!Запомні!

1. Калі ўтваральная аснова заканчваецца на с, то на пісьме спалучэнне сс перадаецца адной літарай с: матроскі, рускі, беларускі, адэскі, арзамаскі, вільнюскі, палескі, залескі, прускі.

2. Калі ўтваральная аснова заканчваецца на д, з, то спалучэнне іх з суфіксальным с падаецца як дс, зс: горад – гарадскі, люд – людскі, сусед – суседскі, параход – параходства, бяда – бедства, Бесядзь – бесядскі; француз – французскі.

3. У словах, вытворных ад асноў славянскага паходжання на к, спалучэнне к з суфіксальным с на пісьме перадаецца як ц: лясніцтва, мастацтва, сваяцтва, спаборніцтва, казацкі, крыжацкі, сакавіцкі, асветніцкі, гарадоцкі, чашніцкі.

4. У словах, утвораных ад асноў на к неславянскага паходжання, на пісьме захоўваецца спалучэнне кс: нью-ёркскі, бангкокскі, цюркскі, таджыкскі, узбекскі.

5. У прыметніках, утвораных ад геаграфічных назваў на -ка, -кі, зычны к (калі перад ім ёсць іншы зычны) у канцы слова перад суфіксам -ск- знікае: крупскі (Крупкі), дудзінскі (Дудзінка), ямайскі (Ямайка); АЛЕ: касабланкскі.

6. Калі ўтваральны назоўнік заканчваецца на літары -ск, то суфікс -ск- зліваецца з імі: Пінск – пінскі, Віцебск - віцебскі; АЛЕ: баск – баскскі.

7. Калі ўтваральная аснова слова заканчваецца на т, ц, ч, к, а суфікс пачынаецца зычным с, то спалучэнні тс, цс, чс, кс на пісьме перадаюцца праз ц згодна з вымаўленнем: балцкі, брацкі, адвакацкі, салдацкі, лабаранцкі, парламенцкі, брэсцкі, кравецкі, прыпяцкі, ткацкі, баранавіцкі, грэцкі (арэх), чытацкі, па-дзявоцку.

8. Калі ўтваральная аснова слова заканчваецца на ж, ш, г, х (у тым ліку і пры чаргаванні [г] – [ж], [х] – [ш]), а суфікс пачынаецца зычным с, то спалучэнні жс, шс у агульных назвах перадаюцца толькі адным с: таварыш – таварыскі, бог/бож – боскі, наш – наскі, а таксама княжыць – княства.

У некаторых выпадках напісанне такіх слоў вызначаецца па слоўніку, чаргаванне [г] – [ж], [х] – [ш] адсутнічае: Буг – бугскі, Гаага – гаагскі, казах – казахскі, Цюрых – цюрыхскі, шах – шахскі, Пецярбург – пецярбургскі.

9. У прыметніках, утвораных ад уласных назваў і назваў народаў, спалучэнні жс, шс перадаюцца нязменна: Нясвіж – нясвіжскі, Сураж – суражскі, Парыж – парыжскі, латыш – латышскі; АЛЕ: Волга – волжскі, Рыга – рыжскі, Прага – пражскі, чэх/чэш – чэшскі, турак – турэцкі, калмык – калмыцкі.

32. Правапіс суфікса -ў-(-л-) у дзеясловах прошлага часу

Выпішы правільна слова. Выдзелі суфікс. Запішы два прыклады.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
глядзеў	у дзеясловах 3-й асобы прошлага часу адзіночнага ліку мужчынскага роду пішацца суфікс -ў-	спяваў маляваў

!ЗАПОМНІ!

У дзеясловах 3-й асобы прошлага часу пішацца суфікс:

а) -л- у дзеясловах адзіночнага ліку жаночага і ніякага роду і множнага ліку: чытала, ішла, ішлі;

б) -ў- у дзеясловах адзіночнага ліку мужчынскага роду: чытаў, ішоў.

33. Правапіс галоснай перад суфіксам -ў-(-л-) у дзеясловах прошлага часу

Выпішы правільна слова. Падкрэслі галосную перад суфіксам -ў-(-л-). Запішы прыклад.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
глядзеў	глядзець	прывозілі

!ЗАПОМНІ!

У дзеясловах 3-й асобы прошлага часу перад суфіксамі -ў-(-л-) пішацца тая самая галосная, што і перад суфіксам –ць у інфінітыве.

34. Правапіс часціц бы(б), жа(ж)

Выпішы правільна спалучэнне слова і часціцы. Падкрэслі часціцу. Запішы два прыклады.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
быў бы	часціца бы пішацца пасля зычных і асобна	спаў бы адказаў бы

!ЗАПОМНІ!

Часціцы бы(б), жа(ж) заўсёды пішуцца асобна (бы, жа – пасля зычных, б, ж – пасля галосных): чытаў бы, чытала б, хацеў жа, хацела ж.

35. Правапіс зваротнага займенніка сабе

Выпішы правільна словазлучэнне. Вызначы склон займенніка.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
жадаў сабе	давальны склон

!ЗАПОМНІ!

Скланенне зваротнага займенніка сабе:

Н. --- В. сябе

Р. сябе Т. сабой(-ою)

Д. сабе М. (аб) сабе

36. Правапіс постфікса -ся

Выпішы правільна слова. Падкрэслі постфікс -ся. Запішы два прыклады.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
смяюся	у бел. мове пішацца постфікс -ся	мыюся усміхаюся

!ЗАПОМНІ!

У беларускай мове няма постфікса -сь.

37. Правапіс прыслоўяў на -о, -а

Выпішы правільна слова. Падкрэслі суфікс. Запішы прыклад.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
маркотна	у прыслоўі суфікс -а- не пад націскам	цёмна

!ЗАПОМНІ!

Прыслоўі, утвораныя ад якасных прыметнікаў, маюць суфіксы:

-о- пад націскам: даўно, назло;

-а- не па націскам: весела, халодна, сумна, цёмна.

38. Правапіс канчаткаў назоўнікаў

Запішы назоўнік правільна. Выдзелі канчатак. Вызначы скланенне і склон назоўніка. Запішы прыклад.

Рабі так:

Пішу правільна	Тлумачу	Прыклады
на рэчцы	назоўнік І скланення меснага склону з асновай на к (к//ц) і не пад націскам	на печцы

!ЗАПОМНІ!

Назоўнікі маюць наступныя канчаткі:

	Аснова на
	цвёрды		зацвярдз.			мяккі				г, к, х
	І скланенне
Н.	-а				-а			-я		-а
Р.	-ы				-ы			-і		-і
Д.	-е				-ы			-і		-е (г//з’,х//с’), -э, -ы (к//ц)
В.	-у				-у			-ю		-у
Т.	-ай(-аю), -ой(-ою)				-ай(-аю), -ой(-ою)			-ёй(-ёю)		-ой(-ою)
М.	-е				-ы			-і		-е (г//з’,х//с’), -э, -ы (к//ц)
	ІІ скланенне
Н.	-а, -о, -э	-а, -о, -э		-е,-ё
Р.	-а, -у	-а, -у		-я, -ю			-а, -у
Д.	-у	-у		-ю			-у
В.	як Н. або Р.	як Н. або Р.		як Н. або Р.			як Н. або Р.
Т.	-ам, -ом	-ам, -ом		-ем, -ём			-ам
М.	-е	-ы (неасабов) -у(асабов.)		-і, -ю			-е (г//з’,х//с’), -у (няма чаргав.)
	ІІІ скланенне						Множны лік
							1 скл		2 скл		3 скл
Н.							-ы, -і
Р.	-ы	-ы		-і			-аў -яў		-оў, -ёў -аў, -яў -эй, -ей		-ей,-эй(-ай), -аў(-яў)
Д.	-і	-ы		-і			-ам, -ям
В.							-ы, -і		-ы, -ёў(адуш)		-ы, -і
Т.	-ю	-у, -ю(на р)		-ю			-амі, -ямі
М.	-і	-ы		-і			-ах, -ях