4. Семинар сабақтарына әдістемелік нұсқау.

Тақырып 1 Тарихи дерекітерді сыныптау проблемасы - 1 сағат

1.Тарихи деректерді сыныптаудың қажеттілігі мен жолдары.

2.Тарихи деректерді типтерге және түрлерге бөлудің негізгі принциптері. Жазба деректердің негізгі типтері. Жазба деректерді түрлік сыныптау. Ерекше (қайталанбайтын) және көпшілік (қайталанатын) деректер және олардың деректік маңызы.

3.Тарихи деректер эволюциясы. Әлем тарихы деректерінің түрлік өзгерістерге ұшырауының өзіндік ерекшеліктері. Деректер дамуының тенденциялары.

Тақырып 2 Деректанудың қалыптасуы және дамуы - 1 сағат

1.Деректанудын, ғылым ретінде пайда болуьшың және қалыптасуының алғышарттары. Орыс жылнамаларын зерттеуші А.Л.Шлецер (1735-1809), неміс ғалымы Ф.Шлейермахер (1768-1834), неміс тарихшылары Б.Нибур (1766-1831), Л. фон Ранке (1795-1886), франңуз тарихшысы П.Дону (1761-1840) т.б. - деректану ғылымының негізін қалаушылар.

2.XIX ғ. бірінші жартысындағы ірі ғылыми жаңалықтардың ашылуы және ұлттық сананың оянуының деректану ғылымының дамуына тигізген әсері. Г.Ф.фон Штейннің "Ежелгі тарихи деректерді зерттеу қоғамын" құруы. "Герман тарихының ескерткіштері" сериясының жарық көруі. Г.Вайц (1813-1886) жөне оның "Германия тарихының деректануы".

3.Батыс Европа елдерінде тарихи зерттеу ісімен айналысатын мамандарға деген кажеттіліктің артуы. Ұлы француз буржуазиялық революциясы және мұрағат істеріндегі өзгерістер. 1821 жылы Парижде хартиялар мектебінің ашылуы және оның міндеттері мен маңызы. Батыс Европа елдеріндегі арнайы тарихи зерттеу институттарының ашылуы.

Э.Бернгеймнің (1850-1942) "Тарих ғылымына кіріспе" атты оқулығындағы методология, методика, түсініктер және сьшыптау мәселелері. Ш.Ланглуа (1863-1920) мен Ш.Сеньо-бостың (1854-1942) "Тарихи зерттеуге кіріспе" атты еңбектер-нің негізгі бөлімдері және олардағы деректанулық ойлар мен тәсілдер.

Орыс тарихшысы В.О.Ключевский XIX ғ. соңындағы Ресей тарих ғылымыңың ерекшелігі мен міндеттері, тарихи деректер, тарихи сын және тарихи сынның ерекшеліктері туралы. А.С.Лаппо-Данилевскийдің (1863-1918) деректану методологиясы туралы концепциясы. Деректану - тарихи деректер туралы біртүгас жүйелі ғылым.

4.Кеңестік тарихнамадағы деректану ғылымының дамуы ның негізгі кезеңдері жәпе деректану пәнін оқытудыц ерекшеліктері. Деректанулық орталықтар.

Тақырып 3 Тарихи деректерді талдау методикасы – 1 сағат

1.Деректанулық сын. В.Н.Татишев деректанулық сын туралы. АЛ.Шлецердің тарихи деректанулық сынды негізгі топтарға бөлуі. В.О.Ключевский “филологиялық сын” және “фактілік сын” туралы. А.С.Лаппо-Данилевскийдің деректерді, ғылыми сынның негізгі кезендерін және 14 Ережесін көрсетуі.

2.Тарихи деректерді талдаудың құрамдас үш бөлігі — методология, методика және техника.

3.Объективтік принцип, тарихилық принцип, партиялық, принцип – деректану методикасының негізгі принциптері.

4.Деректермен жұмыс істеудің негізгі үш кезеңі: деректерді іздеу, табу (деректанулык, эвристика), деректанулық талдау (сын), деректердегі алынған мәліметтер нақты зертгеулерге пайдалану, тәсілдсрін жасау (методика).

Тақырып 4 Деректің пайда болуын сынау – 1 сағат

1.Деректердің сақталу формалары жоне олардың деректанулық маңызы. Мәтінді дүрыс оқу - жазба деректі талдаудың басты шарты.

2.Деректің пайда болған уақытын анықтау (датировка). Деректің пайда болған жерін анықтау. Дерек авторының не кұрастырушының атын анықтау (атрибуция).

3.Тарихи деректің әлеуметтік функциясын анықтау.

4.Деректанудың шынайылық проблемасы. Тарихи деректану ғылымындағы өкілеттілік проблемасы.

Тақырып 5 Ежелгі жазба тарихи деректер- 1 сағат

1.Ежелгі парсы, грек, рим, қытай жазбаларындағы мәліметтер. Ежелгі жазба түркі ескерткіштері: пайда болуын сынау, мәтінін оқу және түсіндіру.

2. Гомер поэмасы. Тарихнамасы. Зерттелу кезец-дері. Тарихи дерек ретіндегі ерекшелігі, маңызы және орыны, тарихи дерек көзі ретінде зерттеудің негізгі проблемалары.

3. Араб деректері, ІХ-ХІІІ ғғ. ал-Жахиздің, ибн-Фадлан, ал-Факихтың т.б. тарихи трактаттары, ал-Масудидің ("Ахбар-аз-заман"), Худун ал-Алемнің (Дүние шеңбері. X ғ.), Ибн-Хордабектің ("Шет аймақ кітабы"), Ибн-Рустенің ("Асыл алкалар кітабы") т.б. тарихи-географиялық еңбектер мен географиялық карталардың деректік маңызы және оларға деректанулық талдау жасау жолдары.

4.Батыс Европа саяхатшъшары Палано Карпиниди (1182-1252), Вильгелм Рубруктің, Марко Полоның т.б. жазбалары.

Тақырып 6 Жылнамалар және жылнаматану - 1 сағат

1.Жылнаманың тарихи дерек ретіндегі ерекшелігі. Жылнама жазу гарихы. Негізгі кезеңдері. Хронографтар. Ортағасырлык. деректер арасындағы жылнамалардың орны мен маңызы.

2.Жылнаматану ғылыми проблема ретінде. Жылнамаларды жариялау. Жылнамаларды гылыми зерттеу. А.А Шахматовтың (186-1920) жылнаматану ісіне қосқан үлесі мен пайдаланган тәсілдері

3.Қазіргі жылнаматану проблемалары жылнама жазушылықтың бастапқы кезеңін қалпына келтіру, жылнаманың шынайылық проблемасы, жылнаманың өкілеттілік проблемасы.

Тақырып 7 Орта ғасырлық жазба ескерткіштер – 1 сағат

1.Жүсіп Баласоғұнның "Қүдадғу біліг", Махмуд Қашқаридің "Диуани лұғат ат-түрік" (түркі сөздерінің жинағы), "Кодекс куманикус" ортағасырлық Қазақстан тарихыпың дерегі ретінде.

Рашид-ад-диннің "Жылнамалар жинағы" қазақ тайпалары тарихының қүнды дерек көзі.

2.Мұхамед Хайдар Дулати (1499-1551) "Тарих-и Рашиди" тарихнамасы. Зерттелу кезеңдері. Дулатитану ғылымының қалыптасуы. "Тарих-и Рашидидщ" деректік маңызы. Қадырғали би Қосымүлының "Жылнамалар жинағы". Деректанулық талдау. Әбілғазы Баһадурдың (1603-1663) "Түріктер шежіресі", "Зафарнама" және "Бабурнама".

Тақырып 8 Заң актілері-тарихи дерек көзі - 1 сағат

1.Заң , актілерінің тарихи дерек ретіндегі маңызы, орны, ерекшелігі.

2.Заң актілерін дерек көзі ретінде зерттеу методтары.

Тақырып 9 Іс-қағаздық құжаттар – 1 сағат

1.ХҮІІІ-ХХ ғ. басындағы іс-қағаздық құжаттардың пайда болуы жөне дамуы. Оларды кұрастырудың және тіркеудің ерекшеліктері.

2.Іс-қағаздық құжаттарды деректанулық талдаудың жалпы принциптсрі және оларды сыныптау.

3.Іс-қағаздық құжаттарды талдаудыц кешенді методы.

Тақырып 11 Мерзімді басылымдар- 1 сағат

1.XIX ғ. соңы XX ғ. басындағы әлем тарихының дерек көзі.

2.Мерзімді басылымдарды сыныптау. Оларды деректанулық талдаудың негізгі принциптері және проблемалары.

Тақырып 12 Жеке адамдық құжаттар тарихи дерек ретінде – 1 сағат

1.Жеке адамдық құжаттар анықтамасы. Сыныптау.

2.Жеке адамдық құжаттар эволюциясы Хаттар,мемуарлар, күнделіктер, естеліктер және заманхаттардың деректік ерекшеліктері.

3.Жеке адамдық құжаттарды дерек көзі ретінде талдау методтары. Қазан төңкерісіне дейінгі жеке адамдық құжаттардың негізгі топтары.

Тақырып 13 Статистикалык деректер – 1 сағат

1.Статистика туралы түсінік.

2.Статистикалық ұйымдастыру. Ф.А.Цербина дайындаған статистикалық мәліметтері. Щербина, Румянцев экспедиция-ларының қорытындылары.

3.Статистикалық мәліметтерді талдаудың негізгі жолдары. Толықтық және шынайылық деңгейі. Өкілеттілік проблемасы.

4.Демографиялық статистика жөне оның деректік маңызы.

Тақырып 14 Саяси партиялардың және қоғамдық ұйымдардың бағдармалары, уставтар және директивтік құжаттар – 1 сағат

1.КПСС құжаттары тарихи дерек көзі

2.Саяси партиялардың құжаттары

Тақырып 15 Аудиовизуалдық құжаттар- 1 сағат

1. Аудиовизуалдық құжаттардың деректік маңызы

2. Аудиовизуалдық құжаттарды оқытудың түрлері