- •Фанетыка. Арфаэпія. Акцэнталогія.
- •21. Раскрыйце дужкi, устаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку. Падкрэсліце літары, якія абазначаюць спецыфічныя гукі, характэрныя для беларускай мовы. Вызначце стыль тэксту.
- •Арфаграфія
- •1. А, э, ы? Устаўце адпаведную літару.
- •2. Падкрэсліце словы, арфаграфiя якiх заснавана на фанетычным прынцыпе?
- •3. Словы, што запісаны з памылкамі, напішыце правільна.
- •17. Устауце, дзе трэба, лiтару в.
- •18. Закрэсліце лішняе.
- •19. Запiшыце словы па-беларуску.
- •20. Мяккi знак цi апостраф? Упiшыце патрэбны знак.
- •21. Раскрыйце дужкi, пастаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку. Вызначце стыль тэксту.
- •Марфеміка. Словаўтварэнне.
- •1. Падкрэсліце словы, у якіх ёсць суфiкс -к-.
- •2. Падзяліце словы на марфемы.
- •3. Падкрэсліце словы, утвораныя суфiксальным спосабам.
- •4. Падкрэсліце пары слоў, якія з’яўляюцца аднакаранёвымі.
- •5. Укажыце сродкі і спосаб утварэння слоў.
- •Лексіка
- •9. Укажыце поўныя лексiчныя амонiмы.
- •10. Амонімамі (1) ці мнагазначнымі (1) з’яўляюцца выдзеленыя словы. Пастаўце адпаведную лічбу.
- •11. Амаформы (1), амографы (2), амафоны (3)? Пастаўце адпаведную лічбу.
- •16. Якiя пары слоў не з'яўляюцца сiнонiмамi? Падкрэсліце іх.
- •17. Абвядзіце кружком нумары сказаў, у якiх выдзеленыя словы з'яўляюцца аказiяналiзмамi (словамi-метэорамi, аўтарскімі наватворамі). Устаўце прапушчаныя літары, раскрыйце дужкі.
- •18. Да ўстарэлых слоў падбярыце сучасныя адпаведнiкi-сінонімы.
- •19. Падкрэсліце ў сказах антытэзу адной рыскай, аксюмаран дзвюма.
- •20. З якiмi меркаваннямi нельга пагадзiцца?
- •21. Раскрыйце дужкi, пастаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку. Вызначце стыль тэксту і тып маўлення.
- •Фразеалогія
- •1. Да прыведзеных фразеалагізмаў запішыце беларускiя адпаведнiкi.
- •2. Што азначаюць гэтыя выразы?
- •3. Замяніце прыведзеныя фразеалагiзмы аднаслоўнымі сiнонiмамі.
- •4. Да прыведзеных фразеалагізмаў падбярыце антанімічныя ўстойлівыя выразы.
- •5. Пералічыце асноўныя прыметы фразеалагiзма.
- •6. Раскрыйце дужкi, пастаўце прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку.
- •Лексікаграфія. Фразеаграфія
- •1. Якія з пералічаных слоўнікаў адносяцца да унiверсальных?
- •2. Якiя слоўнiкi адыгралi значную ролю ў нармалiзацыi беларускай лiтаратурнай мовы ў 20-я гг. Хх ст.?
- •3. Аўтарамi якiх слоўнiкаў з`яўляюцца гэтыя навукоўцы? Пастаўце адпаведны нумар.
- •4. Устанавiце аўтарства наступных слоўнiкаў.
- •5. Раскрыйце дужкi, пастаўце прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку.
- •Марфалогія Назоўнік
- •1. З якiмi сцверджаннямi нельга пагадзiцца?
- •2. У дужках укажыце род назоўнiкаў: м. – мужчынскі, ж. – жаночы, н. – ніякі.
- •3. Дапасуйце да назоўнiкаў адпаведныя прыметнікі?
- •4. Падкрэсліце нескланяльныя прозвішчы.
- •5. Да назоўнікаў дапасуйце адпаведныя прыметнікі. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову.
- •10. Утварыце формы назоўнага склону множнага лiку наступных слоў.
- •11. Дапішыце патрэбныя канчаткі.
- •12. Рэчыўныя (1) ці зборныя (2) назоўнiкі. Пастаўце адпаведную лічбу.
- •13. Укажыце скланенне назоўнікаў.
- •14. Асобна (1), разам (2), праз злучок (3)? Пастаўце адпаведную лічбу.
- •15. Дапішыце патрэбныя канчаткі.
- •16. Раскрыйце дужкi, пастаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I
- •Прыметнік
- •1. Якасны (1), адносны (2), прыналежны (3) прыметнік. Пастаўце адпаведную лічбу.
- •2. Ад прыведзеных назоўнікаў утварыце прыналежныя прыметнікі і дапасуйце іх да назоўнікаў..
- •3. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары.
- •4. З вялікай ці з малой літары? Закрэсліце лішняе.
- •5. Асобна (1), разам (2), праз злучок (3)? Пастаўце адпаведную лічбу.
- •6. Утварыце I запiшыце складаныя прыметнiкi, дапасаваўшы іх да адпаведных назоўнікаў.
- •7. З якiмi прыметнiкамi часцiца не пiшацца разам? Падкрэсліце гэтыя прыметнікі.
- •Лічэбнік
- •1. Падкрэсліце словы, якія не з’яўляюцца лічэбнікамі.
- •2. Праскланяйце словазлучэнні.
- •3. Праскланяйце лічэбнікі.
- •4. У якiх сказах выдзеленыя словы не з`яўляюцца лiчэбнiкам?
- •5. Закончыце фармулёўку.
- •6. Раскрыйце дужкi, пастаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку. Вызначце стыль і тып маўлення тэксту.
- •Займеннік
- •Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары. Займеннiкi якiх разрадаў не сустракаюцца ў прапанаваным тэксце?
- •I нi..Чыць зло.
- •2. Запішыце форму назоўнага склону займеннiкаў.
- •3. Падкрэсліце займеннікі, якiя не з'яўляюцца адмоўнымi.
- •4. Раскрыйце дужкi, устаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I знакi прыпынку. Вызначце разрады займеннікаў.
- •Дзеяслоў
- •1. Якімі членамі сказа з’яўляюцца выдзеленыя дзеясловы? Падкрэсліце.
- •2. Падкрэсліце пераходныя дзеясловы адной рыскай, а непераходныя дзвюма.
- •3. Укажыце спражэнне дзеясловаў.
- •4. Падкрэсліце безасабовыя дзеясловы, якiя абазначаюць магчымасць,
- •5. Якi з прыведзеных нiжэй марфалагiчных разбораў дзеяслова правiльны?
- •6. Запішыце па-беларуску.
- •Дзеепрыметнік
- •1. Падкрэсліце дзеепрыметнікі.
- •2. Зрабіце марфемны і словаўтваральны разбор дзеепрыметнікаў.
- •3. Якія прызнакi дзеяслова прысутнічаюць ў дзеепрыметніка?
- •Дзеепрыслоўе
- •1. Раскрыйце дужкi, устаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары I
- •2. Якія прызнакi дзеяслова прысутнічаюць ў дзеепрыслоўя?
- •Прыслоўе
- •Што няправiльна?
- •2.Укажыце часцінамоўную прыналежнасць выдзеленых слоў: 1 – прыслоўе; 2 – слова катэгорыi стану (безаасабова-прэдыкатыўнае).
- •3. Пастаўце ў дужках адпаведную лiчбу: 1 – словы (iх часткi) пiшуцца разам; 2 – словы пiшуцца асобна; 3 – словы (iх часткi) пiшуцца праз злучок.
- •Часціцы
- •1. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары, раскрыйце дужкі. Растлумачце правапіс часціц.
- •2. У якiх сказах часцiца не надае выказванню сцвярджальнае значэнне?
- •3. Не ці ні? Устаўце неабходную часцiцу.
- •4. З якiмi словамi часцiца не пiшацца разам? Падкрэсліце іх.
- •Прыназоўнік. Злучнік
- •1. Якое меркаванне няправiльнае?
- •2. Укажыце часцінамоўную прыналежнасць выдзеленых слоў.
- •3. У якiх сказах слова калi з'яўляецца злучнiкам?
- •Сінтаксіс Словазлучэнне
- •1. Дапасаванне (1), кіраванне (2), прымыканне (3). Укажыце адпаведны спосаб падпарадкавальнай сувязi ў прыведзеных словазлучэннях.
- •2. Падкрэсліце галоўныя словы ў словазлучэннях.
- •3. Падкрэсліце спалучэннi слоў, якiя не з'яўляюцца словазлучэннямi.
- •4. Укажыце няправільна ўтвораныя словазлучэннi. Выпраўце памылкі.
- •5. Падбярыце беларускiя адпаведнiкi
- •Дзейнік і выказнік
- •1. Падкрэсліце ў сказах выказнікі, укажыце іх тып: просты дзеяслоўны (1), просты іменны (2), састаўны дзеяслоўны (3), састаўны іменны (4), складаны (5).
- •2. Падкрэсліце граматычную аснову сказаў.
- •Даданыя члены сказа
- •1. Падкрэсліце азначэнні. Высветліце, якія з іх з’яўляюцца дапасаванымі, а якія недапасаванымі.
- •2. Падкрэсліце прыдаткi.
- •3. Падкрэсліце дапаўненні. Вызначце іх структуру і тыпы.
- •4. У прыведзеных сказах падкрэсліце толькі акалiчнасцi ўмовы.
- •5. У прыведзеных сказах падкрэсліце толькі акалiчнасцi мэты.
- •6. Падкрэсліце галоўныя і даданыя члены ў прыведзеных сказах.
- •Якія бываюць сказы паводле структуры?
- •Аднасастаўныя і няпоўныя сказы
- •1. Аднасастаўныя сказы (1), няпоўныя сказы (2)? Пастаўце адпаведную лічбу.
- •2. Укажыце віды аднасастаўных сказаў.
- •3.Укажыце аднасастаўныя iнфiнiтыўныя сказы.
- •Складаны сказ
- •1. Падкрэсліце даданую частку і ўкажыце яе тып.
- •2. Аформіце сказы ў адпаведнасці з пунктуацыйнымі і арфаграыічнымі нормамі, пабудуйце схемы. Укажыце сказ, у якiм часткi звязаны сузалежным падпарадкаваннем.
- •Пунктуацыя
- •1. Пастаўце, дзе трэба, адпаведныя знакі прыпынку.
- •2. Пастаўце адпаведныя знакі прыпынку.
- •3. Пастаўце адпаведныя знакі прыпынку. Растлумачце.
- •4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары і знакі прыпынку, раскрыйце дужкі. Падкрэсліце аднародныя члены.
- •5. Аформіце сказы ў адпаведнасці з пунктуацыйнымі і арфаграфічнымі нормамі.
- •6. У якiх сказах перад злучнiкам I не трэба ставiць коску?
- •7. Пастаўце патрэбныя знакі прыпынку. Падкрэсліце пабочныя словы.
- •8. У якiх сказах выдзеленыя словы не выдзяляюцца коскамi?
- •9. Пастаўце, дзе трэба, коскі і прапушчаныя літары..
- •Тэксты дыктантаў
- •Аб чым гавораць тапанімічныя факты?
- •В.Быкаў
- •Помнiкi жывёлам
- •14. Запішыце тэкст, афармляючы яго згодна з арфаграфічнымі і пунктуацыйнымі правіламі сучаснай беларускай мовы). Ахарактарызуйце тэкст па наступнай схеме:
2. Падкрэсліце прыдаткi.
-
Смачныя цукеркi выпускае фабрыка "Камунарка".
-
Прыйшла чараўнiца-вясна.
-
Куды вядуць мяне шляхi-дарогi?
-
Часопiс "Беларусь" пачаў друкаваць аповесць В.Быкава.
-
Дед Максiм сядзеў на печы.
-
Цячэ ля Гродна Нёман-рака.
3. Падкрэсліце дапаўненні. Вызначце іх структуру і тыпы.
-
Старыя хаты нiзка прыпадалi к шэрай зямлi (К.Чорны)
-
Успамiны мiнулае будзяць (М.Лынькоў).
-
Зорка й каганец цямрэчы плечы прапякуць, згарэўшы да канца (Р.Барадулiн)
-
Яшчэ нiколi дзядзька зроду не бачыў гэтулькi народу (Я.Колас).
-
Кожны быў заняты сваёй справай (Я.Маўр).
-
Смутак не даваў спакою (К.Чорны).
-
Голас дзяўчынкi з косамi дрыжыць (П.Броўка).
-
Нечакана ўдарылi аднекуль шротам снегавым наўзмаш вятры (С.Законнiкаў).
-
О, шмат прыгожанькіх дзяўчат старонцы нашай бог прыдбаў!
4. У прыведзеных сказах падкрэсліце толькі акалiчнасцi ўмовы.
-
Без кавалка хлеба кепская бяседа (Прыказка).
-
Жанкi падыходзiлi гамонячы (I.Мележ).
-
Нягледзячы на познi час спаць не хацелася (М.Лынькоў).
-
У Сцяпана ад сораму ўспыхнулi вушы (I.Шамякiн).
-
Пры жаданнi можна шмат чаго дабiцца (У.Краўчанка).
5. У прыведзеных сказах падкрэсліце толькі акалiчнасцi мэты.
-
Нястрымна тчэцца часу нiць. Няўжо раптоўна абарвецца? (А.Канапелька).
-
Дзеля дружбы i цыган павесiўся (Прыказка).
-
Нечакана мяне прыпынiла даляцеўшая знепадалёку песня (К.Кiрыенка).
-
Лабановiчу чамусьцi не спалася (Я.Колас).
-
Мiжвольна Пятро Iванавiч прыслухоўваўся да размоў, што часам узнiкалi тут (М.Данiленка).
6. Падкрэсліце галоўныя і даданыя члены ў прыведзеных сказах.
-
Пяць у пяць – дваццаць пяць.
-
Блiжнi друг лепей дальнiх двух (Прыказка).
-
Дзе двое б'юцца, там трэцi не мяшайся (Прыказка).
-
Адна бяда iдзе, другую за ручку вядзе (Прыказка).
-
Адной рукой i вузла не завяжаш (Прыказка).
-
Паводле пiсьмовых крынiц Ашмяны вядомы з 1340-х г. як населены пункт Вiленскага княства (А.Каранеўскi).
-
А той трэцi – як у полi вецер (Народная песня).
-
У атэлье зрабiлi фотаздымак дзесяць на трынаццаць.
-
Ранiца выдалася хмарная, з дажджом-грыбасеем (Я.Пархута).
-
Спёка адпачнуць пайшла ў далiну (В.Жуковiч).
-
Якія бываюць сказы паводле структуры?
-
1.
сцвярджальныя
4.
адмоўныя
7.
клiчныя
2.
апавядальныя
5.
простыя
8.
пытальныя
3.
ускладненыя
6.
няклічныя
9.
складаныя
Аднасастаўныя і няпоўныя сказы
1. Аднасастаўныя сказы (1), няпоўныя сказы (2)? Пастаўце адпаведную лічбу.
-
1.
Вагон – хата Мiколкава (М.Лынькоў).
2.
На трэцi дзень работы пленума нечакана аб'явiлi перапынак ажно на гадзiну (I.Шамякiн).
3.
Навокал цёмны лес i хмызняк ды злыя сабакi на дварэ (Я.Колас).
4.
Вось апошнi паварот (I.Мележ).
5.
На полi не было вiдаць нi душы (I.Новiкаў).
6.
За тым гаем жытнёвае поле.
7.
Дарозе, здавалася, не будзе канца (В.Гардзей).
8.
Новая чатырохпавярховая школа.
9.
На гонях родных рунь рунейшая (Р.Барадулiн).
10.
За вокнамі яшчэ як след не развіднела (А.Федарэнка).
11.
Пад поняю – вiшнёвы белы сад! (В.Жуковiч)
12.
З ёй няма нягод у хаце (В.Жуковiч).
13.
Мне ўсё дорага тут, люба, родна, прыгожа (П.Броўка).
14.
Няма ўжо такiх дактароў... (П.Панчанка).
15.
Усхвалёваны душою, стану на даўно пакiнуты парог (М.Сяднёў).
16.
(Жыццё нас наперад вяло). Вучыла, пякло, шкуматала на хвалях суровых прыгод (П.Панч.).