- •Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі
- •"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
- •Оқу құралы
- •VIII тарау. Жарақаттар жарақаттар түрі
- •Корсету
- •Естен тануга карсы шаралар
- •Буынның шыгу белгілері
- •Үзақ қысуда болудыц салдары
- •Оқига орнында квмек корсету
- •Балалар жарақатыиыц себептері
- •Бас жарақаттары
- •Алгашқы медициналык жәрдем
- •Бac жарақаты кезінде таза таңғыш қою тэртібі.
- •1 Сурет. Баска «тақия» тэріздес таңгыш орау.
- •Кеуденің жарақаты
- •7 Сурст. Ашык пневмоторакс кезінде жапсырғышпен таңғыш қою
- •Іштің төменгі жағына тазартқыш таңгыш қою
- •8 Сурет. Іштің төменгі жағына (а) жоне шап тенірегіне (б) масак,
- •12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.
- •14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.
- •19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.
- •Омыртқаның қыскаша анатомиясы
- •20 Сурет. Омыртк.Аның кеуде және бүгана түсы зақымданган кезде аіаш к.Алқанмен акету.
- •21 Сурет. Мақта-дәкі жагасының комегімен көлік иммобилизациясы.
- •Жамбас сүйектерінің сынулары
- •23 Сурет. Жамбас сүйегі сышан сырк,атгың экету ксзіндегі жагдайы.
- •Балалар сүйектерінің сыну ерекшеліктері
- •Жаралар. Жаралар инфекциясы
- •Жаралардың жіктелуі
- •24 Сурет Түйрелген жаралар
- •Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
- •28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
- •Таңгыш түрлсрі және аяқ-қол жарақаттанган кезде тазартыла гын тадғыш к.Ою ережесі
- •29 Сурет. Байламдық таңғыштар: а) басм; б) бөксеге; е) сираққа; ғ) қолды ұстау үшін
- •30 Сурет. Таңғыш кою кезінде бинтті дүрыс орау.
- •Қолга, білек пен иыққа тангыш кою тэртібі
- •31 Сурет. Тақғыштар: а) саусакка спиралды таңғыш кою; б) колдан шаиіағына крест тәрізді таңғыш кою;
- •32 Сурет. Иык. Буынындагы таңғыш.
- •Қанның ағуы
- •36 Сурет. Қаннын. Күре тамырдан ағуы.
- •37 Сурет. Қаннын кок тамырдан ағуы.
- •38 Сурет. Күре тамырды кысатын дагдылы жерлер.
- •39 Сурет. Күре тамырды саусақпен к.Ыеу: а) үйқы күре тамыры; б) шықшыт күре тамыры; в) самай күре тамыры; в) такымдық күре тамыр, г) иық күре тамыры; д) қолтық күре тамыры; е) санның күре тамыры.
- •40 Сурет. Қан ағуының уақытша токтауы: а) тақымдык, күре тамырдан; б) сан күре тамырьгнан; в) тізе асты тамырынан; г) колдын төңірегін к.Атты байлау арқылы иык
- •43 Сурет. Қан күре тамырдан акхан кезде қан тоқтататын күдіргі қойылатын жер: 1 табан; 2 сирак. Пен жіліңшік буыны; 3 қолдың шашағы; 4 білек пен шынтақ буыны; 5 иык; 6 сан.
- •44 Сурет. Күре тамырдан қанның агуын токтату: а-із) операциялардьщ кезектілігі
- •Қан қүю туралы түсінік
- •Күйік. Үсік шалу. Сол ксздердегі дәрігерге дейінгі кемек.
- •45 Сурет Өртүрлі тоитагы кандардың сойкестігі.
- •Суға бату. Электр жарақаты. Күннщ өтуі және ыстық тию.
- •Суга баткан кездегі алгашкы медициналык және дорігерге дейінгі көмек
- •50 Сурет. Зардап шегушінің тыныс жолдары мен аск.Азанынан суды шығару үшін келітірілітін қажетті жагдай.
- •51 Сурет. "Ауызға — ауыз" әдісімен жасанды демалдыру: а) жасанды тыныс алдыруга арналган арнайы ауа урлегіш.
- •53 Сурет. Шефер одісімен жанды тыныс алдыру: а) ауа жұту; б) ауа шыгару
- •52 Сурет. Сильвестр әдісімен жасанды тыныс алдыру: а) ауа жүту; б) ауа шығару.
- •55 Сурет. Жасанды тыныс алдыру жоне жүректі жанама сылау. А) ауа жүту; б) ауа шыгару
- •Жүректің қатты әлсіреуі туралы түсінік
- •Стенокардия (жүрек үстамасы)
- •Дәрігерге дейінгі көмек
- •Гипертония
- •Инсульт, мидын шайкалуы
- •Талықсу
- •Алғашқы комек
- •Жүрек кызметі мен тыныс алудын. Тоқтау белгілері
- •Клиникалык олімнін белгілері
- •Жүректі жандандыру соккысы
- •56 Сурет. Жүректі жандандыру соккысы
- •58 Сурет. Бактериялар: а-е) жібек күрты түрінде; ж-и) таякша түрінде; к) вибриондар, л) епмриллалар; м) спирохеттер
- •61 Сурет ддп-1 дезинфекциялық- жуып- шаю қондыргысы:
- •Аса қауіпті (карантиндік) жуқпалы аурулар тобы
- •Қатаң жүқпалы аурулардан сақтану режимі жагдайывдағы жүмысқа емдеу мекемелерін кошіру
- •Емдеу мекемесіндегі жүмыс тәртібі
- •Обадан қорғайтын костюмді кию және шешу тәртібі
- •XI тарау. Қазақстандағы әлеуметтік маңызды аурулар Туберкулез (қүрт ауруы)
- •Вируcmы гепатит
- •Педикулез (биттеу)
- •Терінің паразитарлы аурулары Қотыр
- •Улы санырауқүлактармен улану
- •Саңырауқүлақнен улануды емдеу
- •Саңыраукүлақпен уланудан сақтандыру
- •Өсімдік уларымен улану
- •Тамақтан улану
- •XIII тарау. Салауатты өмір салтының қалыптасуы өмір салты және денсаулық
- •Кененің кіруі
- •11.1111:11.И I an эдебиеттер ттзімі
Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі
ТЖ ЖӘНЕ АҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ КУРСТАРЫ
"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
ОҚУ ҚҰРАЛЫ
II Кітап
Алматы - 2004 ж.
«Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оку қүралының II- кітабында II- «Төтенше жағдайларға байланысты жарақаттар, қатты аурулар және улану» тараудың мәселелері мазмұндалған.
Оқу құралының ІІ-кітабын кұрастыруға ТЖ ЛҚ Республикалық курстарының қызметкері Л.А. Суровцев пен оқытушысы, А.Я. Бойко катысты.
Мемлекеттік тілге аударғандар Жунісбаев Н.А.
«Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оку орындары студенттеріне арналған
ОҚУ ҚҰРАЛЫ
II Кітап
«Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу кұралының
МАЗМҰНЫ
II- тарау. «ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ ЖАРАҚАТТАР, ҚАТТЫ АУРУЛАР ЖӘНЕ УЛАНУ»
VIII- тарау. Жарақаттар 5
Жарақаттар түрі 5
Бас жарақаттары 13
Кеуде мен іштің зақымдалуы 17
Сүйектің сынуы. Дәрігерге дейінгі алғашқы көмек 21
-Жаралар. Жаралар инфекциясы 30
- Қанның ағуы 42
IX - тарау. Бақытсыз оқиғалар кезіндегі дәрігерге дейінгі алғашқы комек 49
Күйік. Үсік шалу. Дәрігерге дейінгі алғашқы көмек 49
Суға бату. Электр жарақаты. Күннің өтуі. Және ыстык тию 56
-Жүрек- тамыр аурулары 66
X- тарау. Аса қауіпті жүқпалы аурулар 77
-Аса қауіпті (карантиндік) жүқпалы аурулар тобы...89
XI- тарау. Қазақстандағы әлеуметтік маңызды аурулар 99
- Тернің паразитарлы аурулары 112
XII- тарау. Хайуанаттар және өсімдік уларымен уланған кездегі дәрігерге дейінгі көмекті көрсету 115
XIII- тарау. Салауатты омір салтының қалыптасуы 127
-Өмір салты және денсаулық 127
Денсаулық және жастардың өмір салты 137
Денсаулық және экология 148
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі 160
"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
II КІТАП
Оқу құралы
VIII тарау. Жарақаттар жарақаттар түрі
(Жарақаттар — бүл адам ұлпалары мен органдарының зақ- ымдануы, сыртқы себептердің — аяқ-қолдың сынуы мен буын- ның шығуынан, жұмсак ұлпаның жаралануы мен дененің сыды- рылуынан, органдардын, зақымдануынан және көптеген баска жәйттардың әсерінен ұлпалары мен органдары тұтастығы мен қызметінің бүзылуы. Әсер механикалық, техникалық, химиялык, спецификалық (рентген сәулесі, радиоактивті сәулелер, электр тоғы), психикалық (қорқыныш) болуы мүмкің. Балалар жарақа- тының көпшілігі механикалық әсерлерден болады, сіңірдің со- зылуы.буынның шығуы, аяк-қолдың шығуы).
Механикалық жарақаттар ашық және жабық болуы мүмкін.
Жабық зақымдану — бүл тері жамылғылары мен кілегейлі қабықтар тұтастығы бұзылмайтын зақымдану түрлері. Бүған терінің сыдырылуы, сіңірдің созылуы, жүмсақ ұлпалардың ажы- рауы (бұлшық еттің, жүйкенің, сіңірдің), буын мен сүйектің зақымдануы жатады (буынның таюы, сүйектің сынуы).
Ашық зақымдану — бұл органдар ұлпаларының' зақымда- луы, артынша тері жамылғылардың кілегейлі кабыктардың тү- тастығы бүзылады (жарақаттар, сүйектің ашык сынуы).
Организм ұлпасыңда бір сәтте, кездейсоқ, катты әсер ету нә- тижесінде пайда болған зақымдану қатты жарақат деп аталады, аз күштің көп мәрте және тұрақты әсерінен пайда болған жарақат созылмалы жарақат деп аталады. Созылмалы жарақаттарға көпте- ген кәсіби жарақаттар жатады (ауыр дене еңбегімен шүғылдана- тын адамдардың табанының жалпактығы, машинисткалардың та- рамыс қынабының қабынуы, кір жуушылардың жаурауы, рентге- нологтардың колындағы котыр мен жара).
Уакьптың шектеулі үзігі аралығында халыктың белгілі бір
тобындағы жарақаттардың жиыны жарақаттанушылық деп ата- лады. Жарақаттанушылық өндірістік (өнеркәсіп, ауылшаруашы- лығы), өндірістік емес (тұрмыс, спорт, көше, көлік) жәнс әс- кери болып бөлінеді.
Кез келген жарақат бір орындағы ұлпалардың бүзылуымен қатар организмде басқа да белгілі бір жалпы өзгерістерді тудыра- ды (жүрек-тамыр қызметінің, тыныс алудың, зат алмасуының бұзылуы). Бүл құбылыстар орталық нерв жүйеснің тітіркенуінен, қанның кетуінен, өмірлік маңызды органдардың зақымдалуы- нан, уланудан пайда болады. Қатты сырқырататын және кан көп кеткен ауқымды закымдану кезінде сырқаттың жалпы жағдайы өте жедел және күрт нашарлайды.
Талықсу — адам миының кансыздануы нәтижесінде естен кенеттен уақытша айрылу.
Талықсу көбінесе психикалык жарақат деп аталады (қорқу, қанның түрі, дененің аяқ асты сырқырауы).
Талықсуга қажу, ашығу, қанның аздыгы, жуынатын бөлмеде ұзақ отыру әсер етеді. Талықсу көбінесе аяқ асты пайда бола- ды, алайда кейде сырқаттың құсқысы келеді, ауаның жетіспеуін сезінеді. Бүл жағдайда сырқат бозарады, тамыр соғысы әлсірейді, дем алысы күшейеді. Есінен айрылган бойда сыр- кат қүлайды.
Дәрігер келгенге дейін талықсу кезінде сырқатқа жәрдем