Усă курнă литературă

1. Артемьев Ю.М., Григорьев В.С., Ендеров В.А.. Родионов В.Г. Тайна поэмы «Нарспи» и чувашская культура XX века: сборник материалов конференции. – Чебоксары: ЧГИГН, 2010. – 140 с.

2. Иванов К.В. Çырнисен пуххи. 2-меш, хушса тÿрлетне кăларăм. Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви, 1990.

3. Лебедева Е.А. Мифологические аспекты поэмы «Нарспи» // Тайна поэмы «Нарспи» и чувашская культура XX века: материалы конференции. Чебоксары: ЧГИГН, 2010. С. 41–47.

4. Милютин В.А. Почему невозможен танец отца и матери на свадьбе (по поэме К. Иванова «Нарспи») Современная нарспиана: итоги и перспективы: материалы межрегиональной научно-практической конференции. Чебоксары: Изд-во Чуваш. ун-та, 2008. С. 61–68.

5. Семенова Т.И. Константин Иванов и чувашский мир: (в контексте национальных культур): Материалы Всероссийской научно-практической конференции с международным участием (г. Чебоксары, 27 мая 2015 г.) / сост. и отв. ред. И.Ю. Кириллова; ЧГИГН. – Чебоксары: ЧГИГН, 2015. – 276 с.

6. Тайна поэмы «Нарспи» и чувашская культура XX века: сборник материалов конференции. Чебоксары: ЧГИГН, 2010. С. 90.

7. Федоров Г. Тепре вулар-и «Нарспие»? // Тăван Атăл. - 5 №. 2015. 6 с.

8. Федотова Е.В. Чăваш халăх пултарулăхĕ. «Сăнавсемпе ĕненÿсем. Тĕлексем» Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд- ви, 2009.- 383с.

9. Чекушкина Е.П. «Нарспи» поэмăра хĕвел сăнарне ÿкернин хăй евĕрлĕхĕ // Константин Иванов и чувашский мир: (в контексте национальных культур): Материалы Все- российской научно-практической конференции с международ- ным участием (г. Чебоксары, 27 мая 2015 г.) / сост. и отв. ред. И.Ю. Кириллова; ЧГИГН. – Чебоксары: ЧГИГН, 2015. – 276 с.

Дополнительно

Сафронова И.В. Чăваш ача – пăча тата çамрăксен литератури. Вĕренÿ пособтйĕебоксары: Изд- во Чуваш.ун-та, 2012.- 174с.

Родионов В.Г., Ендеров В.А. Чăваш халăх сăмахлăхĕ. – Шупашкар, 2004. – 349 с.

Л.П.Кураков. “Ырӑ чӑваш тупӑнчӗ...”

Г.И.Федоров. “Хӑй тӗнчине пӑхӑнать” (К.Ивановӑн философилле ӑнӗ).

В.Г.Родионов. К.В.Иванов хайлавӗсен пултарулӑхлӑ историйӗ.

Ю.М.Артемьев. Аслӑ Силпи ялӗнче.

Г.Я.Хлебников. Кам-ши вӑл Нарспи: идеал-герой е трагикӑлла йӑнӑшакан ҫьш сӑнарӗ

В.И.Сергеев. К.В.Иванов хайлавёсенчи ырӑ тата усал сывлӑш сӳреткисем тата вӗсемпе витӗнекенсен ячӗсем сӑнарланни

П. Хусанкай пултарулăхĕн çирĕммĕшпе вăтăрмĕш çулсенчи чиккинче “Поэтпа миссионер” сăвăлла повесть тата “Юлашки пăлхар” поэма пысăк пĕлтерĕшлĕ. Хайлавсен проблемине тата пĕрлехи сăнарсене епле уçса панине кура вĕсене диптих пайĕсем темелле. Икĕ хайлавĕнче те тĕп выранта И. Яковлевпа К. Иванов сăнарĕсем тăраççĕ. Вĕсен çыхăнăвне кăтартнă май автор чăваш халăхĕн иртнипе малашлăхĕ çинчен, унăн чĕлхипе культурин пуласлăхĕ çинчен тарăн шухаша каять. “Поэтпа миссионер” повеçре чăваша çутга кăларакан Яковлев тата унăн вĕренекенĕ, “Нарспи” авторĕ Иванов, çураçми хирĕçлĕхĕн икĕ енĕ пек курăнаççĕ. “Юлашки пăлхар” поэмăра вĕсемех пĕр шухăш-кăмăллă, юнашар тăрса алла-аллăн ĕçлекенсем пек сăнарланаççĕ. И. Я. Яковлев еткерĕ нумаă енлĕ те хирĕçуллĕ. 

Пěтěмлетÿ

Çапла вара, Нарспи вěрÿçĕ пулнине çирĕплетсех калатпăр. Мěнле наркăмăш ячĕ-ха Нарспи яшкана? Хальхи пек наркăмăш ун чухне çын аллинче пулман. Халăхра укçа та пулман, наркăмăшне те ирĕклĕн сутман. Яшка наркăмăшлă пулса тăчĕ, мĕншĕн тесен Нарспи яшкине вĕрсе-сурса пĕçерчĕ. Поэт халăхра çынсем, вĕсен шутĕнче Нарспи те, вĕрÿ-суру чĕлхипе усă курнине кăтартасшăн пулни тĕп вырăнта мар-и?

Вулакан поэмăпа паллашнă хыççăн Тăхтамана мар, Нарспие хĕрхенет, мĕншĕн тесен Нарспи хăйĕн юратăвĕшĕн , хăйĕн телейĕшĕн кĕрешрĕ. Патак айĕнчи пурнăç Нарспие телей кÿмерĕ. саламачĕ те ун çурăмĕ çинче ташларĕ. Тен, Тăхтаман Нарспие кăшт та пулин хĕрхеннĕ пулсан, юратнă пулсан апла пулмĕччĕ.

Поэма вěçĕнче Нарспи те вилет. Тен, автор усалли пĕтсен те ырри те усал тĕнчере телейлĕ пулаймĕ тесе пĕлтересшĕн пулнă.

«Нарспи» поэмăна вун-вун халăх хăй чěлхипе вуласа киленет. Эпир ăна ěлěкхи чăваш пурнăçěн энциклопедийě вырăнне хурса хаклатпăр. К.Иванов пире геройсем тунă йăнăша ăнланса илме, вěсем пек хăтланма юраманнине кăтартасшăн пулнă. Çын хăй çине алă хуни те йывăрлăха çěнтерни мар.

Эпир Константин Иванов вилěмсěрлěхě умěнче пуç таятпăр. Малашне те унăн ăс-хакăлне, чун туртăмне, халалне таса упрасчě. Унăн нихçан сÿнми çăлтăрě малашнехи пурнăçра та пирěн пурнăç çулне çутатса пытă

46