3.1.4. Скланенне ўласных імёнаў

Прозвішчы на -а(-я), якія суадносяцца з назвамі прадметаў жаночага роду, набываюць склонавыя канчаткі адпаведных назоўнікаў першага скланення. Прозвішчы з асновай на г, к, х і ненаціскным канчаткам -а скланяюцца ў залежнасці ад полу асобы: жаночыя прозвішчы скланяюцца як назоўнікі першага скланення, а мужчынскія – як назоўнікі мужчынскага роду на -а(-я).

ж.р. м.р.

Н.	Бульба	Крапіва
Р.	Бульбы	Крапівы
Д.	Бульбе	Крапіве
В.	Бульбу	Крапіву
Т.	Бульбай	Крапівой
М.	пры Бульбе	Крапіве

ж.р. м.р.

Н.	Сарока	Саладуха	Сарока	Саладуха
Р.	Сарокі	Саладухі	Сарокі	Саладухі
Д.	Сароцы	Саладусе	Сароку	Саладуху
В.	Сароку	Саладуху	Сароку	Саладуху
Т.	Сарокай	Саладухай	Сарокам	Саладухам
М.	пры Сароцы	Сароку	Саладуху	Саладусе

Прозвішчы, якія не суадносяцца з назвамі прадметаў, скланяюцца ў тым выпадку, калі адносяцца да мужчыны, а калі адносяцца да жанчыны, то не скланяюцца.

м.р. ж.р.

Н.	Глебка Аляксей	Глебка Наталля
Р.	Глебкі Аляксея	Глебка Наталлі
Д.	Глебку Аляксею	Глебка Наталлі
В.	Глебку Аляксея	Глебка Наталлю
Т.	Глебкам Аляксеем	Глебка Наталляй
М.	пры Глебку Аляксею	Глебка Наталлі

Але ў мастацкай літаратуры і дыялектах такія прозвішчы жанчын часцей скланяюцца: Антаніна Хатэнка, Антаніны Хатэнкі, Антаніне Хатэнцы, Антаніну Хатэнку і г.д.

Прозвішчы на -ко, -іх (-ых) не скланяюцца: Крамко, Ралько, Касых, Сядых.

Прозвішчы мужчынскія на -аў, -еў, -оў, -ёў, -ін (-ын) і жаночыя на -ава, -ева, -ова, -ёва, -іна (-ына) маюць некаторыя склонавыя формы назоўнікаў мужчынскага або жаночага роду і некаторыя склонавыя формы прыметнікаў:

м.р. ж.р.

Н.	Данілаў Фамін	Кавалёва Лапаціна
Р.	Данілава Фаміна	Кавалёвай Лапацінай
Д.	Данілаву Фаміну	Кавалёвай Лапацінай
В.	Данілава Фаміна	Кавалёву Лапаціну
Т.	Данілавым Фаміным	Кавалёвай Лапацінай
М.	пры Данілаве Фаміне	Кавалёвай Лапацінай

3.2 Прыметнік

Прыметнік – гэта часціна мовы, якая абазначае прымету прадмета. Прыметнікі змяняюцца па родах, ліках і склонах. Вылучаюць тры разрады прыметнікаў: якасныя, адносныя і прыналежныя.

Якасныя прыметнікі адказваюць на пытанне які? і абазначаюць прыметы, якія могуць праяўляцца ў большай ці меншай ступені: вясёлы – весялейшы, моцны – мацнейшы. Некаторыя якасныя прыметнікі могуць набываць значэнне адносных у тэрміналагічных спалучэннях: лёгкая прамысловасць, чорная металургія, белы хлеб.

Адносныя прыметнікі адказваюць на пытанне які? і абазначаюць адноснасць да назоўніка або іншай прыметы: лясны – які адносіцца да лесу; гадавы – які адносіцца да года; драўляны – які адносіцца да дрэва, зроблены з дрэва; учарашні – які адносіцца да ўчорашняга дня. Адносныя прыметнікі, якія ўжываюцца ў пераносным значэнні, пераходзяць у разрад якасных: жалезная бочка (адносны) – жалезныя нервы (якасны), тэатральныя крэслы (адносны) – тэатральны жэст (якасны).

Прыналежныя прыметнікі адказваюць на пытанне чый? і абазначаюць прыналежнасць нейкай асобе або іншай жывой істоце: матчына хустка, бацькаў капялюш, буслава гняздо.

Калі прыналежныя прыметнікі абазначаюць прыналежнасць асобе, то яны ўтвараюцца пры дапамозе розных суфіксаў у залежнасці ад полу. Ад назваў асоб мужчынскага полу гэтыя прыметнікі ўтвараюцца пры дапамозе суфіксаў -аў, -еў, -оў, -ёў: бацька – бацькаў, Антон – Антонаў, Сяргей – Сяргееў, Васіль – Васілёў; ад назваў асоб жаночага полу – пры дапамозе суфіксаў -ін, -ын: Галіна – Галінін, сястра – сястрын. Трэба асабліва заўважыць, што суфікс -яў не выкарыстоўваецца для ўтварэння прыналежных прыметнікаў, таму і пры ўтварэнні імёнаў па бацьку не выкарыстоўваецца суфікс -яв : Васілёў сын – Васілевіч, Мікалаеў сын – Мікалаевіч.

Ступені параўнання якасных прыметнікаў

Якасныя прыметнікі маюць дзве ступені параўнання – вышэйшую і найвышэйшую, якія маюць па дзве формы – простую і складаную.

	простая форма	складаная форма
вышэйшая ступень	аснова пачатковай формы + суфіксы -ейш, -эйш хутчэйшы, мацнейшы	словы больш, менш + пачатковая формы больш хуткі, менш моцны
найвышэйшая ступень	прыстаўка най- + вышэйшая ступень найхутчэйшы, наймацнейшы	словы самы, найбольш, найменш + пачатковая форма самы хуткі, найбольш моцны

У індаеўрапейскіх мовах некаторыя прыметнікі маюць суплетыўныя (неаднакарэнныя) асновы ступеней параўнання: добры – лепшы, дрэнны – горшы, вялікі – большы, малы – меншы. Параўнайце: рус. хороший – лучший, плохой – худший, англ. good – better, bad – worse, ням. gut – besser, viel – mehr, фр. bon – miu, mauvais – pire, лац. bonus – melior, malus – pejor.