2.Моўнае афармленне

Справавыя лісты маюць сваё асаблівае моўнае афармленне У іх выкарыстоўваюцца правераныя практыкай канструкцыі фраз, таму асоба, якая займаецца складаннем (напісаннем) справавога ліста, павінна ведаць і выкарыстоўваць ужо вядомыя мадэлі. Першае, аб чым нельга забывацца, - гэта ветлівы зварот:

Паважаны пан дырэктар!

Шаноўны спадар Іван Пятровіч! – гэта першая канструкцыя – зваротак.

Наступныя фразы з’яўляюцца распаўсюджаным “стандартным” пачаткам тэксту:

Хацелася б нагадаць Вам, што ………..

Даводзім да Вашага ведама, што ……..

Нагадваем, што ………….

Паведамляем, што …………

Калі аўтар - асоба юрыдычная, то дзеянні перадаюцца ад 3-яй асобы адзіночнага ліку або ад 3-яй асобы множнага ліку:

Просім ………

Пацвярджаем ………….

Кааператыў гарантуе ……………

Савет дырэктараў, адміністрацыя настойліва просяць ……………..

Калі аўтар – асоба фізічная, то дзеянні перадаюцца ад 1-ай асобы адзіночнага ліку:

Прашу ……….

Папярэджваю …………

У якасці заключных могуць быць выкарыстаны фразы:

Настойліва просім ………….

Просім прабачыць нам за затрымку з адказам …………………

Разлічваем, што нашы заўвагі будуць улічаны …………………………

Просім Вас не затрымліваць адказ ………

Падагуліўшы, можна сказаць, што ў тэксце справавога ліста большую колькасць слоў складаюць дзеясловы і аддзеяслоўныя назоўнікі: разлічваць, нагадваць, паведамляць, прасіць, даводзіць, пацвярджаць; заканчэнне, пагашэнне, выплата, затрымка, выкананне, пастаўка і г. д. Незакончанае трыванне дзеясловаў і аддзеяслоўныя назоўнікі падкрэсліваюць дынамічны стан, патрабуючы завяршэння дзеяння. Сказы часта ўжываюцца аднасастаўныя:

Хацелася б нагадаць аб заканчэнні тэрміну выплаты ……

Падбор слоў у сказах павінен адпавядаць патрабаванням спалучальнасці іх паміж сабой. Напрыклад:

• ініцыятыва – браць на сябе..; выступаць з..; падтрымліваць.. ; праяўляць..; стрымліваць..; уступаць..;

• кіраўніцтва – браць на сябе..; ажыццяўляць..; умацоўваць..; адмяжоўвацца ад ..; ускласці..;

• падатак – плаціць...; зніжаць..; скарачаць..; збіраць..; спаганяць..; сыскваць..;

• абавязкі – ускласці..; выконваць..; несці..; вызваляцца.; размяркоўваць.

Аналіз моўнага боку тэкстаў службовых лістоў выявіў некаторыя цяжкасці ў выкарыстанні граматычных форм і лексем. Сярод лексічных памылак можна вылучыць наступныя:

свабодная вакансія – слова “вакансія” ўжо мае значэнне ‘свабоднае месца’; будзе правільна ўжыць “вакансія”;

адыгрывае значэнне - правільна “мае значэнне”;

мае ролю – правільна “ адыгрывае ролю”;

эфектны спосаб – правільна “эфектыўны спосаб”;

асабовы ўдзел – правільна “асабісты ўдзел”;

асабісты склад – правільна “асабовы склад”.

Цяжкасці ў выкарыстанні некаторых граматычных форм наступныя, напрыклад:

• дзякуючы (каму? чаму?) – прыназоўнік ужываецца з назоўнікам Давальнага склону: дзякуючы намаганням;

• па загаду – канчатак –у , калі прыназоўнік па ў спалучэнні з назоўнікам адпавядае значэнню слоў “паводле, адпаведна”: па плану, па сігналу;

• у адпаведнасці (з чым?) – спалучаецца з формай назоўніка Творнага склону: у адпаведнасці з законам;

• адпаведна (чаму?) – спалучаецца з формай назоўніка Давальнага склону: адпаведна загаду, закону;

• згодна (з чым?) – спалучаецца з формай Творнага склону: згодна з законам;

• паводле (чаго?) – спалучаецца з формай Роднага склону: паводле інструкцыі;

• больш за – простая форма прыслоўя вышэйшай ступені параўнання ўжываецца з прыназоўнікам за: больш за месяц выканана… ;

• інфармацыя (аб чым?) – залежнае слова ўжываецца ў Месным склоне: інфармацыя аб пастаўках…;

• канферэнцыя (па чым?) – залежнае слова мае форму Меснага склону: канферэнцыя аб навуковых дасягненнях;

• вопіс (чаго?) – залежнае слова мае форму Роднага склону: вопіс матэрыяльных каштоўнасцей;

• распіска ( у чым?) – залежнае слова знаходзіцца ў форме Меснага склону: распіска ў атрыманні грошай;

• пасяджэнне, нарада (аб чым?) – залежнае слова стаіць у Месным склоне: нарада па праекце, аб укараненні;

• загадчык (чаго?) – залежнае слова мае форму Роднага склону: загадчык аддзела;

• два, тры, чатыры – пры гэтых лічэбніках залежныя словы маюць форму Назоўнага склону множнага ліку: тры бланкі, чатыры пісьмы;

• канчатак –у;- ю у Родным склоне адзіночнага ліку назоўнікаў 2-ога скланення мужчынскага роду, што абазначаюць абстрактныя паняцці, рэчыўныя, палітычныя плыні і вучэнні; канчатак –а;-я у Родным склоне адзіночнага ліку назоўнікаў 2-ога скланення мужчынскага роду, што абазначаюць адзінкі вымярэння, установы, арганізацыі, адушаўлёныя прадметы, геаграфічныя паняцці: літра, ампера, завода, банка, горада, дырэктара і г. д.