе
- •71.Складаныя.Сказы.З.Розными.Видами.Сувязи. И.Знаки.Прыпынку.У.Их.
- •72 Правілы пастаноўкі знакаў прыпынку і двукосся пры простай мове і цытатах
- •74 Цытаты і знакі прыпынку пры іх
- •75.Паняцце.Пра.Пунктуацыю.Класификацыя.Знакау.Прыпынку.У.Бел.Мове.
29.Систэма.Часцин.Мовы.Самастойныя(пауназначныя),несамастойныя(непауназначныя).Часцины.Мовы.Пераходныя.З)явы.У.Систэме.Часцин.Мовы.
Часціны мо́вы - гэта разрады слоў, якія характарызуюцца агульнасцю значэння, марфалагічных прымет, сінтаксічнай ролі.
Самастойныя (паўназначныя) скланяльныя
-назоўнік
- прыметнік
-лічэбнік
-займеннік спрагальныя -дзеяслоў нязменная.-прыслоўе
Несамастойныя (непаўназначныя)
слу жбовыя ..-прыназоўнік..-злучнік-часціца
выклічнік
30.Агульная.Характарыстыка.Назоуника.Як.Часцины.Мовы.
Назоўнік - самастойная часьціна мовы, абазначае ймя альбо назву прадмета, адказвае на пытаньні: хто? што?
Адушаўлёныя назоўнікі - абазначаюць жывыя істоты: людзей і жывёл. Адказваюць на пытаньне хто?: вандроўца, музыка, мядзьведзь. Неадушаўлёныя назоўнікі - абазначаюць расьліны і нежывыя аб'екты: рэчы, зьявы. Адказваюць на пытаньне што?: партфэль, гумка, навальніца.
Назоўнікі адносяцца да аднаго з трох родаў: мужчынскага, жаночага, ніякага; могуць мець форму адзіночнага альбо множнага ліку; зьмяняюцца па склонах.
Агульны род - маюць назоўнікі, якія могуць належаць асобам рознага полу. Прыкладам: знаўца, вандроўца, матавіла, маруда, гарэза, Жэня ды іншыя.
У беларускай і расейскай мовах не заўсёды супадае род назоўнікаў. Прыкладам, у беларускай мове дзiця - ніякага роду; боль, мазоль, мэдаль, надпiс, палын, пыл, росьпiс, рукапiс, сабака, фальш, шынэль - мужчынскага роду.
Для таго, каб вызначыць род назоўніка, можна скарыстаць наступныя рэкамэндацыі:
У адушаўлёных назоўнікаў род вызначаецца па іх значэньні. Словы з азначэньнем асобаў мужчынскага полу адносяцца да мужчынскага роду: хлапец, мужчына. Назовы асобаў жаночага полу адносяцца да жаночага роду: дзяўчына, жанчына. Гл. назоўнікі, якія абазначаюць людзей.
Іншым разам род назоўніка можна вызначыць па сыстэме склонавых канчаткаў. Прыкладам, у мужчынскім родзе: боль - болю, болем; цень - ценю, ценем. У жаночым родзе: рэч - рэчы, рэччу; гусь - гусі, гусьсю.
У складаных выпадках род назоўнікаў трэба правяраць па слоўніку.
Агульныя і ўласныя назоўнікі падзяляюцца на аснове таго, што першыя абагульняюць назвы аднародных прадметаў у адзін клас, абазначаюць не асобныя прадметы , а мноства прадметаў або тоесных цалкам (параўн.: кропля, суніца, яйка і да т.п.), або з агульнай дамінантнай рысай (параўн.: дом, стул, хмара і да т.п.); Сярод уласных імёнаў вылучаюцца імёны людзей (параўн.: Скарына, Купала, Каліноўскі і інш.), тапанімічныя і астранамічныя назвы (параўн.: Гродна, Нарач, Сатурн і інш.), найменні прадпрыемстваў, арганізацый выдавецтваў, назвы гатункаў,.
канкрэтныя назоўнікі абазначаюць не толькі ўспрымальныя нашымі органамі пачуццяў прадметы (параўн.: канапа, куст і да т.п.), але і больш ёмістыя рэаліі, калі нашымі органамі пачуццяў фіксуецца толькі іх частка (параўн.: рака, снег і да т.п.). Абстрактныя назоўнікі абазначаюць адцягненыя паняцці, пачуцці, якасці, прыкметы, дзеянні (параўн.: свабода, каханне, дабрыня, блакіт, гарачыня і да т.п.), Згодна з граматычным крытэрыем да неадушаўлёных назоўнікаў адносяцца абазначэнні сукупнасцей людзей ці іншых жывых істот (параўн.: полк, натоўп, статак, касяк, табун і інш.) Сярод агульных назоўнікаў асобую групу складаюць зборныя, якія абазначаюць сукупнасць аднародных прадметаў (адушаўлёных і неадушаўлёных), што ўяўляюць сабой адно цэлае (параўн.: моладзь, машкара, каменне і да т.п.).
рэчыўныя назоўнікі, якія абазначаюць аднародныя па саставу матэрыялы, што пры дзяленні на часткі не страчваюць якасцяў цэлага. З марфалагічнага пункту гледжання да мужчынскага роду адносяцца назоўнікі з нулявым канчаткам у назоўным склоне і канчаткамі -а (-я), -у (-ю) у родным склоне, а таксама тыя назвы асоб мужчынскага полу, якія маюць канчатак -а, (-я) у назоўным склоне (параўн.: мужчына, дзядуля і інш.). Да назоўнікаў жаночага роду належаць словы з канчаткамі -а (-я) і нулявым канчаткам у назоўным склоне і з канчаткам -ы (-і) у родным склоне (параўн.: хата - хаты, восень - восені, ноч - ночы, зямля - зямлі і да т.п.). Да ніякага роду адносяцца назоўнікі з канчаткамі -о (-ё), -а (-я), -е ў назоўным склоне, назоўнікі на -мя, нескланяльныя неадушаўлёныя назоўнікі тыпу шасі, метро, рагу, фота і інш.).
Для сучаснай беларускай мовы характэрнай з'яўляецца наяўнасць групы назоўнікаў на -а (-я) агульнага роду, якія ў залежнасці ад сваёй накіраванасці на знешні адушаўлёны прадмет могуць мець і мужчынскі, і жаночы, і ніякі род, што знаходзіць сваё фармальнае падмацаванне толькі сінтаксічнымі сродкамі (параўн.: малы сірата, малая сірата, малое сірата і да т.пУ абрэвіятурах род назоўнікаў вызначаецца паводле роду апорнага слова :НАН - Нацыянальная акадэмія навук - жаночы род, ЦУМ - Цэнтральны універсальны магазін - мужчынскі род,
граматычнае значэнне назоўнікаў адзіночнага ліку праяўляецца нулявым канчаткам у назоўным склоне (параўн.: конь, дуб, горад і інш.), канчаткамі -а, (-я), -о , -е (параўн.: галава, вішня, акно, поле і інш.) ; множнага ліку - канчаткамі -ы, (-і) (параўн.: хаты, коні і інш.), радзей -е (параўн.: мінчане, сяляне і інш
У залежнасці ад роду і наяўнасці тых або іншых канчаткаў беларускія назоўнікі класіфікуюцца на тры асноўныя тыпы скланення. Да першага скланення належаць назоўнікі мужчынскага роду з нулявым канчаткам (параўн.: дом, чытач, Алесь і інш.), большасць назоўнікаў ніякага роду (параўн.: акно, галлё, поле, сала і інш.) разам з пяццю імёнамі на -мя (бярэмя, вымя, полымя, семя, цемя). Другое скланенне ўключае ў сябе назоўнікі жаночага роду з канчаткамі -а (-я) у назоўным склоне адзіночнага ліку (параўн.: галава, зямля і інш.). Трэцяе скланенне ахінае назоўнікі жаночага роду з нулявым канчаткам (параўн.: гусь, кроў, ноч і інш.).
Пад выдзеленыя тыпы скланення не падпадаюць рознаскланяльныя назоўнікі (назвы маладых істот, назоўнікі на -мя, назвы асоб са значэннем сацыяльнага становішча, назоўнікі агульнага роду, назоўнікі мужчынскага роду на -а, (-я), некаторыя назоўнікі ніякага роду і інш.); параўн.: ваўчаня, імя, дваранін, армянін, плакса, мужчына, старшыня, вуха, неба і інш.