Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Институции Юстиниана.doc
Скачиваний:
71
Добавлен:
22.11.2019
Размер:
2.9 Mб
Скачать

XV. De vvlgarisvbstitvtione

Potest autem quis in testamento SUO plurcs gradus heredum facere, ut puta si ille heres non erit, ille heres esto: et deinceps in quantum uelit testator substituere potest et nouissimo loco in subsidium uel seruum necessarium heredem instituere.

1. Et plures in unius locum possunt substitui, uel unus in plurium, uel singuli singulis, uel inuicem ipsi qui heredes instituti sunt.

2. Et si ex disparibus partibus heredes scriptos inuicem substituerit et nullam mentionem in substitutione habuerit partium, eas uidetur partes in substitutione dedisse, quas in institutione expressit: et ita diuus Pius rescripsit.

3. Sed si instituto heredi et coheredi suo substituto dato alius substitutus fuerit, diui Seuerus et Antoninus sine distinctione rescripserunt ad utramque partem substitutum admitti.

4. Si seruum alienum quis patrem Familias arbitratus heredem scripserit et, si heres non esset, Maeuium ei substituerit isque seraus iussu domini adierit hereditatem, Maeuius in partem admittitur. illa enim uerba si heres non erit in eo quidem, quem alieno iuri subiectum esse testator scit, sic accipiuntur: si neque ipse heres erit neque alium heredem effecerit: in eo uero, quem patrem familias esse arbitratur, illud significant: si hereditatem sibi eiue, CUiUS iuri postea subiectus esse coeperit, non adquisierit. idque Tiberius Caesar in persona Parthenii serui sui constituit.

XVI. De pvpillarisvbstitvtione

Liberis suis impuberibus, quos in potestate quis habet, non solum ita ut supra diximus substituere potest, id est ut, si heredes ei non extiterint, alius ei sit heres, sed eo amplius ut et, si heredes ei extiterint

КНИГА ВТОРАЯ

145

12. Лица, которых завещатель никогда на видел, могут быть назначены наследниками, например, если он назначит наследниками сыновей брата, рожденных в чужих краях, не зная, кто они. Неведе­ние завещателя не делает назначение наследника недействительным.

ТИТУЛ XV. ОБ ОБЫКНОВЕННОЙ СУБСТИТУЦИИ

Всякий может установить в своем завещании несколько степе­ней наследников, например, следующим образом: "если такой-то не будет наследником, то пусть наследует такой-то", и затем завеща­тель может назначать последующих наследников в таких степенях, в каких ему угодно; завещатель может, наконец, субсидиарно назна­чить даже раба необходимым наследником.

  1. Можно назначить несколько последующих наследников вмес­ то одного, или одного вместо многих, или одного вместо другого, или, в свою очередь, можно назначить тех же лиц, которые назначе­ ны были наследниками.

  2. Если субституция коснется наследников, назначенных на не­ равные части, и ни словом не будет упомянуто о частях наследства, то, по-видимому, завещатель назначил в субституции те же части, какие он указал при назначении первых наследников. Так решил божественный (император) Пий.

  3. Но если на место назначенного наследника и субституированно- го сонаследника будет назначен другой, то по постановлению боже­ ственных Севера и Антонина, субституированный (сонаследник) безус­ ловно допускается к обеим частям.

  4. Если кто-либо назначит наследником чужого раба, считая его отцом семейства, и если, на случай его отказа от наследства, будет последующим наследником назначен Мевий, то Мевий, в случае принятия наследства рабом по приказу своего господина, получит часть. Слова "на случай его отказа от наследства" сказаны относи­ тельно того, кого завещатель знал подчиненным чужой власти, в следующем смысле: если ни он сам не будет наследником, ни другого не сделает таковым; относительно того, кого завещатель считал отцом семейства, эти слова значат: если он не приобретет наследства ни себе, ни тому, власти кого в последствии будет подчинен. Так постановил Цезарь Тиберий относительно своего раба Парфена.

ТИТУЛ XVI. О СУБСТИТУЦИИ СИРОТ

Всякий родитель, имеющий в своей власти несовершеннолетних детей, может назначать последующих наследников не только на тот случай, о котором мы выше сказали, т. е. если дети не будут у него наследниками, то наследником будет другой, но и на тот случай,

146 ИНСТИТУЦИИ ЮСТИНИАНА

e t adhuc impuberes mortui fuerint, sit eis ahquis heres. ueluti si quis dicat hoc modo: Titius filius meus heres mihi esto: si filius meus heres mihi non erit, siue heres erit et prius moriatur, quam in suam tutelam uenerit (id est pubes factus sit), tunc Seius heres esto. quo casu si quidem non extiterit heres filius, tunc substitutus patri fit heres: si uero extiterit heres filius et antc pubertatem deccssent, ipsi filio flt heres substitutus. nam moribus institutum est, ut, cum eius aetatis sunt, in qua ipsi sibi testamentum facere non possunt, parentes eis faciant.

  1. Qua ratione excitati etiam constitutionem in nostro posuimus codice, qua prospectum est, ut, si mente captos habeant fllios uel nepotes uel pronepotes cuiuscumque sexus uel gradus, liceat eis, etsi puberes sint, ad exemplum pupillaris substitutionis certas personas substituere: sin autem resipuerint, eandem substitutionem infirmari, et hoc ad exemplum pupillaris substitutionis, quae postquam pupillus adoleuerit infirmatur.

  2. Igitur in pupillari substitutione secundum praefatum modum ordinata duo quodammodo sunt testamenta, alterum patris, alterum filii, tamquam si ipse filius sibi heredem instituisset: aut certe unum est testamentum duarum causarum, id est duarum hereditatum.

  3. Sin autem quis ita formidolosus sit, ut timeret, ne filius eius pupillus adhuc ex eo, quod palam substitutum accepit, post obitum eius periculo insidiarum subiceretur: uulgarem quidem substitutionem palam facere et in primis testamenti partibus debet, illam autem substitutionem, per quam et si heres extiterit pupillus et intra pubertatem decesserit substitutus uocatur, separatim in inferioribus partibus scribere eamque partem proprio lino propriaque cera consignare et in priore parte testamenti cauere, ne inferiores tabulae uiuo filio et adhuc impubere aperiantur. illud palam est non ideo minus ualere substitutionem impuberis filii, quod in isdem tabulis scripta sit, quibus sibi quisque heredem instituisset, quamuis hoc pupillo periculosum sit.

  4. Non solum autem heredibus institutis impuberibus liberis ita substituere parentes possunt, ut et si heredes eis extiterint et ante

КНИГА ВТОРАЯ 147

е сли дети окажутся наследниками, да умрут, не достигши совершен­нолетия,- например, в такой форме: "сын мой Тиций, да будет на­следником, если сын мой не будет у меня наследником или если он будет, да умрет прежде, чем сделается самостоятельным (т.е. до­стигнет совершеннолетия), то пусть наследником будет Сей". Если в этом случае сын не окажется наследником, то наследником будет лицо, субституированное отцом; если же сын окажется наследником, да умрет до совершеннолетия, то субституированный делается на­следником самого сына. Обычаем установлено, чтобы родители наз­начали наследников детям, находящимся в том возрасте, когда они еще сами не могут делать завещания.

  1. На этом основании мы поместили в нашем кодексе постанов­ ление, которым определено, чтобы родители имели право, наподо­ бие пупилларной субституции, назначать последующими наследни­ ками известных лиц, если будут иметь душевнобольных сыновей или внуков, правнуков, все равно, какого пола и степени, хотя бы они достигли совершеннолетия. В случае их выздоровления, эта субсти­ туция недействительна; это бывает по аналогии с пупилларной суб* ституцией, которая делается недействительной после достижения сиротой совершеннолетия.

  2. Итак, в пупилларной субституции, сделанной согласно выше­ сказанному, имеются, так сказать, два завещания: одно отца, другое сына, как если бы сам сын назначил себе наследника; или наоборот, одно завещание с двоякими последствиями, то есть с двумя наследо­ ваниями.

  3. Если отец очень опасается, что после его смерти сын-сирота подвергнется проискам вследствие того, что публично принял суб- ституированного наследника, то он должен делать обыкновенную субституцию, притом в первых статьях завещания, а ту субститу­ цию, которой субституированный призывается к наследованию пос­ ле сироты-наследника, умершего до совершеннолетия, должно пи­ сать отдельно в последних частях завещания и запечатать эту часть собственным льном и воском, предупредив в первой части, чтобы не открывали последних частей завещания при жизни сына и до его совершеннолетия. Ясно, что субституция несовершеннолетнего не теряет значения, если она сделана в тех же статьях завещания, в ко­ торых завещатель назначает себе наследников, хотя бы такая суб­ ституция была опасна для самого сироты.

  4. Родители могут субституировать, в лице кого хотят, не толь­ ко несовершеннолетних детей, назначенных наследниками, на слу­ чай, если дети, оказавшись наследниками, умрут до совершенноле­ тия, но могут субституировать и тех детей, которых они исключили из числа наследников. Если в этом случае сиротой приобретено что- либо из наследства, легатов или дарений со стороны ближних и дру-

148 ИНСТИТУЦИИ ЮСТИНИАНА

p ubertatem mortui fuerint, sit eis heres is quem ipsi uoluerint, sed etiam exheredatis. itaque eo casu si quid pupillo ex hereditatibus legatisue aut donationibus propinquorum atque amicorum adquisitum fuerit, id omne ad substitutum pertineat. quaecumque diximus de substitutione impuberum liberorum uel heredum institutorum uel exheredatorum, eadem etiam de postumis intelkgimus.

  1. Liberis autem suis testamentum facere nemo potest, nisi et sibi faciat: nam pupillare testamentum pars et sequela est paterni testamenti, adeo ut, si patris testamentum non ualeat, ne filii quidem ualebit.

  2. Vel singulis autem libehs uel qui eorum nouissimus impubes morietur substitui potest. singulis quidem, si neminem eorum intestato decedere uoluit: nouissimo, si ius legitimarum hereditatum integrum inter eos custodiri uelit.

  3. Substituitur autem impuberi aut nominatim, ueluti Titius, aut generaliter quisquis mihi heres erit: quibus uerbis uocantur ex substitutione impubere filio mortuo, qui et scripti sunt heredes et extiterunt, et pro qua parte heredes facti sunt.

  4. Masculo igitur usque ad quattuordecim annos substitui potest, feminae usque ad duodecim annos: et si hoc tempus excesserit, substitutio euanescit.

  5. Extraneo uero uel filio puberi heredi instituto ita substituere nemo potest, ut, si heres extiterit et intra aliquod tempus decesserit, alius ei sit heres: sed hoc solum permissum est, ut eum per fldeicommissum testator obliget alii hereditatem eius uel totam uel pro parte restituere: quod ius quale sit, suo loco trademus.