Мемлекеттің жалпы белгілері

Мемлекеттік құрылымдардың бұрыннан туындаған және қазіргі кезде бар түрлері мен нысандарының көптүрлілігіне қарамастан, кез келген мемлекетке белгілі бір дәрежеде тән жалпы белгілерді атап көрсетуге болады. Сондай белгілер қатарына мыналар жатады:

• қоғамнан бөлінген және әлеуметтік ұйымға сәйкес келмейтін қоғамдық билік; қоғамның саяси басқаруын жүзеге асыратын адамдардың айрықша тобының болуы;

• мемлекет заңдары мен өкілеттіктері қолданылатын, шекарамен қоршалған белгілі бір аумақ (саяси кеңістік);

• егемендік - белгілі бір аумақта тұратын барлық азаматтар, олардың институттары мен ұйымдары алдындағы жоғарғы билік;

• күшті заң жүзінде қолдану монополиясы. Тек мемлекетте ғана азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге және тіпті оларды өмірінен айыруға «заңды» негіздері бар. Осы мақсаттарда онда арнайы әскери құрылымдары бар: әскер, полиция, соттар, түрмелер және т.с.с.;

• халықтан мемлекеттік органдарды ұстау және мемлекеттік саясатты материалдық қамтамасыз ету үшін қажетті салықтарды және алымдарды алу құқығы: қорғаныс, экономикалық, әлеуметтік және т.с.с.;

• мемлекеттегі міндетті мүшелілік. Адам туған сәтінен бастап азаматтық алады. Партияда немесе басқа ұйымдарда мүше болуға қарағанда, азаматтық кез келген адамның міндетті атрибуты болып табылады;

• біртұтас ретінде бүкіл қоғам атынан өкілдік ету және ортақ мүдделер мен мақсаттарды қорғау. Шындығында, ешбір мемлекеттің немесе өзге ұйымның барлық әлеуметтік топтардың, таптардың және қоғамның жекелеген азаматтарының мүдделерін толық шамада көрсетуге шамасы жетпейді.

МЕМЛЕКЕТТІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ

Мемлекеттің барлық функцияларын негізгі екі түрге бөлуге болады: ішкі және сыртқы. Мемлекет функционалдық жағынан ішкі және сыртқы саясат салаларындағы бірнеше міндеттерді шешуге арналған.

Мемлекет функциясы деп оның қызметінің белгілі бір бағыты деп түсініледі. Мемлекеттің функциялары оның әлеуметтік тағайындалуын нақтылайды.

Мемлекеттің функциялары сыртқы (мемлекеттің тәуелсіздігін сырттан қамтамасыз ету) және ішкі (ел ішінде биліктің үстемдігін қамтамасыз ету және жалпы істерді басқару) деп жіктеледі.

Мемлекеттің ішкі функциялары:

• шаруашылық – экономикалық өмірді ұйымдастыру және реттеу;

• тұрақтандыру – қоғамда тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтау;

• үйлестіру – қоғамдық келісім мен бірлікті қамтамасыз ету;

• әлеуметтік – әлеуметтік қамсыздандыру, игіліктерді әділетті бөлу;

• мәдени – тәрбиелік-мәдениет пен рухани құндылықтарды қолдау;

• құқықтық – норма шығарушылық-конституциялық құрылысты, құқықтарды, заңдылықты қорғау;

• экологиялық – табиғатты қорғау, салауатты қоршаған ортаны қамтамасыз ету.

Мемлекеттің сыртқы функциялары:

• ұлттық мүдделерді халықаралық деңгейде қорғау – өзара тиімді халықаралық ынтымақтастықты қамтамасыз ету, адамзаттың жаһандық мәселелерін шешуде күш-жігерді үйлестіру, бірнеше мемлекет үсті ұйымдарының– БҰҰ, ЕҚЫҰ және т.с.с. жұмысын қамтамасыз ету;

• қорғанысты және мемлекеттік қауіпсіздіктің қорғалуын ұйымдастыру – мемлекеттік егемендікті қорғау, басқа мемлекеттерге қарсы әскери қимылдарды жүзеге асыру және т.с.с.

4-тезис. Мемлекеттерді жіктеу

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары: