1.10 Сурет – Гамма–пайыздық қорды анықтау

Тағайындалған қорлар қызметінің мерзімін белгілеу мақсаты – қауіпсіздік және экономикалық талдаулар талабынан шыға, тағайындалған нысанды алдын ала күшпен тоқтатуды қамтамасыз ету. Егер нысан өзінің тағайындалуына, пайдалану ерекшелігіне, техникалық жағдайы мен басқа факторларға байланысты тағайындалған қорға қол жеткізсе (тағайындалған қызмет мерзімі), онда ол есептен шығарылып, күрделі жөндеуге және т.б. бағытталады.

Жөндеуге жарамдылық көрсеткіштері. Жұмысқа жарамдылығын қалпына келтіру ықтималдылығы – нысанның жұмысқа қабілеттілік күйін қалпына келтіру уақыты тапсырылғаннан асып кетпеу ықтималдылығы.

Жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру ықтималдылығы t_в = Т_з кезіндегі қалпына келтіру уақытын бөлу функциясы мәнін көрсетеді, Бұл жерде Т_з – қалпына келтірудің тапсырылған уақыты.

Жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтірудің орташа уақыты – жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтірудің математикалық болжамы.

Қалпына келтіру уақытын t_в, формула бойынша анықтайды:

(1.18)

мұнда f_в (t) – қалпына келтіру уақытын бөлу тығыздығы;

F_в (t) – қалпына келтіру уақытын бөлу функциясы.

Қалпына келтіру ағыны параметрі – қалпына келтірудің орташа уақытына кері шама

 = . (1.19)

Тәжірибеде

, (1.20)

мұнда m – автомобильдердің жөнделген агрегаттар саны;

n – l аралығындағы жөндеуді талап ететін агрегаттар саны.

Сақталушылық көрсеткіштері. Сақталушылықтың орташа мерзімі – сақталушылық мерзімнің математикалық болжамы.

, (1.21)

мұнда – сақталушылық орташа мерзімі;

F(t) – сақталушылық мерзімді бөлу функциясы;

f(t) – сақталушылық мерзімді бөлу тығыздығы.

γ–сақталушылықтың пайыздық мерзімі - нысанның  тапсырылған ықтималдықпен қол жеткізуінің сақталушылық мерзімі, пайыздық мөлшермен көрсетілген.

t_

1 – F (t) = 1 –  f (t) dt = γ / 100, (1.22)

0

мұнда t – γ–сақталушылықтың пайыздық мерзімі.

Сенімділіктің кешенді көрсеткіштері. Дайындық коэффициенті – нысанның уақыттың еркін кезеңінде жұмысқа қабілетті күйде табылу ықтималдылығы, бұл кезде жоспарланған мерзімнен басқа, нысанды қолдану қарастырылмайды.

Дайындық коэффициентін келесі өрнектен анықтауға болады:

К_r = t_жұм / (t_жұм + t_жөнд), (1.23)

мұнда t_жұм – барлық нысанның жиынтық атқарымы, сағ.;

t_жөнд – жоспардан тыс жөндеулер үшін істен шығудың жиынтық уақыты, яғни жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру уақыты, сағ.

Дайындық коэффициенті нысанның жұмысқа қабілеттілігіне қатысты тағайындаумен қолдануға дайындығын сипаттайды, сондықтан нысанды уақыттың еркін кезеңіндегі жұмысқа қабілеттілік күйінде табу ықтималдылығы, әрі уақыттың бұл кезеңі нысанды пайдалану аралықтарын таңдау мүмкін емес.

Шұғыл дайындық коэффициенті – жоспарланған мерзімдерден басқа еркін уақыт кездеріндегі нысанның жұмысқа қабілетті күйде болуы, бұл кезде нысанның тағайындаулар бойынша қолдану қарастырылмайды және осы кезден бастап белгіленген уақыт аралығында тоқтаусыз жұмыс істейді.

Шұғыл дайындық коэффициенті нысандардың сенімділігін сипаттайды, уақыттың кез келген кезеңінде қолдану қажеттігі туындайды, одан кейін нақты тоқтаусыз жұмыс керек. Осы кезге дейін нысандылер кезек режиміндегідей болады (толық немесе жеңілдетілген жүктеме кезінде, бірақ тапсырылған жұмыс функциясын орындамай), сол сияқты қолдану режимінде – басқа жұмыс функцияларын орындау үшін (міндеттер, жұмыстар және т.б.). Екі режимде де нысанның істен шығуы мен жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру болуы мүмкін.

Техникалық пайдалану коэффициенті – нысанның жұмысқа қабілетті күйде, тоқтап тұру күйінде, техникалық қызмет көрсету мен пайдаланудың сол кезеңі арасындағы жөндеу күйінде болу уақыты аралығын математикалық болжау құнына пайдаланудың кейбір кезеңіндегі жұмысқа қабілетті нысанның аралық уақыттағы математикалық болжамға қатынасы.

Техникалық пайдалану коэффициенті қарастырылып отырған пайдалану ұзақтығына қатысты нысанның жұмысқа қабілетті күйінің уақыт бөлшегін сипаттайды. Техникалық пайдалану коэффициенті анықталатын пайдалану кезеңі техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің барлық түрлерін қамту тиіс. Техникалық пайдалану коэффициенті жоспарлы және жоспардан тыс жөндеу жұмыстарына кеткен уақыт шығынын есептейді.

Техникалық пайдалану коэффициентін келесі өрнектен аламыз:

К_т.п = t_жұм / (t_жұм + t_жөнд + t_ТҚ), (1.24)

мұнда t_тқ – ТҚ салдарынан істен шығу уақытының жиынтығы.

Жоспарлы қолдану коэффициенті – пайдалану кезеңінің үлесі, бұл кезде нысан техникалық қызмет көрсетуінде және жөндеуде болмау керек. Жоспарлы қолдану коэффициенті – пайдалану кезеңіндегі пайдаланудың түрлі белгіленген ұзақтығының және математикалық болжамның техникалық қызмет көрсетуі мен жөндеу ұзақтығының жиынтық қатынасы.

Тиімділікті сақтау коэффициенті - пайдаланудың анықталған кезеңі кезіндегі тиімділік көрсеткіш мағынасының осы көрсеткіштің номиналды мағынасына қатынасы, пайдалану кезеңі ішінде нысанның істен шығуы жағдайында есептелген.

Тиімділікті сақтау коэффициенті - нысан элементтерінің тағайындалуы бойынша қолдану тиімділігіне әсер ету дәрежесін сипаттайды. Сонымен қоса нысанды тиімді пайдаланудың астарында нақты жағдайларда пайдалану кезеңінде кейбір пайдалы нәтижелер (қажетті нәтиже) жасау қасиеті түсіндіріледі.

Тиімділік қасиеті ретінде өзіне тән көрсеткіштермен сипатталады. Тиімділік көрсеткіші – ол нысанның өзінің функцияларын орындауын сипаттайтын сапа көрсеткіші. Мінсіз жағдайда нысан істен шығуы болмаған кезде өзінің функцияларын (нақты қажетті нәтиже құрайды) атқарады. Нақты нәтижелі әсер нысанның шынайы сенімділігі есебінен анықталады.

Сенімділіктің басқа да көрсеткіш түрлері қолданылады: ТҚ және жөндеудің біріктірілген салыстырмалы ұзақтығы (еңбексыйымдылығы); жұмысқа жарамдылық күйін қалпына келтірудің салыстырмалы уақыт жиынтығы, жұмысқа жарамдылық күйін қалпына келтірудің салыстырмалы еңбексыйымдылық жиынтығы және т.б.

ТҚ және жөндеудің біріктірілген салыстырмалы ұзақтығы (еңбексыйымдылығы) – ТҚ (жөндеудің) кейбір пайдалануының математикалық болжам атқарымының осы кезеңдегі ұзақтығының (еңбексыйымдылығын) математикалық болжауға қатынасы.

Кейбір кезеңдегі пайдаланудың математикалық болжамының осы кезеңдегі атқарымға жоспардан тыс ағымдағы жөндеулердің еңбексыйымдылығының жиынтығының математикалық болжамына қатынасы.

Жұмысқа жарамдылық күйін қалпына келтірудің салыстырмалы уақыт жиынтығы - кейбір кезеңдегі пайдаланудың математикалық болжамының осы кезеңдегі атқарымға жоспардан тыс ағымдағы жөндеулердің ұзақтық жиынтығының математикалық болжамына қатынасы.

Автомобиль (агрегат) сенімділігінің құрылымдық талдауы үшін істен шығу коэффициентін пайдаланған ыңғайлы

К_тоқт = n_тоқт / n_а, (1.25)

немесе істен шығу пайызы

К_тоқт = 100 К_тоқт, (1.26)

мұнда n_тоқт –берілген агрегат, бөлшек үшін белгіленген жүріп өту

жолының істен шығу саны;

n_а - L жүріп өту жолының барлық автомобиль (агрегат) үшін істен

шығудың жиынтық саны.

Сенімділіктің техникалық-экономикалық негізгі көрсеткіші ол тапсырылған атқарым үшін ТҚ және жөндеудің салыстырмалы бағасы, егер автомобиль күрделі жөндеуден өтпесе.

Осылайша, автомобильдің сенімділігі оның жоспарлануы мен тәжірибелік үлгісін жетілдіруде қалыптасады, сериялық немесе жаппай өндіріс үрдісінде қамтамасыз етіледі және пайдаланудың ең маңызды қасиеттерінің бірі ретінде пайдалану үрдісінде сақталады.

Автомобильдің сенімділігінің экономикасы. Автомобильдің сенімділігін арттыруға бағытталған іс-шара, пайдалану шығындарына әсер етеді. Сол себепті автомобильдің бағасына әсер ететін «сенімділік бағасын» пайдалану үнемділігімен салыстыру керек.

Сенімділік бағасы – белгіленген деңгейге дейінгі автомобиль сенімділігін арттыру үшін арнайы бағытталған зауыт-өндірушінің сомалық шығындары. Бұл шығындар күрделі және ағымдағы болуы мүмкін. Егер күрделі шығындарда сенімділік негізгі қорлардың шығыны нәтижесінде ғана артатын болса, ағымдағы шығындар – жоғары сапалы материалдарды сатып алу мен бұйымдарды жинақтау үшін, жұмыскерлердің еңбекақысын төлеу үшін және т.б.

Пайдаланудағы үнемдеу жөндеу мен ТҚ шығындарды ескертеді. Дегенмен ең сенімді автокөлік қымбат болуы мүмкін, оны қолдану пайдалануда тиімді болады, егер жылдық келтірілген шығындар айырмашылығы

(S_o+Е_нK_o) – (S₁ + Е_нК₁) > 0, (1.27)

мұнда S_o, S₁ – автомобильдің сенімділігін арттырғанға дейін және кейінгі

пайдаланудың жылдық ағымдағы шығындарына сәйкес;

К_о, K₁ –ескі және жаңа автомобильге (сенімділігі көбірек) қаржы

жұмсалымына сәйкес;

Е_н – экономикалық тиімділіктің нормативті коэффициенті.