5.Зараджэнне па.-пр думк1 на старажытнабеларусюх землях. Грамадска-асветн1цкая дзейнасць Ефрасинии Полацкай. Кл1мента Смаляц1ча.

Настаун1кам1 был1 духоуна вопытныя людз1

Ефрасиння Полацкая (каля 1106 -1173 гг.). Па усёй Рус1 праславша-ся на н1ве хрысц1янскага асветн1цтва унучка князя Усяслава Чарадзея, Асноуныя моманты яе духоунага подзв1гу ап1саны у "Аповесц1 жыцця 1 смерц1 святой 1 блажэн-най 1 найпадобнейшай Ефрас1нн1,

Дзейнасць 1 погляды яе был1 нак1раваны перш за усё на дасягненне духоунай дасканаласщ людзей. У яе "Жыцп" адзначаецца, што "старых яна вучыла цярпенню 1 устрыманню, юных - душэунай чысц1н1 1 цялеснаму супакаенню,

Еуфрас1ння Полац-кая перап1сывала царкоуные кн1г. Гэтыя кн1г1 паклал1 пачатак манастырск1м б1бл1ятэкам Полацкага княства, што пачал1 тады фармавацца. З 1мем полацкай асветн1цы звязана таксама будаун1цтва вучыл1шчау 1 школ на беларускай зямл1, шырокая адукацыя народа, навучанне простых людзей грамаце.

Разам з тым, Ефрас1ння Полацкая своечасова адгукалася на актуаль-ныя праблемы грамадскага, пал1тычнага 1 царкоунага жыцця таго часу. Была прых1льн1цай увядзення хрысц1янск1х прынцыпау не тольк1 у прыватнае, але 1 у дзяржаунае жыццё. Яна выказвалася за змякчэнне жорсткага княжацкага заканадауства, за пашырэнне сацыяльных функцый дзяржавы. У прыватнасц1, яна падтрымл1вала увядзенне у К1еускай Рус1 дзяржаунай дапамог1 бедным, хворым, старым людзям. Яна сама актыуна займалася дабрачыннасцю.

Падтрымл1вала Ефрас1ння 1 агульнаадукацыйную, культурна-выха-ваучую функцыю дзяржавы, вылучыушы 1дэю пашырэння, дэмакраты-зацы1 адукацы1, стварэння значнай сетк1 школ 1 б1бл1ятэк.

Ефрас1ння Полацкая асуджала м1жусоб1цы вусна 1 кн1жна, асуджала м1рным будаун1цтвам манастыроу 1 разв1ццём кн1жнай справы, стварэннем школы. Яна, у дадатак да усяго, была неблаг1м дыпламатам 1 пал1тычным прамоуцам. К1руючай думкай яе жыцця была думка пра дабрабыт 1 роскв1т роднай зямл1.

Климент Смаляцич. Выдатным асветшкам 1 царкоуным дзеячам сярэдневяковай Рус1 быу сучасн1к Ефрас1нн1 Полацкай, сын смаленскай гал1ны протабеларусау-крыв1чоу Климент Смаляц1ч (памёр пасля 1164 г.). Нарадз1уся ён у Смаленску 1, верагодна, там атрымау пачатковаю адука-цыю.

Кл1ментам выступау за саюз навук1, ф1ласоф11 1 багаслоуя. Кл1-мент даказвау неабходнасць выдання антычнай л1таратурнай 1 ф1ласофскай традыцы1 для больш глыбокага разумення Святога П1сання 1 хрысц1янскага асветн1цтва. Асветн1к спасылауся не тольк1 на хрысц1янск1х багасловау Iаана Дамаск1на, Иаана Экзарха Балгарскага, Федарыта К1рскага, але 1 на творы Гамера, Платона, Арыстоцеля, каб даказаць заканамернасць 1 мэта-згоднасць Сусвету [1, с. 32 - 36].

Шмат думак у Климента Смалящча аб месцы чалавека у сусвеце, аб прыродзе яго узаемааднос1н з Богам. Ён л1чыу, што чалавек валодае най-вышэйшым дарам - свабоднай воляй. Але дараваная яму свабода учынкау - гэта адначасова 1 напам1н, што чалавеку, як вянцу тварэння боскага, належыць 1мкнуцца да маральнага удасканалення.

6.Грамадска-пал1тычныя погляды К1рылы Тураускага.. Да л1ку буйнейшых прадстаушкоу пал1тычнай дум­ка XII ст. адносщца 1 К1рыла Турауск (каля 1130 - 1182)

Як 1 для большасц1 духоуных л1дэрау таго перыяду г1сторы1, для К1рылы Тураускага была характэрна марал1затарская нак1раванасць творчасц1. Асноуную сваю увагу ён надавау клопатам аб узрастанн1 духовага узроуню 1 маральнай дасканаласц1 сва1х суайчынн1кау, безупынна выкрывау 1х заганы (падман, 1лжывасць, абжорства, дармаедства, гвалтаун1цтва 1 г.д.).

Але К1рыла Турауск1 быу не тольк1 абстрактным марал1затарам, "ён быу у сва1м рэл1г1йна-асветн1цк1м вучыцельстве на самым лязе м1жусобицау, як1я раздз1рал1 яго радз1му" Ён горача падтрымл1вау незалежнасць свайго княства, яго саюз з К1евам, 1 супрацьстаяу спробам узвышэння Уладз1м1ра-Суздальскай зямл1. Так, ён актыуна выступау з асуджэннем ерас1 еп1скапа Фёдарца, якога падтрымл1вау у сва1х антык1еуск1х намерах князь Андрэй Багалюбск1.

К1рыла Турауск1 рэзка асуджау амаральныя метады у пал1тыцы. Ён л1чыу, што пал1тычныя мэты не пав1нны дасягацца ашуканствам 1 злачынствам. Нельга беспакарана тварыць зло, рана ц1 позна яно будзе пакарана.

Шырок1 спектр этычных 1 грамадска-пал1тычных праблем адлюстроуваюць казанн1, альбо "Словы" К1рылы Тураускага. Яны п1сал1ся з нагоды розных рэл1г1йных святау 1 прызначал1ся для казання у царкве пад час набажэнства, ва урачыстых абстав1нах, у атмасферы прыузнятых чалавечых настрояу 1 эфектыуна уздзейн1чал1 на свядомасць слухачоу, набывал1 вял1к1 грамадск1 рэзананс.

Творы К1рылы Тураускага яшчэ пры яго жыцц1 карыстал1ся вял1кай папулярнасцю. У XII - XVI стст. яны шырока распаусюджвал1ся у списах сярод жыхароу усходнеславянск1х зямель. их уключал1 у зборн1к1 разам з творам1 найбольш вядомых усходн1х айцоу царквы, у прыватнасц1, Iаана Златавуста.