6. Атрофиялық ринит. Озена. Клиникасы, диагностикасы, емі

Атрофиялық ринит - негізінде дистрофиялық үдеріс жатқан мұрын қуысындағы шырышты қабаттың жергілікті немесе диффузды семуімен сипатталады.

Клиникасы. Науқастар мұрын ішінің кебуіне, мұрынмен тыныс алудың қиындауына, иіс сезудің нашарлауына шағымданады. Мұрын қуысында қышу сезімі болады. Сондықтан науқас оны саусағымен алып тастауға тырысқанда ол шырышты қабаттың зақымдануына, қан ағуға, ойық жаралануына, Киссельбах аймағында мұрын орталығының тесілуіне әкеледі.

Диагностикасы: Алдыңғы риноскопияда мұрын жолдарының кеңдігі байқалады, мұрын қалқандарының атрофиясы салдарынан мұрынның артқы қабырғасын көруге болады. Жалпы мұрын жолында сары – жасыл түсті қою бөлінді бар, кей жағдайларда шырышты қабат қабырғасына жабысып, қабыршақ түзіп, белгілі 1 күшпен әсер еткенде жабындылар түрінде түсіп қалады.

Емі: жалпы және жергілікті консервативті ем қолданылады. Қабыршақтарды жүйелі түрде кетіру үшін күніне 1-2 рет жуып тазартады. Оған йод қосылған физиологиялық ерітінді қолданады. (200 мл ерітіндіге 6-8 тамшы 10 пайыздық йодтың спиртті ерітіндісі ) Мұрынға тамшы түрінде А және Е дәрумендерінің майлы ерітіндісін тағайындайды: Е + ретинол (аевит). Жергілікті қан айналымын жасқсарту үшін шырышты қабатына 2-3 апта бойы күніне 1 рет Люгель ерітіндісін жағады. 2-3 пайыздық теңіз тұзымен мұрын қуысын жуу , мұхит сулары (физиомер, аквамалис). Мұрын қуысыныың шырышты қабатының қан айналымын жақсартушы әсер беретін мұрын ішіне гелий неонды лазерді қолдану болып табылады. Жалпы әсерлі заттар ішінен тері астына немесе б.етке қолд-н биогенді стимуляторларды (алоэ, фиБС, гумизоль, пелоидин-гумизоль) дәрумендерді, йод және темір препараттарын тағ-ы.

Озена- мұрындағы атрофиялық үдерістердің ауыр түрі. Тек шырышты қабат емес, сүйекті бөлігін және мұрын қабырғаларын да қамтуы мүмкін, көп бөліністер бөлініп, сасық иісті құрғақ қабыршақтар түзеді. Клиникасы: Көріністері айқын болуына байланысты осы ауруды анықтау айрықша қиыншылықты талап етпейді. Науқатар мұрын қуысында үлкен көлемдегі қабыршақтар болуына, айқын кебуге және өздері сезбейтін жағымсыз, сасық иістің болуына шағымданады. Осы иіске байланысты науқастың жанында өзге алдамдардың болуы қиындап, тұлғараарлық қарым-қатынастардың қиындауына және науқастың әлеуметтік оқшаулануына алып келеді, Аурудың ең басында иіс сезудің бұзылуы әдетте иіс сезу аймағының бетін жауып тұратын қабыршақтардың болуына байланысты әрі қарай иіс сезу рецепторлардың атрофиясына байланысты аносмия пайда болады. Диагностикасы: алдыңғы риноскопияда мұрынның 2 жартысында қамтыған сары-жасыл және қоңыр қабыршақтар мен барша мұрын қуысын және әрі қарай мұрын-жұтқыншақты және төмен жатқан тыныс жолдарын толтырады. Қабыршақтарды алып тастағанда мұрын қуысының кеңеюі соншалықты риноскопия кезінде мұрын-жұтқыншақтың артқы қабырғасы қуысы және түтікшелерінің дөңгелектері де көрінеді. Диагноз қою науқастың шағымдарынаа негізделеді: мұрын қуысы шырышты қабаттың күрт атрофиясының болуына, көп мөлшерлі қатпар болуына сасық иістің болуына, иіс сезудің жоғалтуына шағымданады. Ауру кейде гипохромиялық анемия кезінде дамиды, сондықтан қан сұйықтағындағы темір құрамын анықтау к.к . қосымша жүретін мұрын қойнаулары қабынуын анықтау үшін қойнаулардың рентген зерттеулері немесе КТ жүрг-і. Туберкулез бен создан айырмашылығы озенада айтылған аурулардың кездесетін шырышты қабаттағы жаралану мен инфильтративті түзілістердің болмауында. Емі: күрделі. Көбіне симптоматикалық түрде болып келеді. Жерг. Және жалпы консервативті, хир-қ әдістерді қолд-ы. Жергілікті консервативті ем мұрын қуысын кебуі мен мұрын қабыршақтарын алып тастауға бағытталған. Ол үшін күн сайын мұрын қуысын мынадай заттармен : йод немесе 10 мл салицил қышқылы, 20 г натрий хлориді, 20 г натрий гидрокарбонаты , натрий хлоридінің изотоникалық ері-не қосу арқылы жуады. Бактерицидті және дезодирлеуші әсері бар хлорофилл-карутинді Солодков пастасы бар балауыздарды қолдану да пайдалы, алдын – ала жуып шайғаннан кейін балауызды мұрынның 2 жартысына енгізеді. (3-4 аптада күніне 1 рет 2 сағаттан) осындай емді жылына 3-4 рет қайталайды. Жалпы емдеу әдістерінен белг.бір дәрежеде патогенетикалық көрініс алатын парентералды енгізуде темір препараттарын, сулфат темірі, озенклебсиелалалрына сезімтал антибиотиктерді (стрептомицин, каномицин, хлоромфиникол , цефазолин). Иммундық терапияны және дәрумендік терапияны қолданады. Озенаны емдеуде хир емді де қолд-ы. Барша хирургиялық кірісулер мұрын қуысын жасанды түрде кішірейтуге бағытталған . ол үшін мұрынның бүйір қбырғаларының немесе ортасының шырышасты қабатына аутотрансплантаттарды аллотранспланттарды немесе синтетикалық заттарды және т.б қолданады. Ол үшін шырышты қабатты қабыршақтардан тазартып, қан айналымын жақсартатын 12-14 күнге созылатын дайындық сатысынан өткізу керек.