3.9.Автомобиль тұрақтылығы

Төмендегі көрсеткіштермен бағаланатын ең қауіпті көлдеңен орынықтылықты жоғалту:

V_з – автокөліктің максималды (шектік) айналу жылдамдығы, оның сырғанауының басталуына сай, м/с (ары қарай – автокөліктің сырғу жағдайындағы шектік жылдамдығы);

V_о – автокөліктің максималды (шектік) айналу жылдамдығы, оның аударыла бастау сәтіне сай, м/с (ары қарай – автокөліктің аударылу жағдайындағы шектік жылдамдығы);

з - максималды (шектік) тау беткейінің бұрышымен, доңғалақтардың көлденен сырғанай бастауына сай. (ары қарай – автокөлік сырғанауының шектік бұрышы);

_о – максималды (шектік) тау беткейінің бұрышымен, автокөліктердің көлденен аударыла бастауына сай. (ары қарай – автокөлік аударылуының шектік бұрышы).

Автокөліктің сырғу жағдайындағы шектік жылдамдығы келесі формуламен анықталады

V_з = , (3.9.1)

мұнда V_з – автокөліктің сырғу жағдайындағы шектік жылдамдығы, м/с;

R – бұрылыс радиусы ,м (есептеулерде R=100 м);

 – жолға шиналардың ілініс коэффициенті (φ = 0,8);

g – еркін құлауды жылдамдату м/с2.

Автокөліктің аударылу жағдайындағы шектік жылдамдық формула бойынша

V_{o =} , (3.9.2)

V_o – автокөліктің аударылу жағдайындағы шектік жылдамдық, м/с;

К_ср – автокөліктің ортаңғы колеясы, м;

h_ц – автокөліктің ауырлық түсу ортасының биіктігі, м.

_з = аrc tg  , град (3.9.3)

Автокөлік сырғанауының шектік бұрышын есептеу формуласы

_о = аrc tg∙(К_ср /2∙h_ц), град (3.9.4)

Автокөліктің аударылуға төтеп тұру мүмкіндігі К_ср/2h_ц қатынасына байланысты, ол көлденен тепе-теңдік сақтау коэффициенті деп аталып,  _поп деп белгіленеді. Төменде көлденен тепе-теңдік сақтау коэффициентінің автокөлік түрлеріне қарай бірнеше түрі келтірілген.

Көлденен тепе-теңдік сақтау коэффициентінің мағынасы:

- жеңіл автомобиль ……..0,9…1,2;

-жүк автомобиль ……..0,55…0,8;

- автобустар …………………....0,5…0,6.

3.10. Автомобильдің тежеу қабілеті

Автокөліктің тежегіштік динамикалық көрсеткіші ретінде тежеу кезіндегі баяулау а_з деп қабылданады. t _тор тежеу уақыты мен S _тор тежеу жолы. Ең маныздылары баяулау мен тежеу жолы.

Автокөліктің тежеу динамикасының көрсеткіштерін анықтауда тежеуді бастау жылдамдығының V_н жол үзіндісіндегі жүрісінің максималды мүмкін жылдамдығын, ψ_v жол кедергісін сипаттаушы коэффициентпен (динамикалық паспорт графигі бойынша) қабылдайды.

Егер автокөліктің тежеу күші барлық доңғалағындағы ілініс күшімен бір мезетте қосылған болса тежелу сәтіндегі баяулауды формуламен анықтауға болады

а_з = ( + )∙g/К_э, (3.10.1)

мұндағы а_з – тежеу кезіндегі баяулау, м/с²;

 – жолға шиналардың ілініс коэффициенті (φ = 0,8);

 - жол кедергісінің коэффициенті (тапсырма бойынша);

g – еркін құлауды жылдамдату, м/с²;

К_э – тежеудің тиімді коэффициенті.

Тежелу уақыты формула бойынша анықталады

t_тор = (V_н /а_{з мах}) - 0,5∙t_у, (3.10.2)

мұндағы а_змах – тежеу кезіндегі автокөліктің максималды баяулауы, м/с² (есептеу барысында а_{з мах} = а_з );

t_у – нөлден жоғарылайтын баяулау уақыты (тежелу жүйесінің әрекет етіп бастауы) максималды мағынасына дейін, с;

V_н – тежеуді бастау сәтіндегі жылдамдық, м/с.

t_у (секунд)–ны автокөлікті жедел тежеу сәтінде пайдалану мүмкіндігі төменде келтірілген:

Жеңіл автокөліктер …………………………………….0,05…0,2

Ауыр жүк көліктері мен гидравликалық беріліс тежеуі бар автобустар ………………………………………………………………0,05…0,4

Пневматикалық беріліс тежеуі бар 4500 кг-ға дейін жүк көтеретін ауыр жүк тасымалдаушы көліктер …………………………..0,015…1,2

Пневматикалық беріліс тежеуі бар 4500 кг-нан жоғары жүк көтеретін ауыр жүк тасымалдаушы көліктер ……………...0,2…1,5

Пневматикалық беріліс тежеуі бар автобустар ………0,2…1,3

Егер көліктің барлық дөңгелектерінде тежеу күші бір уақытта ілініс күштерінің мәндеріне жеткен болса, онда тоқтату қашықтығын формула бойынша анықтауға болады.

S _тор = V_н²/(2∙ а_{з мах}), м (3.10.3)

Көпірлер арасындағы жалпы тежеуіш күштің таралуы тежеу барысында өзгеретін қалыпты реакцияларға сәйкес келмейді, сондықтан автомобильдің нақты баяулауы азаяды, ал тежеу уақыты мен тежеу қашықтығы осы көрсеткіштердің теориялық мәндерінен үлкенірек. Мәндерін жақындату үшін эксперименталды көрсеткіштерді (4.10.1) формуласына енгізіп, төменде көрсетілген мағынасымен тежеудің тиімді коэффициентін К_э шығарады.

Тежеудің тиімді коэффициентінің орташа мағынасы К_э

3.11 Автокөлік торап құрылымының құрылысы (агрегат, жүйе)

Бұл курстық жұмыста құрылым құрылысы жеңілдетілген төмендегідей бөлімдерден тұрады:

1 Торап қызметі (агрегат, жүйе);

2 Торапқа (агрегат, жүйе) қойылатын талаптар;

3 Тараптар классификациясы (агрегат, жүйе);

4 Торап құрылымын анализдеу (агрегат, жүйе);

Курстық жұмыстың есептеу мен түсіндірме жазбасының осы бөлімінде бұл типтегі көлік құралын жобалауда қолданылатын торап құрылысының (агрегат, жүйе) түрлі схемаларын сызып, оның құрылымдық көрсеткіштеріне сай келетін салыстырмалы талдау жүргізу қажет.

3.11.1 Жоспарланған тораптың бөлшектерін есептеу (агрегат, жүйе)

Есептеу мен түсіндірме жазбасының осы бөлімінде бөлшектің эскизін құрастыру арқылы жоспарланған тораптың (агрегат, жүйе) есебін жасау керек. Эскиз A4 өлшемді миллиметрлік қағазда орындалады. Қолмен салынған сызба бөлшектің эскизі деп аталады. Кескін масштабы мен нобайдағы бөлшектердің жекелеген элементтерінің пропорционалдылығы шамамен жобаланады.

Эскиздер детальдық сызбаларда көрсетілген барлық ережелер мен талаптарды сақтай отырып жүргізіледі. Эскиздер нобайы қолмен жасалынғанына қарамастан эскиздер нобайы, суреттердің соққысы, штрихтауы, жазулары, эскиздегі өлшем көрсеткіштері таза әрі аңық орындалуы керек.

Курстық жұмыстың бұл бөлімін орындау барысында [4] және [5] әдебиет ұсынылады.

Қолданылған әдебиеттер

1. Давыдов А.А., Макенов А.А. Эксплуатационные свойства автомобиля: Учебное пособие. – Усть – Каменногорск.: ВКГТУ, 2006. – 110 с.

2. Литвинов А.С., Фаробин Я.Е. Автомобиль: Теория эксплуатационных свойств. – М.: , 2006. – 240 с.

3. Осепчугов В.В. Автомобиль: Анализ конструкций элементы расчета.- М.: Машиностроение, 2006.-220с.:

4. Проектирование трансмиссий автомобилей: Справочник / Под общ. ред. А.И. Гришкевича. – М.: Машиностроение, 2006, - 272 с.

5. Серебряков К.Б., Тур Е.А. Устройство автомобиля. – М.: Машиностроение, 2006. – 215 с.

Графикалық бөлім парағын жасаудың мысалы

«Автокөліктің жалпы түрі, трансмиссия схемасы»

Графикалық бөлім парағын жасаудың мысалы

«Автокөліктің эксплуатациялық қасиеттері»

Мазмұны

Кіріспе……………………………………………………………………… 1. Қабылдау белгісі …………………………………………………. 2. Негізгі ақпарат …………………………………………………………. 3. Курстық жұмыстарды орындау ……………………………………… Қолданылған әдебиеттер тізімі.......…………………………………… Қосымша……………………………………………………………….

4 6 7 9 44 45