Сурет-2. Ата-аналармен жүргізілетін жұмыс бағыты
Мектеп пен отбасы байланысының басты формасы – ата-аналар жиналысы. Онда күнделікті өмір, еңбек, демалыс, оқушылардың бос уақыты, кәсіптік бағдар, оқу және тәрбие жұмысы және т.б. талқыланып, оларды одан әрі жетілдірудің нақты жолдары қарастырылады. Сыныптың ата-аналары жиналысында ата-аналар комитеті, олардың төрағасы сайланады.
Ата-аналар жиналысы мектеп бойынша жылына екі рет, сыныптар бойынша төрт рет өткізіледі. Жиналысты дұрыс ұйымдастырып өткізуге ата-аналар комитеті мен ата-аналар белсенділері және мектеп басшылары сынып жетекшілерімен бірдей жауап береді. Ата-аналар жиналыстарында оқу-тәрбие жұмысы қаралады, оның сапасын жақсартудың негізгі жолдары белгіленеді. Кейбір ата-аналар отбасылық тәрбие жайлы есеп береді. Жиналыстарда сынып жетекшілері ата-аналарды сынып ұжымының оқу-тәрбие жоспарымен, ал мектеп басшылары оқушылар және ата-аналар комитетінің іс-жоспарларымен таныстырады.
Мектеп өмірінде тақырыптық ата-аналар жиналыстарын өткізіп отырудың зор тәрбиелік мәні бар. Мұндай жиналыстардың мақсаты – ата-аналарды психологиялық-педагогикалық білім мен тәжірибе жаңалықтарымен таныстыру, ой қорыту.
Ата-аналар қауымының тұрақты органы – ата-аналар комитеті. Ол мектеп ұжымымен бірге, оқу-тәрбие және жұртшылық көмегін пайдалана отырып, оқу-тәрбие және шаруашылық жұмыстарын жақсартудың шараларын жасайды, оларды іске асырудың барлық мүмкіншіліктерін қарастырады, ата-аналар комитеті айналысатын басты мәселелерге мектеп және сыныптар бойынша ата-аналар жиналыстары, конференциялар, семинарлар өткізуге көмектесу; үлгермейтін және «қиын» балаларды назарда ұстау, сынып жетекшілеріне көмектесу; үйірме жұмыстарын басқару; балалардың жазғы демалысын ұйымдастыру; экскурсия, жорықтарды ұйымдастыруға қатысу; мектеп үйін жөндеу және т.б жұмыстары жатады.
Ата-аналар комитеті мүшелерінен және ата-аналар белсенділерінен тұрақты комиссиялар құрылып, олар мектеп жұмысының кейбір түрлерін педагогикалық ұжым мүшелерімен одақтасып бірге басқарады. Мысалы: оларға оқу-тәрбие жұмысы; педагогикалық насихат; қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек; мәдени көпшілік жұмысы және т.б.
Ата-аналармен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыс ата-аналар комитеті (жалпы мектептік, сыныптық), ата-аналар жиналысы және конференциялары сияқты формалар арқылы жүзеге асады. Ата-аналар комитеті – ең белсенді, ықыласты деген ата-аналардан тұратын қоғамдық орган, ол жалпы мектептік немесе сыныптық жиналыстарда сайланады. Ол 5-6 адамнан (өзара негізгі міндеттерді бөліп алатын төрағадан және 4-5 мүшесінен) тұрады. Керек болған жағдайда ата-аналар комитетінің жанында кеңестер, комиссияның ынталы топтары құрылуы мүмкін.
Сыныптағы ата-аналар жиналысының басты мақсаты – бүкіл сынып ата-аналар ұжымымен бір уақыт ішіндегі байланыстың зор нәтижелі формасы және сынып жетекшісінің ата-аналар жүрегіне жол таба алу әдісі болып есептеледі.
Дұрыс қызмет ететін ата-аналар комитеті – сынып жетекшісінің оң қолы. Сыныптың барлық күнделікті жұмысы (ұйымдастырушылық, орындаушылық, бастамалық, тәрбиелік, бақылаушылық, үгіттеушілік) сынып жетекшісінің шебер әрі бағыттаушылық ықпалымен ата-аналар комитетінің көмегімен жүзеге асырылады. Ата-аналар комитетінің мүшелері сынып жетекшісіне мектеп пен тәрбиеленушілердің отбасы арасындағы байланысты орнатуға, сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын (мерекелер, кештер, саяхаттар, және т.б.) өткізуге көмектеседі. Олар физиологиялық дамуы жағынан кемшілігі бар балалардың ата-аналарымен арнайы жұмыс жүргізе алады.
Ата-аналар комитеті жұмысының жемісті болу шарттары – оның мүшелерінің ата-аналар ұжымының алдында есеп беруі, оның іс-әрекетіне дем беру (алғыстар, грамоталар, жұмыс тәжірибесінен талдап қорыту және арнайы бюллетендер шығару арқылы), сынып жетекшісімен үздіксіз ынтымақтастық әрекет.
Сыныптағы ата-аналар жиналысына дайындалу және өткізудің әртүрлі тиімді әдіс-тәсілдері бар. Осы әдіс-тәсілдер арқылы педагогтар:
а) ата-аналардың мәдениеттілігін қалыптастыруға;
ә) педагогика мен психологияның түрлі проблемаларына қызығушылығын арттыруға;
б) бала тәрбиелеу барысында түрлі жағдаяттарда шешім жолдарын таба алуға көмектеседі.
Ата-аналар жиналысы – мектеп өміріндегі қажетті атрибуттардың бірі. Оны қызықты және тиімді өткізу әсіресе, енді жұмыс бастаған жас сынып жетекшісіне ең пайдалы кеңес болары сөзсіз.
1.Ата-аналар жиналысын өткізу үшін барынша ыңғайлы күнді және уақытты таңдаған жөн. Осы уақытқа сіздердің оқушыларыңыздың ата-аналарының да ешқандай істері жоспарланбауы тиіс.
2.Ата-аналарды жиналысқа шақырудың тиімді әдістерінің бірі – шақыру қағаздарын даярлау. Шақыру қағаздарын түрліше безендіруге болады. Мәселен: типографиядан шыққан үлгілі-нұсқауды, тәрбиеленушілердің өз қолымен жасалған нұсқасы немесе ата-аналар комитетінің көмегімен. Ең бастысы, бұл шақыру қағаздары ата-ана қолына жиналысқа 2 сағат қалғанда емес, бәлкім алдын ала жеткізілуі тиіс. Шақыру қағаздарына жиналыстың нақты тақырыбы, күн тәртібіне қойылған мәселелер, байланысу үшін сынып жетекшісінің, сынып ата-аналар комитеті төрағасының (төрайымы) телефон нөмірі жазылғаны жөн. Шақыру қағаздары сынып қорында жиналып, кез келген мейрам, әсіресе оқу жылының аяқталуы немесе мектеппен қоштасу кештерінің көркі болуы мүмкін.
3.Сынып ата-аналар жиналысына «Сіздердің сынып оқушыларыңызды қызықтыратын маңызды проблеманы таңдаңыз және ата-аналармен бірге шешімін таба білуге әрекеттеніңіз» сияқты мәселелерді шешу үшін «Сіз не дейсіз?» педагогикалық ток-шоуын өткізуге болады.
Демек, сынып жиналысын ұйымдастыруда оның проблемалық тақырыбын айқындап алудың маңызы зор. Мысалы: «Балаларды тәрбиелеуге қиындықпен бетпе-бет келу көмектеседі ме, әлде одан жалтару көмектеседі ме?» деген тақырыпты таңдап алған соң, оны өткізуге дайындық ретінде ата-аналармен алдын-ала сұрақ-жауап өткізуге болады.
Ол сұрақтар төмендегідей болуы мүмкін:
1) Сіздің мінезіңізді, ерік-күшіңізді өміріңізде кездескен қандай қиындықтар шынықтырады деп ойлайсыз?
2) Балаңыздың қиындыққа тап болған кездегі (сөз, әрекет, сезім мен көңіл-күй) ахуалын еске түсіріп, сипаттап беріңіз.
3) Сіздің балаңыз қиындықтардың қандайын жеңіп, қандайына шамасы жетеді?
Осы мазмұндағы сұрақтар ата-ананың ойын жинақтап, тәрбие мәселесіне терең мән беруіне көмектеседі.
4. Әсіресе сыныпта ата-аналардың отыру қалпына мән беріңіз. Ата-аналар жиналысына қатысушылардың бір-бірін жақсы көре алуы және естуі үшін үстел мен орындықтарды дөңгелек түрінде орналастыру керек.
5. Ата-аналар бірін-бірі жеткілікті жақсы танымаған жағдайда ата-аналардың аты-жөні жазылған визиткаларды дайындаған жөн.
6. Ата-аналар мен жиналысқа қатысушыларға арналған ережені ойлап табыңыз. Мысалы:
- міндетті түрде сыртқы киімді шешу;
- проблемаларды талқылау барысында үндемей отыруға болмайды;
- ұсыныстарға, пікірлерге қарсы шыққанда өз ұсыныстарын енгізу;
- бір-бірін аты-жөнімен атау және т.б.
7. Жиналысқа шақырылғандардың уақытын бағалай біліңіз.
Осы мақсатпен уақыт тәртібін орнатыңыздар және оның сақталуын қатал қадағалаңыздар.
8. Жиналыс барысында ата-аналардың өзара қарым-қатынаста болуы үшін ойындар, әңгіме, пікіралмасу ұйымдастырыңыз.
9. Жиналысты еркін және ашық түрінде өтуіне ата-аналарға кофе-брейк ұйымдастыру да тиімді.
10. Проблемалық мәселелерді талқылау барысында педагогикалық және өмірлік тәжірибеге ие ең беделді ата-аналар, мектеп кеңесінің мүшелерінің пікіріне сүйеніп, басшылыққа алыңыз. Жиналыста нақты шешім қабылдауға қол жеткізіңіз.
Осы пайдалы кеңестерді ата-аналармен ынтымақтастықта дұрыс қолданып пайдалану, жас ұрпақты үйлесімді етіп тәрбиелеудің негізі болмақ.
Сынып жетекшісінің оқушының отбасымен және ата-аналарымен ұйымдастырушылық-педагогикалық жұмыстары: педагогикалық білім университеті, конференция, практикум, дәріс, педагогикалық пікірталас, отбасында бару, ата-аналармен хат жазысу және т.б.
Тәртіп – ұжым арқылы қалыптасады. Тәрбие нәресте ананың құрсағында пайда болғаннан басталса, саналы тәртіп тәрбиенің нәтижесі ретінде бала санаға жүгінген кезден бастап қалыптасады. Тәрбиеленушілерді тәрбиелеуші ортаға – отбасы, балабақша, мектеп, жоғарғы оқу орнын және т.б. жатқызамыз. Ал, тәрбиелеуші мүшелер ата-ана, ұстаздар балаларға, тәрбиеленушілерге тәрбие беруде ұстаздық жетекшілік қызметті атқаруы тиіс. Ата-ана өз балаларының жан дүниесін жақсы түсінуі, оларға отбасында дұрыс та тиімді тәрбиелік орта тудыру үшін, бала тәрбиесіне қатысты білімі және біліктерін ұдайы көтеріп отыруы қажеттілігін өздері түсінуі тиіс. Сол үшін де мектептің, сынып жетекшісінің ата-аналармен педагогикалық жұмыс жүргізуі, оның бағытын дұрыс ұйымдастырып отыруға міндеттелінеді.
Оқушылар ұжымын тәрбиелеуде мұғалімдердің ата-аналармен бірлесіп өткізетін іс шаралары:
- ата-аналар жиналысын ұйымдастыру;
- ата-аналар комитетін құру;
- ата-аналар белсенділерімен жұмыс істеу;
- ата-аналар үшін әңгіме, дәрістер ұйымдастыру;
- конференция өткізу және т.б.
Сынып жетекшілерінің, мұғалімдердің ата-аналармен жеке кездесуі мектеп өмірінде дәстүрге айналған. Тәрбиеленушілердің отбасына бару, ата-аналарды мектепке шақыру арқылы сынып жетекшілері олармен кездеседі. Ата-аналармен әңгімелесудің барысында баланың мінез-құлқы, ынтасы мен қабілеті, қызығушылығы мен бейімділігі, отбасы мүшелерімен, жолдастарымен қарым-қатынас жайлы түсінік алады. Сонымен бірге, сынып жетекшілері ата-аналарды балаларының үлгерімі, қоғамдық жұмысқа белсенділігі, кейбір қылықтары туралы мәліметтермен таныстырады. Оқушылардың күн режімі, оларды еңбекке баулу, үйге берілген тапсырмаларды орындау жайлы ата-аналарға педагогикалық кеңес береді.
Ата-аналарды мектепке шақырып сөйлесудің де маңызы өте зор. Ата-аналармен әңгімелесу мазмұны әртүрлі тақырыптарға байланысты. Мәселен, бала жақсы оқыды, тәртібі де жаман емес, бірақ қоғамдық пайдалы жұмысқа қатысуда ынтасы жоқ. Бұл жөнінде ата-аналарға күні бұрын ескерту, оларға дұрыс кеңес беру өте қажет. Ғылымның кейбір салаларында баланың дарындылығын дамыту мәселесі жайлы, ал кейде ата-аналарды баланың өрескел қылықтары үшін де шақыруға тура келеді. Міне, осы жағдайларға ата-аналармен кездесіп, оларға педагогикалық кеңес беру сынып жетекшілерінің, мұғалімдердің, мектеп басшыларының борышы, нақты көмегі. Мектепте кездесу үшін ата-аналар күні белгіленеді. Осы күні олар мектепке келіп, тәрбие, оқу мәселелері жайлы пікір алысады, қажетті педагогикалық кеңестер алады.
Педагогикалық білім университеті – ата-аналарға психологиялық-педагогикалық білім беру формасы. Ол оларды қажетті біліммен, негізгі педагогикалық мәдениетпен қаруландырып, ата-аналардың жас ерекшеліктерін және қажеттіліктерін ескере отырып тәрбие берудің өзекті мәселелерімен таныстырады. Ата-аналардың қалың көпшілікпен, отбасының мектеппен қарым-қатынас жасауын, сондай-ақ тәрбие жұмыстарын жүргізуде ата-аналар мен педагогтардың өзара әрекеттестігіне мүмкіндік жасайды.
Ата-аналар университеттері. Ата-аналарға, жұртшылыққа жүйелі педагогикалық білім берген ата-аналар университеттері және ұлттық университеттерінің жанынан педагогикалық факультеттер ұйымдастырылады. Университтерде оқу мерзімі – екі жыл. Оқу сабақ кестесі бойынша жүргізіледі. Университетке түсетін адамдар мектеп жанындағы ата-аналар комитеті арқылы қабылданады. Университетке түскендер педагогика, балалар психологиясы, жасерекшелік физиологиясы, мектеп гигиенасы мәселелерін және өнер, медицина, құқық және заң тақырыптарынан дәрістер тыңдайды, семинарға қатысады педагогикалық мәдениетін көтерудің жоғары түрі – халық университеті. Университет арқылы ата-аналар психологиялық-педагогикалық білім алып, тәрбие мен оқыту теориясы және тәжірибе саласында білім жинақтайды. Бұл сабақтардың тиімділігін арттыру үшін конференция, сабақ, семинар, кеңес, экскурсиялар пайдаланылады, рефераттар жазады.
Университетте өтетін сабақтар бағдарламалар мен оқу жоспары, сабақ кестесі бойынша белгілі бір жүйемен жүргізіледі. Бүгінгі өзгерістерге байланысты бұлардың өзіндік ерекшеліктері қалыптасуда.
Конференция – бала тәрбиесі жөніндегі білімді кеңейтуді, тереңдетуді және бекітуді көздейтін педагогикалық білім беру формасы. Конференциялар жылына бір рет өткізіледі, олар жақсы даярлықты және ата-аналардың белсенді араласуын талап етеді. Ол үшін оқушылар жұмыстарынан, ата-аналарға арналған кітаптардан, көркемөнерпаздар концерті ұйымдастырылады.
Конференция әдетте мектеп директорының (жалпы мектептік болса) немесе сынып жетекшісінің (сыныптық болса) кіріспе сөзімен ашылады. Ата-аналар отбасы тәрбиесінде жинақтаған тәжірибелері бойынша алдын ала қысқаша дайындалған хабарламасымен таныстырады (3-4 ата-ана). Содан кейін сөйлегісі келетін адамдарға сөз беріледі. Конференцияны жүргізуші қорытындылайды.
Конференция өткізу. Отбасы тәрбиесінің басты мәселелері жайлы пікір алысу негізінде параллельді сыныптарды қатыстыру барысында ата-аналарымен конференциялар өткізіледі. Конференцияға жұртшылық және еңбек ұжымдарының уәкілдері де қатыса алады. Конференцияда талқыланатын тақырыптар күні бұрын ұсынылады. Мысалы «Балаларды тәрбиелеуде мектеп пен отбасының ынтымақтастығы». Сонымен бірге кейбір отбасында бала тәрбиесі жайлы тәрбиелер еске алынып, конференцияларда ата-аналардың: «Үйге берілген оқу тапсырмасын орындауда мен балама қалай көмектесемін», «Отбасында бала бос уакытын қалай пайдалану керек» сияқты баяндамалары тыңдалады.
Әдетте, конференцияны мектеп басшыларының біреуі немесе ата-аналар комитетінің төрағасы, я болмаса озат мұғалім ашады. Содан кейін баяндамалар талқыланып, кең түрде пікір алысу жүргізіледі. Конференция өз жұмысын қысқа әдістемелік кепілдеме қабылдаумен аяқтайды.
Конференция кезінде көрме ұйымдастырылып, отбасылық тәрбие тақырыптарына түрлі экспонаттарды көрсетуге болады. Олар ата-аналардың үлгі істері, отбасылық тәрбие жайлы педагогикалық әдебиеттер, олардың тізімі, оқушылардың отбасындағы күн режимі, отбасы тәрбиесі туралы жасалған баяндамалардың мәтіні, теле және кинофильдердің тізімі және т.б. Конференция соңында бала тәрбиесіне байланысты фильм көрсетуге болады.
Практикум – балаларды тәрбиелеу, педагогикалық жағдаятты тиімді шешу бойынша ата-аналарда педагогикалық біліктердің қалыптасу формасы, ата-ана-тәрбиешінің педагогикалық ойлауын жаттықтыру.
Педагогикалық практикум барысында мұғалім қандай да болмасын қайшылықты жағдаяттан шығу жолдарын ұсынады және жағдаяттағы өзінің ұстанған бағытын түсіндіреді.
Лекция – қандай да болмасын тәрбиелеу проблемасының мәнін ашатын психологиялық-педагогикалық білім беру формасы. Жақсы лектор – ата-аналардың мүдделерін, проблемаларын, олардың балаларға көрсететін қамқорлықтарының сипатын білетін мұғалім-тәрбиешінің өзі. Лекция оқудағы басты нәрсе – тәрбиелік оқиғаларға, жағдаяттарға ғылыми талдау жасау. Сондықтан лекцияда оқиғаның пайда болуы себептеріне, олардың болу ретіне, балалардың іс-әрекеттерінің тетіктеріне, олардың психикасын дамыту заңдылықтарына, отбасы тәрбиесі ережелеріне жеке тоқталу қажет.
Лекцияның ең қажетті шарттарының бірі – отбасы тәрбиесі бойынша жинақталған тәжірибеге сүйену. Лекция барысында қарым-қатынас жасау әдісі – еркін әңгімелесу, пікіралмасу, ойлары бір адамдардың диалогы.
Лекция тақырыбы ата-аналар үшін қызықты да өзекті болуы тиіс. Мысалы, «Өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз не?», «Отбасы тәрбиесіндегі жасөспірімдердің жеке және жас ерекшеліктерінің ескерілуі» және т.б.
Педагогикалық пікірталас – педагогикалық мәдениетті көтерудің қызықты формасы. Оның басты ерекшеліктері – қойылған міндетті шешуге барлық оқушыларды қатыстыруға, жинақталған дағдылар мен тәжірибелерге сүйене отырып, фактілер мен құбылыстарды жан-жақты талдау біліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беретіндігі. Бір ай бұрын оқушылар болашақта болатын пікірталастың тақырыбы, негізгі мәселесі және сәйкесінше әдебиеттер тізімі беріледі. Пікірталастың ең жауапты бөлігі – талас тудыру. Мұнда жүргізушіден көп нәрсе талап етіледі. Алдын ала регламент белгіленеді, сөйлейтін адамдардың барлығы өз пікірлерін ортаға салады, соңына қарай қорытынды жасалады. Пікірталастың басты принципі – кез келген қатысушының ұстанған бағыты мен пікіріне деген сыйластық.
Пікірталас тақырыбы отбасы мен мектеп тәрбиесіндегі талас тудыратын кез келген проблема бола алады.
Отбасыларға бару – педагогтың ата-анамен жеке жұмыс жүргізуінің тиімді формасы. Отбасына барғанда педагог оқушының өмір сүру жағдайымен танысады. Ата-аналармен баланың мінезі, қызығушылығы, бейімділігі, ата-анаға және мектепке деген қарым-қатынасы жөнінде әңгімелеседі, оларды балаларының жетістіктері жөнінде хабардар етеді, үй тапсырмасын орындауды ұйымдастыру бойынша кеңестер береді және т.б.
Ата-аналармен хат жазысу (электронды пошта арқылы) – ата-аналарға олардың балаларының жетістіктері туралы жазбаша ақпарат беру формасы. Бұл жағдайда ата-аналарды алда бірігіп атқарылатын іс-әрекеттерге тартуға және оларға бала тәрбиесі бойынша ақыл-кеңестер беруге болады. Мұндай хат алысудың басты шарты – көңілді де жақсы қарым-қатынас жасау.
Ата-аналармен хат алмасу. Кейбір сынып жетекшілері отбасымен байланыста ата-аналармен хат жазысып тұру түрін қолданады. Хат арқылы тәрбиеленушінің үлгерімі мен тәртібі туралы хабарлап тұрады. Кейде хат жазғанда ата-аналардан тәрбиесіндегі қиындықтар туралы сұрауға, бала тәрбиесі жөнінде олар қандай әдебиеттер оқитынын біліп, ол жөнінде тиісті жаңа кітаптар ұсынуға болады. Ата-аналармен хат жазысуға тәрбиеленушінің күнделік дәптері пайдаланылады. Сынып жетекшісі оған тәрбиеленушінің оқуға, қоғамдық жұмысқа қатысты тәртібі туралы қысқаша жазып отырады.
Дегенмен, мектеп пен отбасының өзара қарым-қатынасының нәтижелі болуы көбінесе педагогикалық тұрғыдан таңдалған қарым-қатынас пен өзара әрекет формасына байланысты. Олардың негізіне міндетті түрде төмендегідей жағдайларды ескеру қажет:
Оқушыға қатысты жағымды қарым-қатынастың болуы.
Мұғалімдердің ата-аналар тарапынан болатын кеңестеріне өте мұқият назар аударуы.
Оқушы тұлғасында пайда болған жағымсыз құбылыстың себебін бірлесіп анықтау, талдау және оны жоюдың тәсілін бірге қарастыру.
Мұғалімдердің ата-аналарымен қарым-қатынасында педагогикалық әдептің, этиканың қатаң сақталуы.
Олай болса, мұғалімдермен, сынып жетекшісі және ата-аналардың өзара жағымды қарым-қатынасын ұйымдастыруға сай жоғарыда аталған жағдайлардың межеге айналуы, бала тәрбиесіндегі олардың өзара тәрбиелік, ұйымдастырушылық әрекетінің біртіндеп жоғары деңгейде нәтижелі болуға септігін тигізеді. Отбасы, мектеп пен мектепке дейінгі тəрбие мекемелері, балалар жəне жасөспірімдер бірлестіктері, көше, бұқаралық ақпарат құралдары – бұлардың бəрі де тұлға дамуындағы қалыптастырушы ықпал жасайтын ерекше «тəрбиешілер» тобын құрайды. Отбасы айтқанына көндіріп тəрбиелейді; мектеп оңтайлы қылық, дұрыс көзқарас қалыптастыруға ұмтылады; балалар мен жеткіншектер ұйымдары қарым-қатынас жүйелеріне ендіреді; ал көше болса, отбасы, мектеп, əрқилы бірлестік топтар бере алмағандардың орнын толтырады. Бала осы аталған ұйымдардың өз өмірінде қайсысы басым болса, «Өнерліге өріс кең» демекші өскелең ұрпақтың өнерін ұштап, талантын ашу, эстетикалық талғамы жоғары, дені сау, шыныққан жас ұрпақты тәрбиелеу, үшін сондай-ақ жалпы орта білім беретін мектептерде «Мұрагерлер» мектебі, «Ене» мектебі, «Ана» меткебі, «Әке» мектептері жұмыс жасағаны дұрыс (3-6 суреттер)
Сурет- 3. «Мұрагер» мектебі
Сурет - 4. «Ене» мектебі Сурет- 5. «Ана» мектебі
Сурет- 6. «Әке» мектебі
