32 Копны суд

Копны суд дзейнічаў на падставе нормаў звычаёвага права. Ён разглядаў галоўным чынам справы простых людзей:сялян,вольных пасяленцаў,мяшчан гарадоў, якія не карысталіся магдэбургскім правам. Збіраўся суд у пэўных месцах, якія называліся капавішчамі. Судаводст-ва мела 2 формы:звычайную і гвалтоўную.Звычайная ка-па збіралася па ініцыятыве зацікаўленых асоб у загадзя вызначаныя тэрміны. У асноўным на ёй разглядаліся цы-вільныя справы, а таксам межавыя спрэчкі, дробныя кра-дзяжы, сваркі, факты прычынення шкоды, чараўніцтва і інш.Суддзямі маглі быць усе жыхары мясцовасці,але часцей за ўсё на капу збіраліся 10-20 копных мужоў і старцаў, а таксама прадстаўнікі дзяржаўнай або панскай адміністрацыі,якія сачылі за правільнасцю выканання нормаў копнага права. Пастанова суда была канчатко-вай і абскарджанню не падлягала. Гвалтоўная капа збі-ралася для разгляду забойстваў,падпалаў,нападаў. Пэў-нага месцу збору яна не мела.Пакрыўджаны чалавек “па-дымаў гвалт”, і ўсе дарослыя, хто чуў, павінны былі бег-чы на месца здарэння,дзе і адбываўся суд.Калі злачынцу ўдавалася ўцячы ці схавацца, то ўся капа ішла па “гара-чым следзе” і ў выпадку затрымання ў межах воласці (го-рада) выносіла прыгавор, нават смяротны. Калі злачы-нец уцякаў у суседнюю воласць, капа спынялася на мя-жы і перадавала “гарачы след” суседзям. Дзейнасць коп-нага суда на Беларусі пачала згортвацца ў 17ст., але ў некаторых месцах ён працягваў існаваць і ў першай палове 18ст.

33 Дзяржаўны лад вкл у складзе рп

Па Люблінскай уніі 1 ліпеня 1569г.ВКЛ павінна было зліц-ца з Польшчай і страціць сваю самастойнасць, але згод-на з артыкуламі Статута 1588г.ВКЛ здолела захаваць свой суверэнітэт Можна сцвярджаць,што ў выніку Люб-лінскай уніі у Еўропе ўтварылася новая канфедэратыў-ная шматнацыянальная дзяржава–РП.Заканадаўчая ўлада ў краіне належала Вальнаму сойму. Соймы падзя-ляліся на звычайныя, што склікаліся каралём, і надзвы-чайныя. Надзвычайныя соймы мог склікаць кіраўнік ката-ліцкай царквы ў РП прымас(арцыбіскуп Гнезненскі) у вы-падку смерці караля або яго адмаўлення ад трона. Валь-ны сойм быў двухпалатны і складаўся з Сената і Пасоль-скай ізбы.Сенат з’яўляўся вышэйшай палатай сойма.Сю-ды ўваходзілі вышэйшыя службовыя асобы дзяржаўнага апарату, вярхі каталіцкага духавенства, ваяводы і кашта-ляны. Першае месца ў Сенаце займаў Гнезненскі арцы-біскуп. За ім сядзелі звычайныя біскупы і толькі потым – свецкія службовыя асобы(кашталяны,ваяводы і інш.).Па-сольская ізба была ніжэйшай палатай сойма. У яе ўва-ходзілі прадстаўнікі ад шляхты асобных паветаў ці зем-ляў канфедэратыўнай дзяржавы,невялікая колькасць дэ-путатаў ад мяшчан найбольш важных у палітычных і эка-намічных адносінах гарадоў. пасольская ізба з цягам ча-су стала галоўнай часткай сойма.Да сярэдзіны 17 ст. дзейнічаў заснаваны ў ВКЛ новы орган -Генеральны сой-мик, які праходзіў у Ваўкавыску або ў Слоніме.На Гене-ральным соймике выпрацоўвалася інструкцыя паслам, якой яны павінны былі прытрымлівацца на вальным сой-ме пры рашэнні пытанняў. З сярэдзіны 17 ст. Генераль-ны соймик спыніў склікацца, а замест яго быў заснаваны Генеральны літоўскі з'езд, выконваючы тыя жа функцыі. Вальны сойм склікаўся каралём праз кожныя 2 гады ў Варшаве,а з 1673 г. было прынята рашэнне кожны трэці сойм збіраць у Гародні.Сойм меў права вырашаць прак-тычна любыя пытанні дзяржаўнага кіравання і закана-даўства,напрыклад выбранне караля, скліканне апалчэн-ня,аб’яўленне вайны і заключэнне міру,устанаўленне па-даткаў для шляхты на выпадак вядзення вайны.Для пры-няцця пастановы патрабавалася аднагалоснае яе ўхва-ленне.Даволі было аднаму дэпутату не згадзіцца з ёй, як гэта пастанова адхілялася. Аднак у некаторых выпадках, каб пазбегнуць зрыву сойма накладваннем вета, дэпута-ты аб’яўлялі свой сойм канфедэрацыяй і тады рашэнні прымаліся простай большасцю галасоў. Рашэнні соймаў РП падзяляліся на 3 группы:1) што тычыліся ўсёй канфе-дэрацыі(аб вышэйшых органах улады, падатках і іншых агульных справах); 2) што мелі дачыненне да Польшчы; 3)што мелі сілу ў ВКЛ.Як правіла, апошнія складалі асоб-ныя соймавыя канстытуцыі. Напрыклад, для кантролю за паступленнем і расходваннем грашовых сродкаў ВКЛ быў створаны адасоблены ад Польшчы фінансавы тры-бунал, які камплектаваўся з прадстаўнікоў ВКЛ. На грані-цы з Польшчай дзейнічалі мытныя канторы і спаганялася пошліна пры ўвозе і вывазе тавараў.пасля Вальнага сой-ма дэпутаты склікалі па паветах так званыя рэляцыйныя соймікі, на якіх рабілі справаздачы перад сваімі выбар-шчыкамі аб рабоце сойма і сваёй дзейнасці на яго сесі-ях. Часам рэляцыйныя соймікі фактычна пераглядалі пы-танні,вызначаныя Вальным соймам.Мясцовыя соймікі са-мастойна вырашалі фінансавыя і ваенныя пытанні, за-цвярджалі падаткі, выбіралі кандыдатаў на адміністра-цыйныя і судовыя пасады. Можна зрабіць вывад, што ў палітычным рэгуляванні РП пераважалі працэсы дэцэн-тралізацыі.ВКЛ мела свой асобны адміністрацыйны і су-довы апарат,сваю прававую сістэму.Вялікае распаў-сюджванне атрымалі канфедэрацыі(своеасаблівы з'езд аднадумцаў шляхты). Яны ствараліся альбо ў падтрымку якая праводзіцца каралём РП палітыкі,альбо супраць ка-раля з мэтай прымусіць яго выдатна вырашыць пытанні. Канфедэрацыя стваралася першапачаткова ў адным ва-яводстве,а іншыя ваяводствы далучаліся да яе.Калі большасць ваяводстваў ВКЛ далучалася да канфедэра-цыі, яна атрымоўвала назву Генеральнай канфедэрацыі. Члены канфедэрацыі прыносілі прысягу, а акт канфедэ-рацыі,у якім выкладаліся патрабаванні канфедэратаў,за-насіўся ў судовыя кнігі.У кожным з двух дзяржаў ствара-лася свая Генеральная канфедэрацыя, якая мела ўлас-ныя органы, дзеючыя паралельна з дзяржаўнымі.

2)Грунтоунае i сiстэматычнае вывучэнне гiст.дз.i пр.Б.пачын.з 80гг.XIIIст. ( надрукавана навук.даследаванне Тэадора Астроускага)—у iм утрымлiвалiся каштоуныя звесткi аб праве ВКЛ.

Актыуна развiв.гiсторыка-прававыя даследаваннi феадальнай Б-i у XIXст. Выдзял.3 асн.напрам. у даследаваннi ГДПБ:1)польскi, 2)расiйскi, 3)патрыятычны.

1) Права Б.разглядаецца як частка права Польшчы.(Тадэуш Чацкi «Пра лiт-ае i польскае права, яго дух, крынiцы, сувязi i пра змест першага Статута, выдадзенага для Лiтвы у 1529г.»(1800-1801гг.); И.Лелевел, А.Галецкi, В.Камянецкi. i г.д.)

2)Аформiуся у 60-70 гг.XIXст. Рас.гiсторыкi права ВКЛ адносiлi да агульнарускага, падтрымлiвалi рас-ае самадзяржауе, лiчылi яго выразнiкам iнтарэсау i абаронцам бел-га i укр-га народау.(М.Уладзiмiрскi-Буданау, Ф.Леантовiч, М.Максiмейка i iнш.)

3)П.п.XIXст.—афармляецца патрыят.кiрунак.(И.Данiловiч, Ю.Ярашэвiч, Т.Нарбут.)Яны сабралi и высветлелi шэраг фактарау дзяржауна-прававой гiсторыi Б-i XIV-XVIIIстст.I з iх дапамогаю паказалi гiст-ную неабгрунтаванасць польскай шавiнiстычнай гiстарыяграфii; унеслi значны уклад у даследаваннi ГДПБ, станаулення бел-га гiст-га самапазнання i нацыянальнага самавызнання. (к.XIX-XXстст. – М.Доунар-Запольскi; В.Ластоускi 1910г. «Кароткая гiсторыя Б-i»).

Савецкая гiст-фiя успрыняла у асноуным славянафiльскую канцэпцыю рас-ай iмперскай гiст-фii i некалькi «мадэрнiзавала» яе, спалучыушы з класавай марксiсцка-ленiнска-сталiнскай метадалогияй i фразеалогiяй.

Савецкi перыяд—У.Пiчэта «Юрыд-ае становiшча сельскага насельнiцтва на прыватнауласнiцкiх землях на час выдання Лiт-га Статута 1529г.», «Валочная установа каралевы Боны i устава на валокi» i iнш.

Цiкавыя працы А.Бурдэйкi, У.Дружчыца, Т.Забэлы—аналiзавалi класавую i сацыяльную структуру феадальнай Б-i, прававое стан-а працоунага насельн., важнейшыя прававыя акты эпохi феад-зму.

Выдана двухтомная праца «ГДПБ-ай ССР». Падрабязна выкладаецца гiст.станаулення i развiцця органау ул. i кiравання савецкай Б-i, развiцця розных галiн права.

Новы усплеск у развиццi гiсторыка-пр-ых даследв.Б-i адбыуся пасля абвяшчэння суверэнiтэту РБ.У 90гг.XXст. i п.XXIст. з’яул.працы у галiне гiсторыi i права феадальнай Б-i (Т.Доунар, Я.Юхо), дз-ы i пр. савецкай.Б.(А.Вiшнеускага, М.Касцюка i iнш.). Падрыхтаваны вуч.дапаможнiкi А.Вiшнеускага «ГДПБ», Я.Юхо «ГДПБ» i iнш.Выдадзены Статут ВКЛ 1588г., Статут ВКЛ 1566г.

34 Генрыкаўскія артыкулы. Пакт канвентаШто тычыцца сістэмы выканаўчай улады ў РП, то ў адпа-веднасці з законам краіны яе ўзначальваў кароль,які з канца 16ст. быў выбіраемы. Прававое становішча караля рэгулявалася агульнадзяржаўнымі актамі “Пакта канвен-та” і “Генрыкавы артыкулы”,а яго дзеянні на тэрыторыі Беларусі і Літвы вызначаліся яшчэ і Статутам 1588г. Згодна з “Пакта канвента” Генрык Валуа, які стаў у 1573г. каралём РП, абавязваўся заключыць вечны саюз з Фран-цыяй,пашырыць гандаль з ёй РП, пацвердзіць усе правы і прывілеі шляхты і г.д. У “Генрыкавых артыкулах” змяш-чаліся асноўныя прынцыпы, што вызначалі паўнамоцтвы каралеўскай улады і сойма. У адрозненне ад “Пакта кан-вента”, які складаўся для кожнага прэтэндэнта на кара-леўскі трон і заключаўся з ім, “Генрыкавы артыкулы насі-лі нязменны характар і кожны абраны кароль абавязаны быў іх пацвердзіць. У сувязі з тым, што Генрык Валуа не зрабіў гэтага, яны набылі сілу закона толкі пры каранацыі Стэфана Баторыя 30 мая 1576г. і затым пацвярджаліся ўсімі каралямі РП. У “Артыкулах” абвяшчаліся свабоднае абранне караля, абавязак склікаць сойм раз у два гады тэрмінам на 6 тыдняў,не склікаць агульнае апалчэнне (паспалітае рушэнне) без згоды сойма. Каралю без зго-ды сойма забаранялася ўстанаўліваць новыя падаткі,по-шліны і інш. Прадугледжвалася, што калі кароль дзейні-чаў насуперак праву і сваім абавязкам, то шляхта магла адмовіцца ад падпарадкавання яму і выступіць супраць пасля трохразовага папярэджвання з боку прымаса, по-тым сойміка і, нарэшце, сойма. Адмова ад падпарадка-вання абвяшчалася ў выглядзе ўзброеных канфедэра-цый. Такім чынам, ні кароль, ні сойм не мелі права на-меціць яго наступніка.. У сувязі з гэтым сістэматычна пасля смерці кожнага караля пачыналася безуладдзе, якое цянулася ад некалькі месяцаў да некалькіх гадоў. На гэты перыяд уводзілася пасада інтэррэкса, якую звы-чайна займаў Гнезненскі арцыбіскуп, прымас Польшчы. па законе кароль меў права склікаць Вальны сойм і пры-значаць тэрмін яго пасяджэння;ад яго імя тварылася правасуддзе; ён прызначаў службовых асоб на ўрадавыя пасады;падтрымліваў зносіны з замежнымі краінамі; па-сылаў і прымаў паслоў і інш. За сваю дзейнасць кароль адказваў перад Вальным Соймам. Фактычна ўсё яго жыццё,нават такія прыватныя факты,як жаніцьба,развод, замежныя паездкі, было пад кантролем сойма. Такім чы-нам, з аднаго боку РП можна вызначыць як абмежава-ную манархію,а з другога–кароль РП быў выбраны,а та-му больш нагадваў пажыццёвага прэзідэнта, чым манар-ха.Можна зрабіць вывад,што РП па форме хутчэй падоб-ная на рэспубліку(РП у перакладзе значыць “рэспублі-ка”).

36. Спробы здзясн. рэф. у гал. дзярж. кiр. РП(1764-1775)У сяр. 18ст. у РП разгарн. востр. палiт барацьб. памiж прыхiльнiкамi рэф. дзярж. ладу i рэакцыйнымi коламi катал. духав. i маг¬натау. Першыя iмк. рэф. феад. дзярж. апарат i прыстас. яго да новых экан i палiт. умоу, рэакц. колы жадалi захав. у недатык. старыя феад. парадкi. Дзейнасць рэфармат. асаблiва актывiз. пасля смерцi 10.1763 г. караля Аугуста III Веццша. Так, на канвакацьшным Сейме 1764 г. было уведз. абмеж. на ужыв. права "лiберум вета". 3 гэт. часу раш. па эканам. ?? прымалiся > галас., а дэпут. дазвалялася не прытрым. наказ. соймiкау, калi тыя пярэчылi думцы >.

У 1764 , а затым у 1775г. у РП уводз. абавязк. для усiх сасл., у тым лiку шлях. i дух., адзiны мытны падатак з адначас. адменай унутр. пошл. У1766 г. устал. адз. сiст. мер i ваг. на усёй тэр. РП; у 1773-1775 гг.фармiр. адукац. камiсiя, ствар. якой стала пач. рэф. у гал. асветы. У эканам. сф. пэун. стан. вынiк мелi рэф А.Тызенгауза, дзяк. якім на паун.-захадз Бел. з'яв. даволі значн кольк мануф. Бел. i пол. навук даказ, што да сяр. 18ст. у РП крыз. з'явы у экан. былі пераад., экан. стаб. i црацягвала развiвацца iу др. пал. 18ст. усе iнт. iшоу працэс расп. феад. адн. i фар. эл. новага, больш прагр. капiт.укладу.

Такiм чынам, РП, якая з 60-х гг.18 ст. пач iнтэнс. прав. рэф, дзейн пэуна здолела б пераад. не толькi эканам., але i пал, крыз.

Зразум., што перш памкн. да пал. рэф. не задав рэакц. магнатау, якiя заус. iмкн. да неабмеж. ул, а улад у тагачас, абстав неслі буйным землеул на сваіх штыках суседнія Расiя i Прусiя.09.1764 г. яны пасадз. на карал. трон свайго стаулен.Станiслава-Аугуста Панятоускага i карэкц. яго палiт. лiн. у адпав. з папяр. дамоуленасцю пам сабой аб захаван сілай зброi склауш. парад. у РП.

У др. пал, 60-х гг. XVIII ст. Расiя i Прусiя выкар. "дысiдэнцкую" прабл, каб яшчэ больш акт. дыкт. сваю волю ул. РП. Перад соймам рас. бокам было пастаул.? аб ураун у правах некат. (дысiдэнтау) з кат. згодна з дагав. 1686 г. паміж Расiяй i РП. Сойм стан ? не выр. Тады пад патранажам Расii i Прусii у 1767г. у Слуцку б. створ. правасл. а у Торунi — пратэст. канфедэр. якiя став. перад сабой задачу дасяг.роун канф РП. У 1768г. сойм задавол. памкн. "дысiдэнтау", а такс. прын. зак пад назвай "Кардынальныя правы",як замац. непах. сваб. прым. вета, зах. шлях. правоу i недапушч. рэф. дзярж. ладу. Трэба таксама адзн., што у "Кардынальных правах" утрымл. нормы, як пазбаул уласн маёнтк права прыгавор зал сялян. да пакар.смер., устан. Крым адказн. шлях. да заб. прост. чал. на тэр. Польшчы..

37.заканад. акты, прын. 4х гадовым соймам 1788-1792гг: гіст-прав. хар-ка. Узначал. Каз. Сапега з боку Літвы, Станіслау Канарскі- Польшчы.з-ны, прын.4х гад. соймам:

студзень1971-кардвынальныя правы; сак. 1791-з-н аб сойміках; крас.1791-з-н аб месцах нашых каралеускіх, аьб гарадах; 3 мая 1791- Канстытуцыя; кастр. 1791- узаемнае даручэнне абодвух народау=>завярш. паліт. рэф. РП. Каард правы 1791 адмян. каар. правы 1768 у частцы зам. гарантыі у недат дзярж ладу. Мэты прын.: замац. сувер і незал. краіны; падц. унію, яе недатык.; адмова ад зам. гарант. існ. краіны і яе паліт. ладу; падцв. прав. шляхты. Супяр. каард правоу: абвяшч. сваб. веравызн., аде пан. роля кат., каралём і карал. м.б. толькі кат.; абв. сваб. слова, друку, правоу, але уводз. катал. цэнзура на творы, прысв. ? прав. веры. Закон аб сейміках. Асн. мэты:прып. дзейн. груп, якія зрыв. сейм. паседж. усе пасы пав. б. адказ. за свае раш.Уводз. пэуны маём. і узр. цэнз на права абір. т быць абр.(шляхта 24 гад, меушая нерух. маём. у тым павеце, ад якога яна абір.)Гэта была гар. таго, што сой-ыя паслы б. сваб. у сваіх раш. З-н аб гарадах. Дапаун. права асаб. недат. і недат. маём. мяшчан(м. наб.зямлю з сял.); права займ. дзярж. пасады, абір. суддзямі, прац. адвак.,мяшч.абір. сваіх прадст. у сойм.

38.Канст. 3 мая 1791. Узаемнае заруч. абод. нар. РП- 3яя у свеце канст. дзярж. Канст.абв. РП првав. дзярж. таму што былі замац. пр-пы: нар. сувер у 5 раздз.(але “народам” згодна з трад. з’яул. толькі шляхта); прын. верх. права у 2р.; прын. падз. улад. у 2 раздз. 4 раздз. замац. закан. уладу за соймам. Сойм 2ух палатны: склад. з сената, узнач каралем і пасольскай ізбы. Абмерк. спач. прав. у пасол. ізбе, пасля пер. у сенат і зацв. на аг. сходзе.Калі сенат не згодзен, то законапр.пера. на дарац. у наст. сесію, зноу разгл. у ізбе і ужо сенат не мог адхіліць. Прын. прах. больш. гал.Г. зн. у працы сойма зам. прын. дэм. Вык улада нал каралю, пасада спадч., уводзіцца парадак падр. ен павінен прыс на паседж.+”Варта закона” (сав мін.): кароль, прымус кат царквы-архібіскуп, 5 міністрау. Быу прынцып контрасігнатуры: кароль прым. указ, але ен уступ. у дзеянне, толькі калі яго падп. адпав. міністр. Калі мін. не падп. яго- то кароль пав. быу адмовіцца ад яго. Быу зам. прын. прав. чал.У 2 раздз. абвяшч. правы шляхты як непаруш.Правы мяшчан рэг. цэлы разд. канст.-“закон аб народах”. Правы сял. рэг. таксама цэлы раздзел, але канст. не адм. прыг. зал, але гэтае права дае феад. Стан. сял. палепш, таму што яны не м.б. судзімыя сваявольна панскімі судамі.М. паск. на феад., падаць апел. у дзярж суд на раш. панскага суда. Быу замац прын. ажыц. правасуддзя толькі судом. 8 раздзел. прысв. суд. уладзе. Існавалі мясц. і выш. суды. Былі лікв. княж., гар. суды. Літ. трыбунал захоувауся. Высокі сойм. суд разгл. справы аб паліт. злач. Утвар. рэферэндарскі суд для дзярж. і сваб. сялян. Уся суд. сіс-ма поунасцю аддзелена ад адміністрацыі. Узаем. заручэнне. Канст. прым. раш. аб ствар. адзинай улады, гэта дае падставу вызн. дзярж. лад як федэрацыю, але гэта не б. замац. у канст. У гэтым акце устал, што усе дзярж. месцы пав. камплект. на парэтэтных асновах.Замац. пэуная адасоб. ВКЛ: захтрыбунал, суд. сіс-ма скарбная кам. прац. дзейнасць. Была аформ. дзярж. РП і прав. статус ВКЛ у ей.

35.пош. шлях. умац. дзярж. вкл. Ур. прав. вкл і кар. польскай 1667. Літ. пастанова 1700г. На прац. гіст. існ. РП у той ці іншай форме праяул. сепар.літ-бел. шляхты, асаб. яе вярх.- магнатэрыі. Прадст. маг. магн. родау з мэтай аслаб. сув. паміж каронай і княст. вык. любую паліт. кан’юктуру, напр. выбары караля, вайну, суп. паміж суседнімі з РП дзярж. У 17ст. вярш. у паліт. сіс-ме Княства перах. ад Радзівілау да Пацау, ад Пацау да Сапег. У к. 17ст. апошн. захапілі усе гал. пасады у паліт. іерархіі Княства. Казімір Сапега быу Вялікім Гетманам, яго брат Бенідзікт- падскарбіем. Гэта дазваляла ім кантр. фінансы, войска, эканоміку. Сапегі жадалі “упр. сябе літ. каронаю”. Дыктатарскія памкненні Сапегау выклікалі рашучае супр. шыр. шлях. мас. Яно адл. у прынятым літ.соймам 19.06.1697г.акце “Ураун. правоу ВКл і Кароны”. Сутнасць яго зводзіл. да пашыр. шлях. свабод і абмеж. магнацкага свавольства. Так, права збору падат. перах. ад падскарбія да да абр. шляхт. на сойме зборшчыкау. Гетман губляу права недат. і мог быць прыц. да суда за свае супрацьпраун. учынкі. Адмян. звычай, згодна з якім рашэнне трыбунала уступала у сілу толькі пасля таго, як было замацавана пяч. вялікага канцлера. Такім чынам, істотна абмяж. прэрагатывы органау улады ВКЛ, якія знах. у руках магнатау. Разам з тым уніфікацыя нек. правоу Княства і Кароны мелі і адмоуны бок, бо абмяж. аутаномію Княства у складзе РП.

Небяспека страты дзяржаунасці, а таксама незад. паліт. крызісам у РП, вык. шлях. анархіяй і дэцэнтр. улады, сталі прыч. прын. на сойме у вільні 24.11.1700 “Літ. пастановы” . Сутнасць гэтага нарм. акта закл. у разрыве уніі з Польшчай, устал. у ВКЛ. неаб. манархіі. Прычынай заняпаду Княства абв. саюз з Польшчай і, каб спыніць развал дзярж.. дэп. патраб. выйсці з уніі, пазбав. крвй ад анархіі, навяз. Польшчай, і вярнуцца да неабм. улады вял. князя, якая была пры Гедзіміне, Альгердзе і Вітауце. Абсал. манарх. бачылася залогам пераад. магнацкага дэспатызму і экан. росквіту княства. Але адсутнасць еднасці у шлях. асяроддзі ВкЛ, а такс. склад. міжнар. андосіны(пн. вайна Расіі са Швецыяй, у якую было уцяг. княства) не далі магч. для рэал. як перш, так і др. праграмы рэф. дзярж. Ідэі гэтых 2ух актау шырока абмяр. у 70-90гг 18ст. і знайшлі пэунае адл. у прын. соймам законах, вяд. пад назвай Канст. 3 мая 1791г.

39.гіст-прав. ацэнка 3ох падзелау РП. У выніку 1га падзелу РП 1772г. на уключ у склад Рас. тэр. былі створ. Пскоуская і Магіл. губерні. Устан., што “суд і расправа” у гэтых землях, па асаб. справах павінны разгляд. па статуце 1588г. Крын. права былі: Саборнае улаж.1649г., артыкул воінскі і інш. акты Маск. дзяржавы. Ствар.губернскія і правінц. суды. Суддзі выбір. шляхтай,якая мела не менш 10 сялян мужч. полу, а выбр. маглі быць тыя, хто меу 20. яны пав. былі разгл.справы з ліст. па сакав. Забар. прадаваць бел. сялян без зямлі. Гал. суд- Трыбунал. павінен прав. сесіі толькі у Вільні і Гародні. Суды Менск. і Берасц. ваяводства разгл справы з 1 кастр. па 31 студз. Пасля падз. РП і далуч. бел. зямель гар. Бел. страцілі свой высокі статус, які быу у іх паводле магдэбургскага права. Саслоуныя выбарныя органы – гарад. магістраты- знах. пад моцным кантролем губернатарау і інш. чыноунікау. Аднак у кір. гарадоу зах. губерняу станоучыя адрозненні ад кір. гар. Расіі абумоулівалася моцным уплывам былога самакір.

40.адмет. рысы у сац. ладзе у к.18-пер пал.19.У вын. падзел. РП спын. сваё існ. адна з сам. буйн. дзярж. Еуропы. Каля 3 млн чал, якія праж. на тэр. Бел, апын. у складзе Рас. Імпер. Гэт. падз., безум. адбілася на экан, грам.-пал. і культ. разв. бел. народа. У сваёй сасл. паліт. урад імкн. перш за усё задобр. шляхту. Яе прав. стан. пач. вызн. “Жалованной грамотой дворянству” 1785г. Гэта азначала, што за шляхтай, пры умове прын. прысяг. на вернасць Расіі, у поунай меры зах. усе правы і прывілеі двар. сасл., у тым ліку і гал. з іх- права ул. на зямлю і прыг. сялян.

Паводле расп. Мікал.1 на далуч. да Рас. белар. землях пач. разгляд правоу шляхты на двар. годнасць. У 1831 быу выдадз. указ “о разборе шляхты”. У ім вызн. , што, каб зах. усе прыв., то шлях. павінен дакум. даказ. сваё шлях. На Белар. прав. палітыка насадж. расійскага землеул. Прыв. маёмасцю рас. стала больш 200 тыс. мужчынскіх душ.Вынікам так. паліт. стала рэзкае скарач. дзярж. сялян на Белар.у 3 разы. Прыгонніцтва на Бел. узмац. і пашыр. На Бел. скас. магдэбург. права, а на гар., якія яго мелі, і мястэчкі, пашыр. прынцыпы рас. гар. кіравання паводле “Жалованной грамоты городам” 1785г.

Мяшчане бел. гарадоу пасля далуч. да Расіі пазбауляліся часткі сваіх правоу і пав. б. плаціць падушн. падаткі, выконваць рэкруцкую і інш. павіннасці. > частку гар. нас склад. рамес-майстры, падмайстры і іх вучні. якія аб’ядн. у цэхі. Прыв. жых. у гар. былі купцы першай і другой гільдый і фабрыканты. Жых. шэрага мяст. не атр. правоу гараджан. Яны прыраун. да сялян і нават і нават разд. прыват. уладальнікам. Па ініц. ген.-губ. Чарнышова і згодна з указам Кац.2 ад 23.12.1791 яурэі , якія жылі у Бел., распіс. па кагалах. і уключ. у сасл. мяшчан. Гэта быу юрыд. пачатак афарм. рысы аседласці, якая б. лікв. толькі пасля Лют. рэв. Дух.на Бел. было падпар. выш. царк. установам. Пасля уключ. Бел. у склад Рас. пач. дыскр. уніяцкай царквы. Мік.1 лікв. уніяц. царкву, а усі вернікі б. далуч да прав.

72) Iнтэнсiуна у 90 гг.XXст. развiв.эк-ае i палiт-ае супрацоунiцтва РБ з РФ. У 1992-93гг. памiж iмi заключ.42 пагадненнi (31 пагадненне рэгулявалi эк-ыя адн.)

15 красав.1994г. РБ<-> РФ –Пагадненне аб утварэннi зоны свабоднага гандлю, якое недастаткова рэгулявала пытанне устанаулення мытных пошлiн.  6 студз.1995г. –Пагадненне аб Мытным саюзе, адной з умоу якога было устанауленне у адносiнах з трэцiмi краiнамi аднолькавага гандлевага рэжыму, агульных мытных тарыфау i мер нетарыфнага рэгулявання.

Падпiсаннем Дагавора аб Супольнiцтве Б-i и Р-ii ад 2 красавiка 1996г.—зацверджана iмкненне бел-га и рас-га бакоу не толькi да эк-ай , але i да палiт-ай iнтэграцыi.

Згодна з артык.2 Дагавора, Супольнiцтва засноувалася на прынцыпах суверэннасцi i раунапрауя бакоу. : створаны Выш.Савет (=кiраунiкi дзяржау i урадау, кiраунiкi парламентау); Парламенцкi сход (фармiравауся на парытэтнай аснове); Выканаучы камiтэт, а таксама галiновыя органы кiравання.Да функцый агульных органау былi аднесены правядзенне агульнай эк-ай i сацыяльнай палiтыкi, фармiраванне адзiнай нарматыунай прававой базы, стварэнне умоу для увядзенне адзiнай валюты, сумесная арганiзацыя мытнай справы i iнш. Аднак не было размежавана кампетэнцыя гэтых органау.

Парламенцкi сход Супольнiцтва, згодна Даг., прымае мадэльныя законы и уносiць прапановы у органы Супольнiцтва и нацыянальныя органы (=рэкамендацыйны хар-р).

2 крас.1997г. Супольнiцтва пераутворана у Саюз Б-i i Р-ii. Органы Суп-ва пераутвораны у органы Саюза. Акты Парламента Саюза мелi статус заканадаучых рэкамендацый. Т.ч., рэалiзацыя рашэнняу саюзных органау станавiлася магчымай толькi пасля прыняцця адпаведных законау нацыянальнымi заканадаучымi органамi. У 1997-98гг. сфармiраваны бюджэт Саюза, утвораны Мытны камiтэт, Памежны камiтэт, Камiтэт па пытаннях бяспекi.

8 снежня 1999г. Дагавор аб утварэннi Саюзнай дз-вы. –замацоувау прынцыпы суверэннай роунасцi дз-ау., замац.норму аб добраахвотнай перадачы часткi паунамоцтвау дз-ау-удзельнiц Саюзнай дз-ве. Кампетэнцыя Саюз.дз-вы: стварэнне адзiнай эк-ай прасторы, адзiнай грашова-крэдытнай, валютнай, падатковай i цэнавай палiтыкi, аб’яднанне транспартнай i энергетычнай сiстэм i некаторыя iншыя.

Унесены некаторыя змены у арганизацыйную структуру С.дз-вы. Створаны Выш.Дз-ны Савет (кампетэнцыя яго дэтальна вызначана). Зменена структура Парламента:2 палаты:Палата Саюза i Палата прадстаунiкоу. Утвораны Савет Мiнiстрау, Суд, Падлiковая палата Саюзнай дз-вы. Сфармiраваны Пастаянны Камiтэт, палажэнне аб якiм зацверджана 27 чэрвеня 2000г. Ён прызваны забяспечыць дзейнасць Выш.Дз-ага Савета i Савета Мiнiстрау Саюзнай дз-вы.