Kenesbay Raxmanov - Izban
.pdfAYGÚL: Ostemir aǵa menen Xábiybulla aǵa kempir-ǵarrınıń qulaǵına qurt bolıp tústi eger aytqanıńızǵa kónebeseńler ǵarrıńdı maqsım bolǵanı ushın qamatıp jiberemiz dep atır.
IZBAN: Sonda ne aytadı?
AYGÚL: Anaw bir Koshbasov degen shırrıq bar ǵoy… IZBAN: Al, al?
AYGÚL: Meni… meni soǵan qatınlıqqa alıp bermekshi… IZBAN: Ne deydi, ne deydi?
AYGÚL: Xábiybulla aǵa sol gápti dıńǵırlap jańaraqta da kelip ketti. IZBAN: Toqta! Bul gáp ózi qashan baslandı?
AYGÚL: Taǵabergen olmesten burın-aq Óstemir kempir-ǵarrıǵa qulaq-qaǵıs etken qusaydı. Biraq, olar nan sındırısıp pátiyalasıp, Taǵabergen ge berip qoyıppız, jaqında toyı boladı dep meniń dógeregime juwıtpay qaytarǵan eken. IZBAN: Demek, Taǵabergen ólmesten burın…(oylanadı) bull jerde inge kirip jatqan jılanday bir sır bar. Taǵabergen birden nege óle qaldı? Ayran … AYGÚL: Men onday adamdı qálemeymen maǵan óz teńim kerek Izimbet aǵa IZBAN: Durıs, Aygúl, haw ol hayalı bar adam ǵoy .
AYGÚL: Hayalı bar?
IZBAN: Endi ne, úylenbegen jas jigit dep jurseń be? AYGÚL: Kelgen jawshılar xayalı joq degen ǵoy?
IZBAN: Olar ayta beredi, úylenbegen dese ańsat kónedi dep oylaǵan ǵoy. Endi ne de bolsa alaǵayım bolma. Onday ala ayaqlar menen esaplasıp qoyamız. Kimniń elin bassınadı eken? Kordiń be, húkimet kimlerge isenip júr? Meniń janatuǵunım, part bolatuǵınım sonday dárbádárlerdiń xalıqtı usınday jónsiz dúmpiwinen . Sen muńay ma, Aygúl giryan shekpe, endi táǵdir izlim joldıń daǵdıǵısı menen kete bermes, dedigine jeterseń, qaraǵım.
AYGÚL: Aytqanıń kelsin, Izban aǵa!
Svet óship janadı
Awılkeńestiń keńsesi.
Ostemir menen Izban
IZBAN: Ostemir aǵa ,bir gáptiń izin quwalap kelip otırman. OSTEMIR: Ol qanday gáp eken, inim?
IZBAN: «Edil ǵarǵası eline ketti, Jayıq ǵarǵası jayına ketti » degen eken bayaǵıda birew. Ele bári de eline keter, ózleriniń jayın tawıp siltidey tınar. El
ózlerine qalar, ǵayıresim kelbetlilerden-ám qutılarmız. Xalqına poplik shashqanlar tórden orın alar, xalqına záxár shashqanlar górden orın alar. «Qaraqalpaq baydın balası edik, teńlikte kónsekte, kemlikke kónbeymiz». «Baqa kólinde, hár kim tuwǵan elinde mardıyadı», Óstemir aǵa.
ÓSTEMIR: Izimbet qoshshım, gáplerińniń kemisi joq-tá, biraq aylawlıń uzaqlap baratır.
IZBAN: «Awıllasıń kim bolsa, atalasıń sol boladı» degen, aǵa. Minezim erbek bolǵan menen kókregim dúziu adamman. «Telpek kiygenniń arı bir, kemege mingeniń janı bir». Kim kóringenge máshsháwlap, awılımızdıń gúldey qızın xorlamayıq-tá.
ÓSTEMIR: Kimdi aytıp otırǵanıńa túsinsem, buyırmasın.
IZBAN: Men seni jengeshiligińdi aytıp otırman. «Aldındaǵınıń adasqanın artındaǵı biledi»degen. Xaw seniń ne jumısıń bar edi, Koshbasov qay tuwǵanıńnan qalgan lamseriń edi?
OSTEMIR: Inim, ol bizden bálent bolǵan soń…
IZBAN: Xau, tawdıń tóbesine emes etegine qara! Ele de júrimiń bar eken, Taǵabergen tiri bolıp usı islep júrgenińdi esitken de, bilmedim, onnan burın qara jerdin astına kimniń ketetuǵunın…
ÓSTEMIR: «Túyeniń úlkeni kópirde tayaq jeydi» degen, ǵoshshım.Sol sawdaǵa meniń de qanım qatıp turǵan joq edi. Xábiybulla ekewi ash kenedey jabıstıda turdı. Jas úlken bolǵan soń qıyın eken. Onıń ústine, Koshbasov rayonnnan kelgen wákil. Rayın jıǵa beriwge de qorqamız.
IZBAN: Usı sizlerdiń rayshılıǵıńızdıń kesapatınan awılımızda qız qalmayda ekendá.
OSTEMIR: «Teńi kelse tegin ber» degen, ǵoshshım. Qız qay waqtta da jat jurttıń adamı.
IZBAN: Al, sol Koshbasov degeniń Aygúldiń teńi me? Ol aydıń kasındaǵı bir úzim bult emes pe?
OSTEMIR: Nege teńi bolmasın? Pákize úp-úlken xızmette, Sádetdin maqsım kızın onnan artıq kimge berer deyseń?
IZBAN: Xaw, aǵajan-aw, ol úylengen adam ǵoy.
OSTEMIR: Úylengen?
IZBAN: Rayonǵa barǵanıńda úyinen talay sháy-suwın iship júrgenińiz joq pa? Keshe kempiri menen áńgimelestim. Usı qızdı alaman dep ábenedey tuwayın dep otırgan kelinsheginen ajrasıptı. Bunısı da barabersin, onıń ákesi de gúmanlı adam bolıp shıqtı. Baspashılardıń uaqtında xabar-atarsız joq bolıp ketken. Kempiriniń gápine qaraǵanda, Shaydakovqa qosıldı ma, ya Xanmaqsımǵa qosılıp ketti me, bilmeydi. Biledi, jasırıp otır. Balamnıń jumısına kesiri tiymesin dep… Ol Xanmaqsımnıń nókeri bolǵan. Bul meyli, keyninen anıqlana berer. Bunı qoya turayıq. Al, olar saǵan qızın Taǵabergenge berip qoyǵanın, jaqında toyı bolatuǵunın aytqan ǵoy. Sonnan keyin sen nege bul sawdanı tuwarmadıń? «Qazannan qaqpaq ketse, iyitten uyat keter degen dey, ol sizlerdiń awzı ashıqlıǵıńızdan paydalanbaqshı bolǵan ».
ÓSTEMIR: Shının aytsam, men bull iske ozal bastan qarsı edim, úylenbegen edim dep sol qızǵa emesshesi qurıy bergen soń ejese bergim kelmedi.
IZBAN: Qızdıń Taǵabergenge uzatılajaq xabarın oǵan ayttıń ba? ÓSTEMIR: Xaw, aytpay bola ma?
IZBAN: Sol gáp aytılgan uakta Xábiybulla da bar ma edi?
OSTEMIR: Xaqıyqat, tap, usı jerde úsheuimizden basqa adam bolmadı. IZBAN: Bul xabardan keyin Koshbasov ne dedi?
OSTEMIR: Káytsem de sol qızǵa úyleniuim kerek dedi. IZBAN: Xábiybulla ne dedi?
OSTEMIR: Úndemedi.
IZBAN: Ol úndemey qalıwı múmkin emes ǵoy. Sen Ostemir aǵa, partiya aǵzasısań, kommunistsen, esitiwimshe, sonday adamlar ótirik aytpaytuǵın qusaydı. Álbette, bul sır. Lekin, aytılatuǵın sır da, aytılmaytuǵın sır da boladı. Aytılatuǵın sır dı aytpasań ol ishinde ishegiń menen qosılıp shiriydi, soytip, barıp-barıp, «Irigen awızdan irigen sóz shıǵadı» ǵa aylanadı. Sen qıpsa saqlap qalǵan menen sol waqıtta Xábiybullanıń ne gáp aytkanın bilemen.
OSTEMIR: Inim… Izban… bul iske meni aralastırma…men izi usınday boladı dep oylap pa edim… Meniki mázi «qızdı kim ayttırmaydı, qımızdı kim ishpeydi »degen gáp edi ǵoy.
IZBAN: Sizler bir iyttiń qapsılaǵanına janlarıńız ashıp, bir arıslandı qurbanlıqqa shaldıńız. Bul…
OSTEMIR: (Jalınıshlı) Inim, bawırım, bul iske meni aralastırma! Ótinemen, olardıń júzine, awıllaslarımnıń kózine erteń ne betim menen qarayman? Meni olar basshı etip, ózleriniń táǵdirin isenip tapsırıp qoyǵan bolsa…
IZBAN: Usını sol waqqıtta oylamadıń ba?
OSTEMIR: Oyladım, ǵoshshım, oyladım. Pútkilley qarsı shıqtım. Biraq, arjaǵın olar maǵan bildirmedi, men ǵapılda qaldım ǵoy. Ayta almadım… IZBAN: Men Taǵabergenniń kegin qaytaraman. Endi bul sózdi usınıń menen tuwarayıq. Maǵan azanda tań-atar atpastan atıńdı berip turasań.
ÓSTEMIR: Boladı!
IZBAN: Rayon orayına Tórtkulden bir muǵallim kelip, qızlardı oqıwǵa jıynap atırǵan eken. Aygúldi tapsırıp qaytaman. Oqısın, sawat ashsın. Bizge Abdijamildey muǵallimler kerek emes. Biraq, bul ekewimizdiń aramızdaǵı sır. Bunı Aygúl de, kempir-ǵarrısı da bilmeydi. Aygúl awıldan uzaqlawı kerek. Men onı Koshbasov qusaǵanlardan saqlap qalıwım kerek. Kelistik pe?
ÓSTEMIR: Tisimnen shıǵarmayman, Izban inim…
Perde
EKINSHI AKT
TÓRTINSHI KARTINA
Saxnanıń bir shetinde bir jaydıń aldında
Izban bir kisi menen sóylesip tur.
IZBAN: Siz Tórtkulden kelgen ekensiz, atıńız kim? QOSHQARBAY: Atım Qoshqarbay familyam Satullaev boladı.
IZBAN: Júdá jaqsı, Qoshqarbay aǵa, sizdi arnap izlep kiyatır edim. Tórkulde oqıtıw ushın qız-jigitlerdi jıynap atır dep esitip, asıǵıp-úsigip jetip turǵanım.
QOSHQARBAY: Kelgenińiz bunday jaqsı bolmas, inim, men de oqıwǵa ballardıń sanın toltıra almay eki kózim tórt bolıp dilgirim shıǵıp tur edim. IZBAN: Awıllar bir shalǵayda. Qarındasımdı ákelip edim.
QOSHQARBAY: Qatıp ketti-aw, jergilikli qızlarımızdı birinshi náwbette qabıl etemiz. Qayda ol?
IZBAN: (dawıslaydı) Aygúl, xá Aygúl! (Aygúl keledi) AYGÚL: Sálem berdik, aǵa!
QOSHQARBAY: Sálem, sálem! O-xo Aygúl, qaysı oqıwdı qaleyseń? IZBAN: Bizler bul haqqında oylaspappız-aw. Qızlarǵa qayım qanday oqıwlar bar ózi?
QOSHQARBAY: Muǵallimshilik bar.
AYGÚL: Muǵallimshilik! Maǵan qatıp ketedi, Izban aǵa! IZBAN: Bala oqıtıw qolıńnan kelr me eken janım?
QOSHQARBAY: Bala oqıtıp júrgenlerdiń shaqı bar ma? Muǵallimshilik degen naǵız qızdıń talabı ǵoy.
IZBAN: Muǵallimlerdi jek kóretuǵın bir maqaw ádetim bar-dá!
QOSHQARBAY: Há, nege?
IZBAN: Olar ballardı hákisine oqıtıp, musılmanlardı kápirge aylandırıp jibere me dep qorqaman-dá.
QOSHQARBAY: Pay, siz de ayttıńız-aw! Endi musılman, kápir degen bola ma? Hámmesi sovet adamı bolıp shıǵadı.
IZBAN: Sonda milletimiz-ám bolmay ma? Qaraqalpaqshılıǵımız da qalmay ma?
QOSHQARBAY: Barıp-barıp millet degen de bolmay qalatuǵın shıǵar…Millet degen til arqalı ayrıladı ǵoy. Kommunizmniń waǵında hámme bir tilde sóylesek, millet qala ma, aǵaynim?
IZBAN: Onday Kommunizmniń keregi joq maǵan! Hámme qalay bir tilde sóyleymiz? Men qaraqalpaqshadan basqa tildi bilmeymen ǵoy. QOSHQARBAY: Bilmeseń úyreneseń.
IZBAN: «Qaratayǵanda saz úyrenip, aqırette sherteseń be»degen dey boldıaw! Tildi úyrenip júrgen de ómir ótip ketedi. Basqalar anıq til úyreniwge sheber bolsa. Biziń tildi úyrensin. Awa, hámme qaraqalpaqsha sóyleytuǵın bolsa, qorqpayman, kommunizmin qura bersin!
QOSHQARBAY: (kúledi) Qızıq jigit ekensiz! Ol jaǵın qoya turayıq. Mına Aygúljannıń oqıwı ne boldı?
AYGÚL: Sol muǵallimshilikte oqıy bereyin.
IZBAN: Oqısań oqı! Kóp nárseni bilip qayt, qane. Ele menińde sawatım qarıq bolıp turǵan joq. Eki zamannıń arasına túsip qalıp, ya arı emes,ya beri emes, qan jılım suwday bolıp qaldım. Kem-kemnen bilgen imlalarımdı da umıtıp baratırman. Qoshqarbay aǵa, bul qarındasım zeyinli qız, dem de mengerip ketedi. Eskishe de sawattan qurıalaqan emes.
QOSHQARBAY: Eskisheni qoy, inim, eskige ot taslandı, qashshan janıp ketti! Endi bular jańa zamannıń bilimin aladı. (Aygúlge) Ata-anańdı, awılıńdı saǵınıp ol jaqta jılap júrmeyseń be?
AYGÚL: Ara-tura jiberip turmaysız ba? QOSHQARBAY: Jazda, qısta dem alıs beriledi ǵoy.
IZBAN: Onda boladı eken. Arasında ózim barıp, awıl-eldiń xabarın jetkerip turaman. Aygúl, senlik is pitti, pattı-sattıńnıń qasına barıp tura ber. (Aygúl burınǵı ornına ketedi) Al, Qoshqarbay aǵa, siz sol jerde isleysiz be?
QOSHQARBAY: Awa, tap sol Aygúller oqıwǵa baratuǵın pedtexnikumda muǵallimmen.
IZBAN: Onda sizdi tuwısqan aǵamday kórip usı amanatımdı tapsırıp atırman, Qoshqarbay aǵa. Bul qızdıń júreginde qatıp qalǵan muńı bar. Meniń birj an joram bar edi, sol ekewi qosılayın dep atırǵaanda joram tosattan qaytıs boldı, sonnan keyin buǵan qatının taslaǵan bir ońbaǵan bir kisi úylenbekshi bolıp, ákesiniń úyin tındırmay atır. Qız qálemeydi, men qızdıń kóz jasına qalmayın dep sizge alıp keldim. Qızǵa kóz-qulaq bolıp, óz qızıńızday kórip tálim-tárbiya beriń Qoshqarbay aǵa. Ol ońbaǵan esitse sol jaqqa da izlep barıwı múmkin. Qızdan ayrılıp qalmayıq, húkimteke kerekli adam bolıp shıǵadı.
QOSHQARBAY: Hámmesi oylaǵanıńday boladı, Iz… Izzz… IZBAN: Izimbet.
QOSHQARBAY: Jańaǵı qız basqasha ayttı ma?
IZBAN: Háy, meniń arttırǵan baylıǵım-eki atım bar.Birewler Izimbet deydi, birewler Izban deydi. Ekewine de qulaǵım úyrenip ketken.
QOSHQARBAY: Biziń de baslı maqsetimiz-usı jergilikli jaslarımızdan xalıq iygiligi ushın kerekli azamatlar tayarlap shıǵarıw. Aǵartıw jumısları jaqsılanbay turıp ayaǵımızdı qosılıp jata almaymız. Endigi jaǵınıń hámmesin bilim sheshedi. «Bilegi kúshli birdi jıǵadı, bilimi kúshli mıńdı jıǵadı» degenǵoy, Izimbet inim!
Svet óship janadı
Aylı tún. Izban Xábiybullanıń áynegin uradı.
Dáslep tım-tırıs. Soń dawıs esitiledi.
HÁBIYBULLANÍŃ DAWÍSÍ: Kim bul?
IZBAN: Men! Sırtqa shıq!
XÁBIYBULLANÍŃ DAWÍSÍ: Izimbetpiseń? IZBAN: Awa !
HÁBIYBULLANÍŃ DAWÍSÍ: Amanlıq pa?
IZBAN: Amanlıq. Tez sırtqa shıq, xabarlasatuǵın jumıs bar. XÁBIYBULLANÍŃ DAWÍSÍ: Ástawpıralla bala, jumısıń bolsa kúni menen iyt qırqıp júrseń be? Endi jeti túnde uyqını buzıp…
IZBAN: Bola ǵoy, besikke bólep qoyǵan joq shıǵar. Ómiriń bolsa,ele talay uyqınıń jıyrıǵın alasań!
HAYALÍNÍŃ DAWÍSÍ: Bara ǵoy, usı uaqıtta adam jaysha júre me? HÁBIYBULLANÍŃ DAWÍSÍ: Áy, bul láwetek júreberedi… (azdan keyin shapanın jamılıp Xábiybulla sırqa shıǵadı)
IZBAN: Berman kel, bılayıraq shıǵayıq. Oylasatuǵın bir qıstawlı jumıs shıǵıp qaldı.
HÁBIYBULLA: (qáwipsinińkirep) Al, ol qanday jumıs eken? (Izbanǵa jaltaqjaltaq qarap, bir shetke jılısadı. Ekewi jerde jatırǵan gellektin ústine kelip otıradı)
IZBAN: Gápti kóp sozbay toqeterinen baslay bereyin be? XÁBIYBULLA: Soytpey ne qılasań, tawıqtıń úshinshi shaqırımı. IZBAN: Qoshbasovneń edi? Ya bizler menen ruwlas pa? HÁBIYBULLA: Ruwlas qayda? On qaynasa sorpası qosılmaydı. Onı nege soradıń?
IZBAN: Sonda nege sonıń arına shawıp júripseń? HÁBIYBULLA: Arına shawıp ne kılıppan? IZBAN: Ne qılıp júrgenińdi bilmeyseń be? XÁBIYBULLA: Al, ne qılıppan?
IZBAN: Bunnan artıq ne qılayın dep ediń? Awılımız benen qırayın deppe ediń?
XÁBIYBULLA: Seniń óziń ne sandalap turasań? IZBAN: Aygúldiń taǵdlirine nege qıyanet ettiń? XÁBIYBULLA: Ne kıyanet etippen?
IZBAN: Bunı da bilmeyseń be? Xá, taqır jerde buqqıń kele me ele? XÁBIYBULLA: Sen óziń, Izban, esawan bolǵansań ba?
IZBAN: Awa, men esawan boldım, shaymiy boldım! Qane, islegen gúnáńdi moynıńa alasań ba? Ya moynıńdı julıp alayınba?!
XÁBIYBULLA: Haw, haw, sen baspalatıp kiyatırsań ǵoy! Al, Koshbasovqa Aygúldi ayttırdıq. Qızdı kim ayttırmaydı? Usı ma meniń gúnam?
IZBAN: Jo-oq! Bull gúnaǵa aparatuǵın soqpaqtıń bası, kıyanetke aparatuǵın joldıń bası… Taǵabergendi…
XÁBIYBULLA: Taǵabergendi quday aldı, men soǵan da gúnalıman ba? IZBAN: Sen sol úyden ayran ishemen dep izin uayran etkeniń joq pa?!
XÁBIYBULLA: Ayran?
IZBAN: Awızqabaq penen ayran ishtiń be?
XÁBIYBULLA: Meniń ayran ishpegen úyim jok, qaysı biri yadımda turadı? IZBAN: Jaaq! Bunısı yadıńda turadı, mángi turadı!
XÁBIYBULLA: Sen ózi, bala… IZBAN: Ayrannıń ishine ne salıp kettiń?
XÁBIYBULLA: Xáy, sen sırnayıńdı awlaqqa barıp shal, aynanayın! Awzıńa ne tússe sonı sandalay berme, uyat boladı bildiń be?
IZBAN: Xá, sen qılmıstan qorqıwdıń ornına uyattan qorqıp tursań ba?
XÁBIYBULLA: Ne qılmıs?
IZBAN: On gúlinen bir gúli ashılmaǵan, jawırını qaqpaqtay, bilekleri toqpaqtay awılımızdıń arıslanın qırshınınan qıyǵanıń qılmıs emes pe? XÁBIYBULLA: Ájeli jetse, kim qaladı bull dúnyada? Ájel xiyle taptırmas! IZBAN: Sol ájeldi óziń ayrannıń ishine mına qolıń menen taslamadıń ba? Mine , tún jamılıp otırmız, ayt, anaw turǵan ayǵa qarap ayt, haqlıǵındı dálille! Awızqabaqtaǵı ayrannıń ishine uw taslasam nan urıs de, quran ursın de! Ayt, qane, maqaw keselge shatılǵayman de, tuxım-qurt bolıp ketkeymen de! Qane, ayt, ant ish!!
XÁBIYBULLA: (eńirep jiberedi) Izimbet! Izban!! Qaraǵım… túbi bir atalaspız ǵoy, meni qurt pa, meni keshir…
IZBAN: Men keshire alatuǵın is pe bul? Keshirimdi anaw áwliyede sup – suwıq qara jerdi dastanıp jatırǵan Tagabergennnen sora! Keshirimdi barıp bir ayaǵı tórde, bir ayaǵı górde turǵan kempir-ǵarrısınan sora! Keshirimdi jaslıq muxabbatınıń jasıl bagın erte báhárde qazan urǵan Aygúlden barıp sora! Taǵabergen menen Aygúl toyǵa tayarlanıp atır edi ǵoy, Olar jaslıq ómiriniń álwan túsli dúnyasına endi ǵana qádem atayın dep atır edi ǵoy, olar baxıt baǵına qaray talpınıp atırǵan qarlıǵashlar edi ǵoy… Sen olardıń toyın asqa aylandırdıń! Asıqpa, aldıńa keledi!...
Svet óship janadı.
Keńsede, shıra jaqtısında Óstemir, Xábiybulla,
Koshbasovlar áńgimelesip otır.
ÓSTEMIR: Ayttım men…
XÁBIYBULLA: Endi, eshegi úzbegenniń bári aqıllı. Ol dońızdıń tıń-tıńlap inniń ishindegi jılannıń jótelgenin esitetuǵının qaydan bilippiz.
KOSHBASOV: Endi ne boladı?
XÁBIYBULLA: (qızıp) Ne bolatuǵın edi!? Burınǵı qatınıń menen jasay bergenińde kórpeńniń astında kirpi balalaytuǵın ba edi? Endi men atılaman!. Sen qamalasań! (Ostemirge qolın shoshaytıp) Bası-qasında bar sen de aman qalmaysan!
ÓSTEMIR: Men nege aman qalmayman? Onday awır jınayatqa barmayıq
dedim. Seniki ne? Wooo, jer qattı bolsa ógiz ógizden kórip?...
KOSHBASOV: Meniń de qatnasım joq.
XÁBIYBULLA: Nege qatansıǵıń joq?
KOSHBASOV: Adam óltiriwshilikke…
XÁBIYBULLA: Solay ma? (jaǵasınan buwadı) Uw degen báleni kim tawıp keldi? Men ǵoy ómirim tuwıp onday zattı kórmegenmen.
KOSHBASOV: Haw, jaǵama asılma, tart qolıńdı!
ÓSTEMIR: Bala boldıń-dá, Xábiybulla!
XÁBIYBULLA: Atılatuǵınım – turǵan gáp! Bir adamdı óltirip atılǵanda ne ekewin óltirip atılǵanda ne? Mına úyiń janǵırdı da ala keteyin!
ÓSTEMIR: Qoyıńlar endi!
KOSHBASOV: Seniń bunday adam ekenińdi bilmedim ǵoy. Jaqınlaǵanǵa qarań juǵatuǵın adam ekenseń!
XÁBIYBULLA: Xaw, mınaw ne deydi-áy? Kimniń qarası juǵıp atırǵanın bileseń be? Tıp-tınısh otırǵan el edik ǵoy, sen aralastıń da topalań tiydi ǵoy shetimizden!
(Ábdijámil muǵallim kiredi. Olar jaǵalasıwın qoyıp tınıshlanadı).
ÁBDIJÁMIL: Assalawma áleykum!
ÓSTEMIR: Waleykum assalam, assalawma áleykum! Kel, kel!
ÁBDIJÁMIL: Joldan ótip baratırsam, shawqımdı esitip amanlık pa eken dep qayrılǵanım.
ÓSTEMIR: Áy, amanlıq ǵoy, balalıǵı yadına túsip az-maz oynap atır.
ÁBDIJÁMIL: Eskishe arabsha jazılǵan kitaplardı, quranı-kárimlerdi qurtıw kerek, iyelerinen tartıp alıp órtep jiberiw kerek degen tapsırma boldı.
KOSHBASOV: Durıs! Xalıqtıń sanasın uwlap atırǵan solar, iyelerin de joq qılıw lazım. Bul barıstan eski menen jańanıń arasındaǵı gúres uzaq jıllar dawam ete beredi. Eskilikli pıshaq keskendey etiwimiz tiyis!
ÓSTEMIR: Biziń awılda onday kitaplar bar ma eken?
ÁBDIJÁMIL: Bar ǵoy, elshilik, tabıladı. Sadetdin maqsımnıń úyinde bir arqası bar, jasırıp taslaǵan shıǵar.
ÓSTEMIR: Olar eskishe jazılǵan dástanlar ǵoy, talay tıńlaǵanbız.
XÁBIYBULLA: Saǵan bári dástan. Dástan emes, bizge qara aspan! (pauza). Áy, jansız kitaplar jaǵamızǵa jabıspas, olardı bir kúnniń ishinde qurtarmız,
anıq usı húkimettiń ayaǵınan shalıp turǵan bolsa. Biraq jańaǵı…(birden ornınan ushıp turadı) Taptım!
KOSHBASOV: Neni?
XÁBIYBULLA: Ábdijámil muǵallim! Kewlińe kelmesin, muǵallim bolsań da, jasıń kishirek, onıń ústine bizlerdey hámeliń de joq, seni bir jerge jumsaǵım kelip tur.
ÁBDIJÁMIL: Jaqınǵa ma?
XÁBIYBULLA: Awa. Sen bar ǵoy, Izbannıń úyine barıp kel. Eger ózi bolsa, jańaǵı gáplerińdi aytasań ba…
ÁBDIJÁMIL: Woy, oǵan ol gápti aytıwǵa bolmaydı. Ol islam dinine sadıq adam, onday gápti esitse awzımdı jelkemnen shıǵaradı!
XÁBIYBULLA: Onda basqa gáp tabarsań, qullası, áytewir qıdırmayshı ekenińdi bildirseń boldı ǵoy. Al, endi ózi joq bolsa uısmanǵa tez aylan!
ÁBDIJÁMIL: Bolǵanı ma?
XÁBIYBULLA: Basqa jumıslar kelgen soń boladı.
ÁBDIJÁMIL: Yaqshı! (shıǵadı).
ÓSTEMIR: Ne gáp, ózi?
XÁBIYBULLA: Izban úyinde joq bolsa, isimiz rawaj bolayın dep tur. Áne, onnan ańsat qutılıwdıń taǵı bir jolı tabıldı…
Svet óshedi. Pistolettiń jaqtısı mal qorasınıń ergenegi aldında ayaq-qolı arqan menen tanılǵan qarawılǵa túsedi. Tań atar waqıt. Kiyimlerin jelbegey salǵan Xábiybulla, Ostemir, Koshbasov juwırısıp keledi.
XÁBIYBULLA: Bul ne hádiyse?
ÓSTEMIR: Sóyle!
QARAWÍL: Túnde…yarım aqshamnıń shaması…(onıń ayaq-qolın sheshe baslaydı) buyıǵıp otır edim…tóbeme bir nárse dúrs ete qaldı…
XÁBIYBULLA: Ne nárse?
QARAWÍL: Qarańǵıda qalay ańǵarayın?...
KOSHBASOV: Adam ba?
QARAWÍL: Adamnan basqa…dúrs ettirip ura ala ma?
XÁBIYBULLA: Adam bolǵanda, túrin ańǵara aldıń ba?
QARAWÍL: Birewge…shıramıtqanday boldım…
XÁBIYBULLA: Kimge?
QARAWÍL: Ábdijámilge…
XÁBIYBULLA: Qudaydıń márki! Túnde kimge dedik?
QARAWÍL: Xee, yadımnan shıǵıp baratır eken-aw…Izbanǵa! Izbanǵa!
OSTEMIR: Xábiybulla, kórip, sanap shıq, mal túwel me eken?
QARAWÍL: Úsh ógiz joq shıǵar…
XÁBIYBULLA: Onı qaydan bileseń?
QARAWÍL: Wáde sonday edi ǵoy…
OSTEMIR: Qoy, mınawıń bir ıljırıq ǵoy.
KOSHBASOV: Adamın tawıp qoyǵan ekensiz-dá!
XÁBIYBULLA: Jaqsı adam qarawıl bola ma? (qarawıl ornınan turadı). Áy, sen ne bolsa sonı bılshılday berme!
QARAWÍL: Túni menen ızǵar jerde jatıp ólerge keldim.
XÁBIYBULLA: Ógizlerdi urlaǵan Izban degennen basqa gáp aytpasań bir sawın sıyır beremen. Túsindiń be, axmaq?!
QARAWÍL: Onı da izinen urlatpaysań ba?
XÁBIYBULLA: Sen tek Izbandı Ábdijámil menen almastırıp almasań boldı.
QARAWÍL: Izban! Izban…Izban…Izimbet desem de bola ma?
XÁBIYBULLA: Izban dey ber, awılda Izimbet ekew ǵoy. Taǵı shatastırıp alarsań. Miliсiyalar kelip ele sennen tergew aladı.
QARAWÍL: Olar urmay ma?
KOSHBASOV: Ne dep uradı?
QARAWÍL: Ógizlerdi nege urlattıń dep?...
KOSHBASOV: Eki sóylemeseń hesh bále kelmeydi.
QARAWÍL: Xábiy batraq, baǵanaǵı beretuǵın sıyırıń sútli bolsın, inim.
XÁBIYBULLA: Sút degeni gúrpildep tur.